فعال سازی «مکانیسم ماشه» مشروعیت ندارد/ایران باید همه ظرفیت «دیپلماسی» و «میدان» را به صحنه بیاورد

با توجه به افزایش تنش‌ها و حمله نظامی اسرائیل و ایالات متحده آمریکا به خاک ایران، تنش‌ها در عرصه بین‌المللی نیز بالا گرفته است. 

در چنین شرایطی، آینده روابط ایران با غرب و سرنوشت توافق هسته‌ای در ابهام قرار گرفته و فعال سازی مکانیسم ماشه در محافل سیاسی و حقوقی مطرح شده است.

 مکانیسم ماشه فرآیندی است که بر اساس آن در صورت ادعای تخلف عمده ایران از تعهدات برجام، تحریم‌های لغو شده شورای امنیت علیه ایران مجددا فعال خواهند شد.

اما آیا به راستی تحریم‌ها برداشته شده بودند؟ و آیا به راستی ایران به تعهدات خود عمل نکرده است؟

برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، شبکه خبری ایران ۲۴ گفت و گویی با دکتر «مرتضی عبدی» وکیل متخصص دعاوی و حقوق بین الملل و رئیس کمیسیون بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه و استاد دانشگاه ترتیب داده است که در پی می‌آید:

عبدی در مورد فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها بر ایران تصریح کرد: «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ بک» یک بعد حقوقی بین‌المللی و یک بعد روانی دارد. اعضای برجام به تعهدات خود عمل نکردند و هیچکدام از تحریم‌ها برداشته نشده است و در واقع مکانیسم ماشه به ابزاری برای اعمال فشار روانی تبدیل شده است. 

وی در مورد مشروعیت و مفهوم مکانیسم ماشه گفت: مکانیسم ماشه همان تضمین است. در هر قراردادی تضمینی وجود دارد که در صورت تخلف و یا عملکرد نامناسب طرف قرارداد به اجرا گذاشته می‌شود. با این حال پروتکل‌هایی در این باره وجود دارد.

 وکیل متخصص دعاوی و حقوق بین الملل ادامه داد: ایران بصورت خوشبینانه به تمام تعهدات خود در برجام عمل و غنی سازی را متوقف کرده بود. با این حال ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. نه اتحادیه اروپا و نه ایالات متحده به تعهدات خود عمل نکرده‌اند.

 عبدی ادامه داد: در متن برجام نوشته شده است که اگر هر یک از طرفین شکایت کند قاعده مکانیسم ماشه فعال و تحریم‌ها علیه ایران باز خواهد گشت. برای یک شرط در یک قرارداد یا باید آن شرط را مستقل از قرارداد تلقی کرد یا اگر داخل قرارداد است در صورت فسخ قرارداد دیگر اجازه اجرای شرط امکان پذیر نیست. بدین ترتیب اگر برجام از سوی یکی از طرف‌ها فسخ شود، دیگر نمی‌توان به بند‌های درون آن برای اجرای تحریم استناد کرد زیرا  آن بند‌ها در چارچوب یک قرارداد معتبر قابل اجرا هستند، نه پس از خروج یک جانبه.

این وکیل متخصص دعاوی افزود: با این وجود دونالد ترامپ درئیس جمهور ایالات متحده، برجام را پاره کرده و از آن خارج شده است و طرفین اروپایی نیز نتوانستند عملکرد خوبی پس از خروج ایالات متحده از خود نشان دهند. پس فعال شدن مکانیسم ماشه مخصوصا از طرف ایالات متحده نامشروع تلقی می‌شود. هرچند تحریم‌ها هیچ وقت لغو نشده بودند تا با فعال شدن مکانیسم ماشه بازگردند.

عبدی گفت: ایران نباید اجازه بدهد که مکانیسم ماشه رعایت شود. البته عملکرد سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران قابل ستایش است. وی اعلام کرده است که اسنپ بک به منزله یک جنگ کامل علیه ایران است و مسلما ایران از همه پروتکل‌ها و پتانسیل‌ها و امکاناتی که در دسترس دارد باید استفاده کند. اما قاعدتا این جو روانی باید حاکم شود که عملا هیچ تحریمی رفع نشده است تا برگردد و تحریم‌های وسیعی علیه ایران اعمال شده است.

رئیس کمیسیون بین‌الملل مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه تصریح کرد: از نظر حقوق بین الملل دیگر برجامی نمانده که بخواهند به بند مربوط به مکانیسم ماشه عمل کنند. رسانه‌ها نیز در این زمینه باید فعال باشند و اطلاع رسانی کنند که عملا تحریمی برداشته نشده است تا بخواهد با مکانیسم ماشه بازگردد. در واقع تاریخ همچنین تحریم‌هایی را که علیه ایران صادر شده را به خود ندیده است و تحریمی نمانده که ایران مشمول آن نباشد.

عبدی افزود: اگر ایران قدرت سخت و نظامی در کنار قدرت نرم و دیپلماسی نداشته باشد قدرت‌های جهانی ایران را تحت فشار قرار خواهد داد زیرا اعضای برجام ایران را به سمت دادگاه عادلانه نمی‌برند. با این وجود جمهوری اسلامی ایران از لحاظ حقوق بین الملل ابزار‌های خوبی برای دفاع در این مورد دارد. 

این استاد دانشگاه افزود: ایران باید همزمان دیپلماسی و میدان را با هم داشته باشد. نباید در این زمینه تندرو بود و مذاکرات را بی معنا دانست و در مذاکرات نیز نباید همه داشته‌های خود را به دشمنان واگذار کرد. اکنون نیز یک تیم حقوقی بین المللی کاردانی شکل گرفته است که دفاعیات خود را به موقع انجام خواهد داد.