رسانه بهمن، گروه سیاست - علی مزروعی: درحالی که قرار است دورجدید مذاکرات ایران با اعضای 1+4 بعد از یک وقفه ده روزه، از امروز در وین آغاز شود، روز جمعه خبری به نقل از یک مقام اروپایی در رسانه‌ها منتشر شد مبنی بر اینکه 80 درصد پیشنهادات ایران در پیش‌نویس جدیدی که قرار است در دور هشتم مورد بررسی قرار گیرد، لحاظ شده است. ایران در دور هفتم مذاکرات وین، دو پیش نویس در حوزه رفع تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای به اعضای 1+4 ارائه داده بود.
ایران در دو سند جدید، موارد خلاف برجامی که در پیش‌نویس‌های پیشین اعمال شده بود را اصلاح کرد. طرف غربی که در ابتدا بر عدم مذاکره بر روی مطالب بحث شده پیشین اصرار داشت، در نهایت پذیرفت که پیشنهادات ایران را به رسمیت شناخته و اسناد ارائه شده را مورد ارزیابی قرار دهد. به نظر می‌رسد تیم ایرانی توانسته است تا در میز مذاکره ابتکار عمل را در دست بگیرد. این مهم فارغ از ارائه طرح های متقن و کارشناسی شده دلایل دیگری نیز دارد. تغییرات مثبت ایجاد شده در شرایط میدانی، قدرت چانهزنی بیشتری را نسبت به 6 دور گذشته مذاکرات در اختیار تیم مذاکره کننده ایرانی قرار داده است. اما وضعیت ایران در این یک سالی که از آغاز دور اول مذاکرات وین می‌گذرد چه تغییری کرده است؟
مهار بحران کرونا
شاید مذاکره برای کسب امتیازات بیشتر در شرایط نرمال مطلوب همه افراد باشد اما در شرایط بحرانی، همراه کردن بدنه اجتماعی دشوار خواهد بود. در حالی که تحریم به عنوان مانع اصلی نقل و انتقال پول برای تهیه واکسن بازنمایی می‌شد، بالا رفتن آمار فوتی‌های کرونا تا بیش از 500 نفر در اردیبهشت‌ماه، بحرانی بود که علاوه بر فرسایش سرمایه اجتماعی دولت مستقر، تهیه واکسن برای رهایی از آن را به یک مطالبه عمومی تبدیل کرده بود. این درحالی بود که تا پایان سال ۹۹ تنها یک و نیم میلیون دوز واکسن وارد کشور شده بود. این شرایط تیم مذاکره کننده را برای رسیدن هرچه سریع‌تر به نتیجه نهایی از جانب بخشی از جامعه و افکار عمومی تحت فشار قرار می‌داد. اما دور جدید مذاکرات در وین در حالی آغاز شد که روند واکسیناسیون شدت گرفت و با موفقیت در این امر، دولت توانست تا با جلب رضایت عمومی سرمایه اجتماعی آسیب‌دیده نهاد دولت را احیا کند. تا امروز 150 میلیون دوز واکسن وارد کشور شده و مطابق آمارهای وزارت بهداشت بیش از ۵۹ میلیون نفر از جمعیت ایران حداقل یک دوز واکسن و حدود ۵۲ میلیون نفر نیز دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند. همچنین بیش از ۵ میلیون نفر نیز دوز یادآور واکسن خود را دریافت کرده‌اند.
وضعیت مطلوب واکسیناسیون تا حد زیادی از گره خوردن بحران کرونا به مذاکرات جلوگیری کرده و باعث شده تا تیم مذاکره کننده بتواند منعطف و بدون محدودیت‌های ناشی از شرایط بحرانی در وین حاضر شود.
دست پر در هسته‌ای
از زمان آغاز دور جدید مذاکرات وین، ایران مدام این پالس را به طرف غربی صادر کرده است که با سرعت بیشتری درحال پیگیری فعالیت‌های هسته‌ای خود بوده و در این زمینه به نقطه بازدارندگی رسیده است. تولید سانتریفیوژهای نسل جدیدIR6 و افزایش میزان غنی سازی به ۶۰ درصد برای طرف مقابل این امر را واضح می‌کند که دیگر باید یک ایران هسته‌ای را به رسمیت شناخت و رویای توقف کامل ماشین هسته‌ای ایران را از سر بیرون کرد. بازسازی سریع تاسیسات هسته‌ای کرج بلافاصله بعد از حمله خرابکارانه رژیم صهیونیستی نیز شاهد مثالی برای این امر است که تعطیلی کامل صنعت هسته‌ای ایران به هیچ وجه امکان پذیر نیست. ایران از آن جهت که مبتنی بر دانش بومی خود به فناوری هسته‌ای دست پیداکرده است این توان را دارد که هرگونه اقدام خرابکارانه را سریعا رفع نموده و مانع از تعطیلی کامل فعالیت خود شود. از این جهت رویکردی که در مقابل تاسیسات هسته‌ای عراق و سوریه با استفاده از دست زدن به حملات خرابکارانه در پیش گرفته شد، در مورد ایران قابلیت اجرایی ندارد.
تورم تحت کنترل
برای اینکه از کاهش نرخ تورم صحبت کنیم بد نیست برای درک بهتر توضیح مختصری درباره آن ارائه دهیم. کاهش تورم به معنای ارزان شدن کالاها نیست. وقتی ما می‌گوییم شیب تورم کاهش پیدا کرده است یعنی اگر در ماه‌های گذشته هر ماه شاهد ۱۰ درصد افزایش قیمت‌ها بودیم با کاهش تورم شاهد افزایش سه درصدی کالاها هستیم.
اگر بخواهیم کاهش نرخ تورم را حرکت در مسیر رسیدن به ثبات اقتصادی آن هم درشرایط تحریمی فعلی معنی کنیم، می‌توانیم این برداشت را ارئه دهیم که اقتصاد کشور تا حد زیادی از وابستگی به مذاکرات و تله شرطی شدن در برابر آن فاصله گرفته است. چنین وضعیتی می‌تواند کمک کند تا گارد تیم مذاکره کننده برای رفع بحران از حالت تدافعی به حالت تهاجمی تغییر یابد و زمینه برای کسب امتیازات حداکثری مساعدتر شود.
روند کاهش نرخ تورم از شهریورماه آغاز شده و در آذرماه نیز ادامه داشته است. مطابق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌ای آذر ماه ۱۴۰۰ در مقایسه با ماه قبل ۰،۵ واحد درصد کاهش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با کاهش ۴.۹ واحد درصدی به ۴۱.۵ درصد و گروه «کالا‌های غیرخوراکی و خدمات» با افزایش ۱.۶ واحد درصدی به ۳۱.۸ درصد رسیده است.
فروش بیش از ۲ برابری نفت
مطابق گزارش اتاق بازرگانی، از سال 1397 روند نزولی کاهش سهم نفت در کل تولید کشور آغاز شده که با تشدید تحریم ها در سال 1398 این میزان به 7.3 درصد و در سال 1399هم به حدود 5 درصد رسید. در بهار 1400 اما ارزش افزوده بخش نفت با افزایش 23 درصدی در مقایسه با فصل مشابه سال قبل به بهبود نسبی سهم نفت در تولید و صادرات انجامید. در فصل نخست 1400 سهم نفت از کل تولید به حدود 6 درصد نزدیک شد و سهم این بخش از کل صادرات کالایی حتی به 50 درصد هم رسید. صادرات نفتی در فصل نخست 1400 با حدود 2.3 برابر افزایش نسبت به فصل مشابه سال قبل، معادل 8.7 میلیارد دلار اعلام شده است.
گسترش تجارت خارجی
بر اساس آمارهای منتشره از سوی اتاق بازرگانی تهران، از ابتدای سال جاری و تحت تاثیر کاهش نسبی محدودیت‌های کرونایی در قیاس با سال قبل، آمارهای تجاری ایران روندی افزایشی به خود گرفته است. مطابق این آمارها میزان صادرات ایران تا پایان آبان ماه امسال به ۳۱.۱ میلیارد دلار رسیده و واردات نیز در عدد ۳۲ میلیارد دلار قرار دارد. به این ترتیب صادرات در قیاس با مدت مشابه سال قبل افزایش ۴۲ درصدی و واردات افزایش ۳۸ درصدی را تجربه کرده‌اند.
ثبات در منطقه
ایران در دور اول مذاکرات وین هم‌زمان با دو بحران در مرز‌های خود مواجه بود. همسایگان شمالی ایران یعنی ارمنستان و آذربایجان در یک مناقشه مرزی در قره‌باغ با یکدیگر درگیر بودند. مناقشه‌ای که حداقل برای مدتی دسترسی ایران به مسیر اروپایی عبور از ارمنستان را محدود کرد. در دور فعلی مذاکرات اما مناقشات بین آذربایجان و ارمنستان از تنش حداکثری فاصله گرفته و ثبات نسبی در منطقه حاکم است. ثبات نسبی حاکم بر فضای منطقه دست ایران را برای تعامل با همسایگان و ایجاد تنوع در سبد دیپلماسی خود بازتر کرده است. قرارداد سه‌جانبه سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان، سفر رئیس جمهور به تاجیکستان و عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای از وابستگی مطلق ایران به مذاکره با طرف غربی کاسته و کسب امتیازات مطلوب حداکثری را به هدف تیم مذاکره کننده تبدیل کرده است.
فضای محیا برای چانهزنی
با نزدیک شدن به روزهای پایانی دولت دوازدهم و ایام انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در ایران، رویکردی معطوف به کسب توافق به هر قیمتی غلبه پیدا کرده بود که یادآور اشتباه استراتژیک تکراری در جریان برجام بود که با گزاره «هر توافقی بهتر از عدم توافق است» بازنمایی می‌شد. باتوجه به اینکه ایران درحال حاضر در شرایط پسا انتخاباتی قرار دارد و رویکرد سیاسی بر فضای دیپلماسی کشور حاکم نیست، مذاکره کنندگان می‌توانند با دست بازتر و به دور از محدودیت زمانی و صرفا در راستای رسیدن به یک «توافق خوب» گام بردارند.
گزاره‌های مطرح شده نشان می‌دهد از آنجایی که مذاکرات وین 8 در وضعیت متفاوتی با آغاز این گفت‌و‌گوها شروع شده است، دست ایران در مذاکرات برای چانه زنی بازتر است. بنابراین و با مقایسه این امر واضح است که رویکرد دیپلمات‌های ایرانی در مذاکرات و مطرح کردن مطالبات حداکثری بهترین شیوه برای کسب امتیازات بیشتر در روند مذاکرات است.
