به گزارش رسانه تحلیلی تصویری بهمن، به نقل از مهر، حسن ملکی در جلسه تدوین برنامه‌های سال ۱۴۰۱ بر لزوم توجه به برنامه محوری در سازمان تأکید کرد و گفت: برگزاری جلسه‌ای با عنوان تدوین برنامه‌های سال آینده، بسیار مبارک است زیرا برای بهتر شدن کارهای سازمان صورت می‌پذیرد. در واقع برنامه به معنای نقشه کار است و طراحی نقشه کار مسئله‌ای بنیادی و اساسی است؛ به همین خاطر نیز شورای برنامه‌ریزی سازمان، بخش بسیار مهم و مؤثری است.
برنامه‌ریزی در امتداد زمان باید مورد توجه قرار گیرد
وی افزود: زمان از جمله مباحثی است که هم برای انسان و هم سازمان بسیار مهم است و باید به آن توجه کرد. بر همین مبنا، ما در تحلیل‌های عادی و روزمره، زمان را به سه بخش گذشته، حال و آینده تقسیم می‌کنیم. در این راستا می‌توانیم برخی از امور را مربوط به گذشته بدانیم و بگوییم که از آن عبور کرده‌ایم. بعضی امور دیگر که در آن جریان قرار داریم، مربوط به زمان حال است اما برخی امور دیگر که در انتظار آن هستیم و مربوط به آینده می‌شود؛ اما سوال این است که آیا ما در عرصه عمل و واقعیت سه مسئله، مربوط به گذشته، حال و آینده داریم؟ در این مسیر، اگر عمیق به این مسئله بنگریم، متوجه خواهیم شد که اساساً این‌گونه نیست و ما یک مسئله داریم و آن مسئله در امتداد زمان قرار دارد و واقعیت است. بر همین مبنا، هر فردی این نکته را خوب متوجه شود، در محاسباتش نیز خوب پیش می‌رود؛ لذا ما باید یک نگاه امتدادی به زمان داشته باشیم؛ اما نگاه به زمان چند آسیب دارد که برخی افراد گرفتار این نوع آسیب می‌شوند بنابراین لازم است که به این ابعاد نیز توجه کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: برخی افراد در ارتباط با زمان دچار تک بینی می‌شوند، به این معنا که شیفته یکی از مقاطع زمانی که اشاره کردم، شده و راه خود را گم می‌کنند و متوقف می‌شوند. به‌عنوان مثال برخی افراد وابسته به گذشته و گذشته گرا هستند، ما برای در زمان حال ماندن آفریده نشده‌ایم و نیز نمی‌توانیم خودمان را از زمان حال جدا کنیم اما بعضی افراد شیفته زمان حال و حال گراهای افراطی هستند. برخی دیگر نیز در خواب و خیال آینده قرار دارند و آینده‌گراهای افراطی هستند اما این افراد به آینده نیز نمی‌رسند، زیرا راه آینده در امتداد زمان و نه به‌عنوان یک مقطع زمانی تعریف می‌شود، بنابراین برخی افراد گرفتار آسیب تکوینی می‌شوند.
ملکی خاطرنشان کرد: برخی دیگر از افراد گرفتار مسئله بدبینی هستند، یعنی به مسائل بدبین می‌شوند. یک عده از افراد ضد برنامه‌ریزی و ضد برنامه هستند و معتقدند با برنامه‌ریزی نمی‌توانیم اوضاع را کنترل کنیم لذا به هر مسئله‌ای بدبین هستند. این افراد باورشان این است که زندگی سیلی روان است و به هر کجا که اراده کند خواهد رفت بنابراین ما اراده‌ای در مقابل آن نداریم. بر همین مبنا می‌توان گفت که بدبین به امور و زمان هستند و با برنامه میانه خوبی ندارند.
وی ادامه داد: بدیهی است که هیچیک از این رویکردها نمی‌تواند مشکلات را حل کند، زیرا ما نه تنها در یک مقطعی از زمان، بلکه در امتداد زمان هستیم. زمان حال ما با عنایت به گذشته تعریف می‌شود. بدیهی است که آنچه امروز داریم، نتیجه فرایندهایی است که در گذشته دنبال کرده‌ایم بنابراین آینده نیز منوط به شایستگی‌هایی است که در زمان حال به دست می‌آوریم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: در مسیری که اشاره کردم، برخی افراد نیز بسیار خوش‌بین هستند و به عصمت زمان اعتقاد دارند لذا زمان را معصوم می‌دانند، یعنی معتقدند که در این موقعیت زمانی هرچه را که زمان بخواهد همان مطلوب است. در این راستا من معتقدم که ما نباید متکی به تک بینی، نه خوش‌بینی و نه بدبینی باشیم بلکه باید واقع‌بین باشیم لذا باید بدانیم که اگر بخواهیم متکی بر واقع‌بینی باشیم باید چه کنیم؟ بر این مبنا، ما باید یک واقعیت را خوب متوجه شویم و تحلیل درستی از واقعیت داشته باشیم تا بتوانیم برنامه‌ریزی درستی را اجرا کنیم.
توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری و دولت سیزدهم در مسیر برنامه‌ریزی ضروری است
ملکی بر لزوم توجه به مباحث مختلف در بحث برنامه‌ریزی سال ۱۴۰۱ تأکید کرد و گفت: برای برنامه‌ریزی سال آینده علاوه بر تحلیلی که اشاره کردم، باید به مباحثی که مستقیماً بر روی برنامه‌ریزی ما تأثیرگذار است، توجه کنیم. یکی از مسائل مهم در این راستا تغییر دولت است زیرا همان‌طور که مستحضر هستید، دولت محترم سیزدهم با برنامه خاص و متفاوتی، روی کار آمده است و آموزش پرورش نیز به‌عنوان عضوی از این دولت، دچار تغییر شده است بنابراین باید خوب متوجه برنامه‌های دولت شویم و آن را در برنامه‌های سازمان پژوهش نیز، بگنجانیم.
وی تأکید کرد: یکی از ویژگی‌های دولت سیزدهم مردمی بودن آن است لذا بارها شنیده‌ایم که آقای رئیسی این مسئله را مطرح کرده‌اند. به عبارتی تجلی جمهوریت نظام در برنامه‌های دولت جمهوری اسلامی است و جمهوریت نیز، آن بعد مردمی بودن دولت است که باید به آن توجه کنیم. بر همین مبنا تجلی جمهوریت نظام در برنامه‌های دولت نیز، باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که مردمی باشد لذا ما نیز باید بدانیم تجلی جمهوریت نظام در سازمان پژوهش به چه معناست؟ و اگر جمهوریت نظام در قلب سازمان پژوهش ظاهر شود، چه معنایی پیدا می‌کند یا به عبارتی دیگر ما چه کارهایی باید انجام دهیم تا مشخص شود ما به جمهوریت نظام عمل می‌کنیم. به نظر من یکی از کمک‌هایی که ما می‌توانیم انجام دهیم، کاهش تصدی‌گری و افزایش تنظیم‌گری است و اگر در این مسئله موفق شویم، جمهوریت نظام در این نقطه متجلی می‌شود.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی خاطرنشان کرد: در این راستا سازمان پژوهش نوین، باید تنظیم‌گری کند و از تصدی‌گری فاصله بگیرد. البته تنظیم‌گری که هوشیار و عاقل برنامه را اجرا کند، نه اینکه برنامه را رها سازد. در این مسیر، ما باید از فکر و اندیشه دیگران نیز کمک بگیریم و با تمام قدرت برنامه‌ها را اجرا کنیم. در واقع تنظیم‌گر هوشیاری که دیدبانی از خط قرمزها را بر عهده دارد، سایرین را نیز طرد نمی‌کند لذا ما باید به سمت جلو حرکت کنیم و این ویژگی است که امسال با آن مواجه هستیم.
ملکی ادامه داد: واقعیت دوم که ما با آن مواجه هستیم انتظارات بالاترین مقام کشور، یعنی رهبر حکیم انقلاب اسلامی از سازمان پژوهش است. در این راستا، انتظارات ایشان نیاز به رمز و اشاره ندارد و صریح است. در کشور نسبت سازمان پژوهش با رهبر معظم انقلاب، نسبت منحصر به فردی است و این واقعیت را نمی‌شود انکار کرد بنابراین ما موظف به پاسخ دادن، این انتظارات هستیم البته اقدامات بسیار خوبی نیز انجام شده است به‌عنوان مثال ما در پیش دبستان کاری انجام داده‌ایم که در سابقه این بخش موجود نبوده است. بدیهی است که در کشور جمهوری اسلامی ما نباید مدل را از فیلسوف غربی دریافت کنیم لذا ما مدل فطرت گرایی توحیدی را انتخاب کرده و با قدرت پیش خواهیم برد. در واقع یکی از انتظارات رهبری این است که ما قدم‌های مؤثری در این مسیر برداریم اما انتظار دیگر این است که کتاب‌های درسی کاربردی شوند زیرا متأسفانه امروز، برخی کتاب‌های درسی کاربردی نیستند.
وی افزود: واقعیت سوم که ما با آن مواجه هستیم تأخر برنامه کلان کشور به نام برنامه هفتم است. ما در حالی برنامه‌ریزی می‌کنیم که حلقه اتصال برنامه توسعه کلان کشور نیز مبهم است البته منظور من این نیست که به دلیل مبهم بودن این بخش، ما نیز کاری انجام ندهیم بلکه باید این ابهام را به وسیله ارتباط بین بنا و مبنا کاهش دهیم. قطعاً این مسئله نیاز به تأمل دارد لذا باید بدانیم، برنامه‌ای که طراحی می‌کنیم، چه مقدار در راه اصلی قرار دارد. واقعیت چهارم، در این حوزه مربوط به برنامه‌های درسی است که آرام آرام به سمت واقعیت‌ها نزدیک می‌شود لذا ما وارد یک شیبی می‌شویم که قاعدتاً باعث نزدیکی به مدارس می‌شود. بر همین مبنا اگر ما بخواهیم به واقعیت‌ها نزدیک شویم باید ادبیات مناسب یعنی مواجهه با واقعیت را نیز بیاموزیم زیرا در غیر این صورت درون واقعیت‌ها گم می‌شویم. ادبیات مواجهه با واقعیت‌ها نیز مربوط به نیازها است زیرا نیاز شناسان در واقعیت‌ها سرگردان نمی‌شوند اما غافلان از نیاز در واقعیت‌ها گرفتار خواهند شد.
الگوی تربیت و آموزش باید مختص کشور ما باشد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، خاطرنشان کرد: ما باید بر اساس فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی که روح تربیت، تحولی است، برنامه‌ریزی انجام دهیم. باید در کنار کتاب‌های روانشناسی منابع انسان شناسی اسلامی نیز در کنار خود داشته باشیم. محور دوم مبانی ما نیز، اندیشه‌های امام خمینی رحمت‌الله و مقام معظم رهبری است. در ادامه نیز محور سوم سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های اعلام شده از طرف مقام عالی وزارت، باید مورد توجه قرار گیرد.
ملکی تصریح کرد: در ادامه مسیر ما باید به تجربه‌های سایر کشورها در عرصه تعلیم و تربیت نیز توجه کنیم و نباید از این بخش غافل شویم اما باید توجه داشته باشیم که الگو کاملاً متعلق به خودمان باشد. بدیهی است که ما در مسیر طراحی الگو می‌توانیم از تجربیات دیگران استفاده کنیم اما امکان استفاده مشخص از الگوهای دیگر کشورها وجود ندارد زیرا الگو را نمی‌توان از کسی قرض گرفت؛ باید الگوی هر کشوری کاملاً متناسب با وضع بومی آن کشور باشد.
در ادامه محمد علوی تبار، معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان، نیز بر لزوم برنامه‌ریزی تأکید کرد و گفت: ابلاغ سیاست‌های کلی سازمان از سوی ریاست محترم، برای ما قابل تحسین است زیرا سال گذشته نیز بر همین روال کارها انجام شد لذا ما می‌توانیم چنین روندی را به‌عنوان سرلوحه کار در سازمان پژوهش مد نظر قرار دهیم البته بدیهی است که اجرای مبانی از جمله ضروریات این مسیر است که باید به آن توجه کرد.
وی افزود: در سال جدید سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، برای اجرای خدمات بسیاری برنامه‌ریزی کرده است بنابراین باید برنامه‌های امسال را با جدیت بیشتری بررسی کنیم تا بتوانیم نقاط ضعف را حذف کرده و بر مبنای آن برنامه‌های پیشنهادی سال بعد را نیز برنامه‌ریزی کنیم.
خانم معصومه نوروزی معاون فناوری اداره کل اداری و پشتیبانی نیز تصریح کرد: همان‌طور که مستحضر هستید، هر سال درباره برنامه‌ریزی سالانه اقدام می‌شود و این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد بنابراین کار طرح و برنامه همواره به خوبی پیش رفته است.
توجه به ارتباط جشنواره‌های رشد با دفاتر تألیف لازم است
وی افزود: به‌عنوان بخشی از سازمان همواره مدافع این روش برنامه‌ریزی هستم زیرا بر همین مبنا ما در سال گذشته با جدیت بیشتری حرکت کردیم و کارها به سمت پیشرفت سوق پیدا کرد لذا می‌توان گفت که این برنامه هر سال به سمت تکامل بیشتری سوق پیدا می‌کند.
حجت الاسلام حمید محمدی، مشاور عالی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در ادامه جلسه بیان کرد: ما باید در برنامه سال ۱۴۰۱ برنامه‌ای برای توسعه داشته باشیم و جایگاهی ویژه برای آن قائل شویم تا نظام تعلیم و تربیت به یک ساز و کار جدید، دست پیدا کند.
وی ادامه داد: یکی از مسائل مهم در این مسیر، ارتباط جشنواره فیلم رشد با دفتر تألیف است که باید به شکل جدی‌تری دنبال شود. بحث برنامه‌های درسی نیز بسیار مهم است و باید مورد بررسی قرار گیرد.
مهدی جلالی معاون مدیرکل حوزه ریاست نیز در ادامه خاطرنشان کرد: قطعاً سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دارای یک ظرفیت بالاست که باید از آن به نحو احسنت استفاده کنیم. در این راستا به نظر می‌رسد که سازمان به‌عنوان یک الگو می‌تواند برای بخش‌های دیگر سازمان آموزش پرورش، مطرح شود و جایگاه ویژه‌ای داشته باشد زیرا در طول این سال‌ها که انتظارات و توقعات از کتاب‌های درسی بیشتر شده، یک فرصت فرهنگی ارزشمند نیز برای سازمان، به وجود آمده است.
علی محبی معاون برنامه‌ریزی درسی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری سازمان اظهار کرد: برنامه‌ریزی‌های ما تا حدود زیادی مورد تائید بوده است اما کار در اینجا به پایان نمی‌رسد، زیرا ما نیاز به گام‌های عملی و پیگیری دائمی داریم. همین مسئله نیز نشان می‌دهد که ما علاوه بر اینکه باید برنامه خوب داشته باشیم، نیاز داریم که برنامه‌ها به درستی نیز، اجرا شوند، بنابراین برای این کار نیاز به یک تدبیر اساسی در رویکرد داریم البته تمام این مسائل نیز مستلزم تصمیم‌گیری‌های ماست.
وی افزود: در راستای اجرای برنامه‌های متعدد، ما به اقدامات عملی و ایجاد بستر برای انجام این برنامه‌ها نیاز داریم. در واقع تمام این بخش‌ها مرتبط به نیرو انسانی و پشتیبانی هستند که باید مورد توجه قرار گیرد. در حوزه صنایع انسانی نیز انسان به انگیزه مادی و معنوی نیاز دارد لذا تأکید بر این بخش از جمله ضروریات به شمار می‌رود.
سعید بدیعی مدیرکل حوزه ریاست خاطرنشان کرد: همان‌طور که گفته شد ما باید به مسئله زمان و واقع‌گرا بودن توجه کنیم لذا در برنامه‌هایی که صورت می‌پذیرند، ما باید واقع‌گرا باشیم و برنامه‌هایی را که در شأن سازمان و نظام است و توان اجرای آن را داریم، مورد توجه قرار دهیم.
وی خاطرنشان کرد: بدیهی است که در این مسیر، محتوا باید ارتباط عمودی و افقی را رعایت کند و این مسئله در تنظیم برنامه نیز باید رعایت شود. در واقع برای تحقق بهتر برنامه‌ها، باید ارتباط با برنامه‌های بخش‌های مختلف رعایت شود زیرا این بخش‌ها به لحاظ افقی و عمودی با سایر گروه‌ها ارتباط دارد لذا باید برنامه‌ها هدفمند و ادامه‌دار باشند و در ادامه برنامه‌ریزی، اجرای آنان داخل مدارس نیز مورد توجه قرار گیرد.
فرهاد کریمی رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش تصریح کرد: سازمان پژوهش یکی از مهم‌ترین بخش‌های آموزش و پرورش است لذا قاعدتاً باید بتواند کارکردها و ظرفیت‌های اجرایی خود را به انجام برساند.
وی ادامه داد: به نظر من، درباره محتوا و آمادگی معلمان در ارتباط با انواع برنامه‌هایی که با آن روبه رو هستیم، باید یک باز اندیشی صورت گیرد. در واقع ما برای بهبود کتاب‌ها و برنامه‌های درسی و تولید محتوا باید از پژوهش‌ها استفاده کنیم البته امسال نیز در حوزه فرآیند و برنامه‌های درسی پژوهش‌های خوبی صورت گرفت و کار و به سمت بهترشدن پیش می‌رود.
ارتباط سازمان با سایر نهادها الزامی است
حسن مظاهری دبیر شورای هماهنگی علمی سازمان بر لزوم تهیه اسناد در سازمان تأکید کرد و گفت: یکی از آسیب‌هایی که سالانه متوجه برنامه‌های سازمان است، مربوط به بخش تهیه اسناد می‌شود. با توجه به اینکه سازمان علاوه بر برنامه‌های درسی که باید انجام دهد، برنامه‌های فراگروهی نیز دارد، باید به این بخش توجه کنیم زیرا این قسمت نیازمند یک تدبیر است.
علی اکبر روشندل نیز در ادامه جلسه گفت: یقیناً تحول صورت نمی‌پذیرید مگر اینکه ارتباطمان را با سایر بخش‌ها و نهادها محکم‌تر کنیم لذا این امر باید جز برنامه‌ها باشد. نکته دیگر بحث ویراستاری کتاب‌ها است که در آینده ممکن است باعث بروز مشکلاتی شود بنابراین باید برنامه مدبرانه‌ای برای ویراستاری مورد توجه قرار دهیم.
وی افزود: مشکلاتی نیز، در مسئله سواد خواندن و ریاضی وجود دارد که این مشکل نیز با همکاری پژوهش و اطلاعات باید رفع شود لذا این بخش نیز ضروری است که در برنامه‌های اساسی سازمان قرار گیرد.
حسن عبداله زاده معاون دفتر تألیف کتاب‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش تصریح کرد: به نظر من باید برنامه‌ای برای الزام پایش برنامه‌های درسی، مورد توجه قرار گیرد. مسئله اینجاست که ما کتاب‌های درسی را تولید می‌کنیم اما در بخش اشاعه و پایش، عملاً اقدامی صورت نمی‌گیرد لذا پیشنهاد من ارزشیابی مبتنی بر عملکرد است.
قدسی احقر عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در این بخش از جلسه بیان کرد: به نظر من مطالعات پژوهش به دلیل رسالت و نقش اولی که دارد، ارزشمند است. بر همین مبنا لازم است که در ابتدا بر موضوع پژوهش متمرکز شویم؛ لذا لازم است که سازمان پژوهش بر اساس آنچه که از تجربیات و اسناد پژوهش جمع آوری شده است، کار را انجام دهد.
محمدصالح مذنبی مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی تصریح کرد: نکته اول مسئله پیوست انگاری فرهنگی است که در حوزه مهندسی فرهنگی کشور وجود دارد. بر همین اساس زمانی که ما میگوییم کتاب‌های درسی به تنهایی نمی‌توانند محور یادگیری باشند، به سمت بسته‌های تربیت و یادگیری حرکت خواهیم کرد.
وی افزود: ما در بخش بسته‌های تربیت و یادگیری این مسائل را پیش‌بینی کرده‌ایم. نکته دوم موضوع آمار و اطلاعات است که باید مورد توجه قرار گیرد. بر همین مبنا یک سازمان پویا بر اساس آنچه که فناوری‌های نوین می‌تواند به تحول اداری دست پیدا کند.
مذنبی تأکید کرد:. مسئله دیگر موضوع تدوین صنعت و تحولات است که طبیعتاً یکی از کاربران اصلی در این حوزه سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به شمار می‌رود و باید مورد توجه قرار گیرد. مسئله آخر نیز انقلابی بودن نسل آینده است که باید در تدوین کتاب‌ها و برنامه‌های درسی به شکل جدی مورد بررسی و توجه قرار گیرد.
شناخت ضرورت‌ها و نیازها در مسیر برنامه‌ریزی اجتناب ناپذیر است
ملکی در بخش پایانی جلسه به جمع بندی مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: در مسیر پیش رو، برنامه‌های سازمان و دفاتر سازمان باید مسئله محور باشند لذا باید شناخت درستی از ضرورت‌ها و مسائل مورد توجه قرار گیرد و بر اساس محور مسئله برنامه‌ها را تنظیم کنند.
وی افزود: ما در اجرای برنامه‌های درسی و نظارت بر اجرا مشکل داریم و این مسئله باعث انعکاس در برنامه‌هایی که تنظیم می‌کنیم، شده است. همچنین کتاب‌های درسی ما نیز دارای مشکلاتی است البته کتاب‌هایی نیز هستند که بسیار خوب تألیف شده‌اند اما لازم است که این کتاب‌های درسی بررسی شوند. مسئله دیگر مهارت محوری است که باید برای دانش آموزان اعمال شود و امید ما در بخش فنی حرفه‌ای و کاردانش به این بخش است. در ادامه کاربست پژوهش‌ها نیز می‌تواند یکی از محورهای برنامه‌ها تلقی شود. در این راستا فناوری نیز به‌عنوان یک محور می‌تواند موضوع خاصی باشد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: پیوست انگاری فرهنگی نیز باید جز برنامه‌ها قرار گیرد. در ادامه نیز باید بین نوآوری‌های رسانه‌ای با کاری که کتاب‌های درسی باید انجام دهند، ارتباط برقرار کند لذا کتاب‌های درسی باید با استفاده از این رسانه‌های نوین، زیبا و قوی شوند.
ملکی بر لزوم توجه به تربیت انقلابی تأکید کرد و گفت: بحث تربیت انسان انقلابی نیز موضوع مهمی است که باید در برنامه‌ها قرار گیرد زیرا این کشور نیاز به انسان‌های انقلابی درست، آگاه و متفکر دارد. در واقع فرد انقلابی، کسی است که آرام و قرار برای حرکت به سوی آرمان‌های انقلاب نداشته باشد.
