به گزارش رسانه بهمن به نقل از فارس، مذاکرات آستانه در هفدهمین دور خود که در ۲۱ و ۲۲ دسامبر برگزار شد، پرونده سوریه را بدون اختلافات اعلام شده به میز کشورهای ضامن (ترکیه، روسیه و ایران) بازگرداند.
پایگاه خبری «عنب بلدی» با انتشار یادداشتی در این خصوص نوشت: «گرچه کشورهای ضامن بیانیه‌ای صادر کردند که تفاوت چندانی با بیانیه‌های دوره‌های قبل ندارد و تعهداتی که داده‌اند، در مورد توافق امنیت و ثبات، مبارزه با تروریسم و بهبود وضعیت بشردوستانه کاملاً مورد توجه قرار نگرفت اما رسانه های ترکیه در ۲۴ دسامبر جاری به نقل از منابع ترکیه‌ای _بدون اشاره به نام آنها_ از شروط ترکیه برای عقب‌نشینی از سوریه نوشتند».
بر این اساس، این شروط همچنین شامل تکذیب اظهارات «الکساندر لاورنتیف» نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در سوریه پس از نشست اخیر هماهنگی آستانه در «نورسلطان» قزاقستان نیز بود.امری که روزنامه حریت ترکیه [یکی از نزدیک‌ترین روزنامه‌ها به دولت اردوغان] آن را اعلام کرد.
لاورنتیف گفته بود: «دیپلمات های ترکیه به ما گفتند که به زودی و در اولین فرصت ممکن، نیروهایشان را از خاک سوریه خارج می کنند». اما روزنامه حریت اعلام کرد که یک مقام مسئول در تماس با این روزنامه، اعلام کرده که اظهارات نماینده روسیه صحت ندارد.
بر اساس آن‌چه، این روزنامه به نقل از منابع خود آورده است، شروط آنکارا برای عقب نشینی از خاک سوریه روشن است و در هر نشست سوری به اطلاع طرفین می رسد، اما برخی گروه‌ها در رساندن «پیام های بسیار روشن» مشارکت داشتند و می‌توان تفسیرهای متفاوتی از آنها داشت.
بنا بر این گزارش، این شروط شامل توافق همه طرف‌ها در مورد قانون اساسی جدید برای حمایت از حقوق همه اقشار مردم سوریه، ایجاد یک سیستم انتخاباتی که همه گروه‌ها بتوانند آزادانه در آن شرکت کنند، تشکیل یک دولت قانونی پس از انتخابات است. علاوه بر این، این دولت می‌بایست «سازمان های تروریستی» را که تمامیت ارضی ترکیه را در خط مرزی بین دو کشور هدف قرار داده‌اند، از بین برده و این امر را در چارچوب اجرایی قرار دهد.
آیا ترکیه از سوریه عقب‌نشینی می‌کند؟
«حسن النیفی» تحلیلگر سیاسی می‌گوید که شرایط ترکیه برای خروج نظامی از سوریه، در صورت صحت، تقریباً معادل راه حل نهایی پرونده سوریه و همچنین محتوای واقعی قطعنامه ۲۲۵۴ است. زیرا شروط مذکور به قانون اساسی جدید، انتخابات و خروج شبه نظامیان اشاره دارد.
وی افزود: مطابقت این شروط با مفاد قطعنامه سازمان ملل تأیید می‌کند که آنکارا قصد ندارد از مناطق تحت نفوذ خود پس از عملیات‌های «غصن الزیتون»(شاخه زیتون)، «درع الفرات» (سپر فرات)، یا «نبع السلام» (چشمه صلح) عقب‌نشینی کند. لذا ترکیه به دلیل تقسیم نفوذ در سوریه، دست خود را روی این مناطق می گذارد و این به معنای عدم خروج نیروهای ترکیه قبل از دستیابی به راه حل نهایی و پایدار برای پرونده سوریه است.
بنا بر این گزارش، حضور ترکیه در خاک سوریه از سال ۲۰۱۶ آغاز شد، زمانی که آنکارا در اوت همان سال عملیات درع الفرات را در شمال سوریه برای محافظت از مرزهای خود در برابر داعش و «نیروهای دموکراتیک سوریه» (قسد) که مهمترین زیرمجموعه آن «یگان‌های مدافع خلق» بود، آغاز کرد. این عملیات در مارس ۲۰۱۷ به پایان رسید.
«عبدالوهاب عاصی» تحلیلگر اندیشکده «جسور» در گفت‌وگو با «عنب بلدی» امکان تطبیق چهار شرط ترکیه در کوتاه‌مدت و میان‌مدت را بعید دانست و این به این معناست که ترکیه در طول چند سال آینده، نمی‌تواند از سوریه خارج شود.
وی افزود: «نظام سوریه از توافق بر سر قانون اساسی جدید خودداری می‌کند و بر اصلاح قانون اساسی که در سال ۲۰۱۲ تنظیم شده، تاکید دارد. به این معنی که تضمین حقوق همه اقشار، همانطور که در شرایط ترکیه تصریح شده، دشوار خواهد بود».
به گفته عاصی، علاوه بر این، حل و فصل پرونده پ‌ک‌ک و دنباله‌های آن که آنکارا در سوریه می‌بیند، به تعهد روسیه و آمریکا به اجرای تفاهم‌نامه «سوچی» (۲۰۱۹) و سند آنکارا در همان سال بستگی دارد. این امر هنوز محقق نشده است که ممکن است ترکیه را به سمت افزایش حجم حضور نظامی خود در سوریه سوق دهد و نه برعکس.
وی درباره موضع روسیه درباره حضور نیروهای خارجی در سوریه توضیح داد که مسکو به دنبال فشار بر آنکارا است تا با ادامه اقدامات مشترک در شرق و غرب فرات، آنکارا را از هرگونه عملیات نظامی جدیدی که ممکن است در سوریه انجام دهد منصرف کند. البته پس از توسعه آتش‌بس پایدار از سوی نظام سوریه با اصلاح توافقنامه«آدانا» یا یکی از ضمایم آن.
گذشت پنج سال از حضور ترکیه در خاک سوریه
بنا بر این یادداشت، درع الفرات در سال ۲۰۱۶، مقدمه دو عملیات دیگر ترکیه بود. آنکارا در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۸ عملیات نظامی «غصن الزیتون» را آغاز کرد که با سیطره گروه تروریستی موسوم به «الجیش الوطنی السوری» بر شهر عفرین در شمال حلب و دور کردن نیروهای قسد از آن به پایان رسید.
آنکارا در نهم اکتبر ۲۰۱۹ عملیات نبع السلام را آغاز کرد که تا ۲۵ نوامبر ادامه یافت. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه در آن زمان، هدف از این عملیات را از بین بردن «کریدور تروریستی» که احتمال داشت در نزدیکی مرزهای جنوبی ترکیه با سوریه ایجاد شود و تضمین بازگشت آوارگان سوری به کشورشان به سمت منطقه امنی که از طریق عملیات نظامی ترکیه ایجاد می‌شد، اعلام کرد.
در اوایل اکتبر گذشته، رئیس‌جمهور ترکیه عملیات جدیدی را علیه نیروهای قسد اعلام کرد و بر تعهد کشورش برای انجام هر کاری برای مبارزه با حزب کارگران کردستان، شورای دموکراتیک سوریه (مسد) و یگان‌های مدافع خلق (کرد)، تاکید کرد. به اعلام خبرگزاری آناتولی، وی همچنین آمادگی ترکیه برای آغاز عملیات نظامی بدون تردید علیه سازمان‌های خارج از مرزها را در زمانی که باید انجام شود، اعلام کرد.
در ۲۶ اکتبر، پارلمان ترکیه لایحه درخواستی رئیس‌جمهور مبنی بر تمدید مجوز عملیات برون مرزی ارتش ترکیه در عراق و سوریه را به مدت دو سال دیگر، تصویب رسید.
موضع مسکو در قبال حضور آمریکا و ترکیه در خاک سوریه
در چهارم اکتبر گذشته، «سرگئی لاوروف» وزری خارجه روسیه در نشست خبری با همتای مصری بر قطعنامه شماره 2254 شورای امنیت تاکید کرد که تمامیت ارضی و وحدت سوریه را تضمین می کند. وی تاکید کرد که بنا بر این قطعنامه، نیروهای مسلحی که به دعوت دمشق وارد خاک سوریه شده‌اند، حق تداوم حضور را دارند اما این امر شامل نیروهای آمریکایی و نیروهای شرکت‌های نظامی نمی شود.
لاوروف همچنین با اشاره به اظهارات قبلی رئیس جمهور ترکیه مبنی بر اینکه سوریه کشوری مستقل است، گفت: آنکارا به حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور یعنی سوریه احترام خواهد گذاشت.
اظهارات لاوروف در خصوص دعوت «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه و درخواست از روس‌ها برای مداخله رسمی در عملیات نظامی سوریه از سپتامبر ۲۰۱۵ و صحبت از حضور نظامی چند ملیتی سرچشمه می گیرد، با اظهارات «ابراهیم کالین» سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در گفت‌وگو با نشریه آلمانی اشپیگل در تناقض است. وی گفته بود: «ترکیه حق ورود به سوریه را دارد همانطور که روسیه و ایالات متحده دارند».
کالین در پاسخ به اتهامات واره به آنکارا به عنوان اشغالگر در سوریه، مدعی شده بود که کشورش طمعی به اراضی سوریه ندارد، اما مجبور شده برای امنیت خود و امنیت سوری‌ها در منطقه، این تصمیم را بگیرد و وارد سوریه شود.
در مقابل موضع روسیه در خصوص حضور آمریکا در سوریه با موضع مسکو در قبال حضور آنکارا در این کشور، تفاوتی ندارد. لاوروف با بیان اینکه حضور نظامی آمریکا در سوریه دیر یا زود پایان می‌یابد، در گفت‌وگو با شبکه «روسیا الیوم» در ۲۲ دسامبر تاکید کرد: «موضوع برای همه شناخته شده است، اهداف واقعی حضور آمریکا در سوریه روشن است. آنها کنترل میدان‌ها نفتی و زمین های کشاورزی شرق فرات را به دست گرفتند و شروع به تشویق جدایی طلبی کردها کردند».
«بشار الجعفری» معاون وزیرامور خارجه سوریه در مصاحبه ای ویدئویی که در ۲۲ دسامبر جاری با شبکه المیادین انجام داد، عدم وجود هرگونه پیامی آشکار مبنی بر عقب‌نشینی آمریکا یا ترکیه از سوریه را تایید کرد و واشینگتن را به بازی با برگ داعش و تروریسم در خاک سوریه و عراق متهم کرد.
وی افزود که تصمیم رهبری، ارتش سوریه، دولت و مردم این است که حتی یک سرباز خارجی اشغالگر نیز در خاک سوریه باقی نمانَد.
