گفته می شود در برخی از شهرها، مبلغ قبض یاد شده برای برق و گاز، حتی از اجاره ماهیانه واحد مسکونی نیز بیشتر است و هستند خانواده هایی که ترجیح می دهند در روشنایی تلویزیون بنشینند و چراغی روشن نکنند.
میلیون ها نفر از کارگران و نیروهای کار در بسیاری از بخش های خدماتی ترکیه، افرادی هستند که کف حقوق ماهیانه را دریافت می کنند. این رقم در سال 2021 میلادی 3 هزار لیره بود و در سال 2022 میلادی به 4 هزار لیره افزایش پیدا کرد. این خانوارها در ماه، دست کم 800 لیره بابت قبوض برق و گاز مصرف می کنند که مبلغی در حد 20 درصد یا یک پنجم درآمد ماهیانه است.
یک ذره مصرف بیشتر، نرخ تصاعدی بالاتر
شرکت های توزیع برق در ترکیه، با کسب مجوز از دولت، روش قیمت گذاری بر اساس میزان مصرف را در دستور کار قرار داده اند و برای مصرف بیش از حد مجاز، نرخ تصاعدی بالا در نظر گرفته اند. اما نکته اینجاست که حد و معیار تعیین شده، کفاف زندگی در روشنایی کامل را نمی دهد!
بیشترین افزایش قیمت اعلام شده در سال 2022 میلادی در ترکیه، افزایش نرخ قبوض برق بود که به تدریج بین 50 تا 125 درصد افزایش پیدا کرد. یعنی حتی کم مصرف ترین خانوارها نیز، با افزایش هزینه 50 درصدی مواجه شدند. در حالی که مصرف ماهانه 150 کیلووات ساعت به عنوان حد بحرانی تعیین می شود، پرداخت هزینه های بالاتر از این قیمت، بیشتر و بیشتر است.
شهروندان باید کمتر از 150 کیلووات ساعت برق در ماه مصرف کنند تا شامل 50 درصد افزایش قیمت شوند، اگر نه قبض آنها در مقایسه با سال 2021 میلادی، با افزایش 125 درصدی محاسبه می شود.
در نظر بگیریم، شهروندی که در سال گذشته، حقوق ماهیانه حداقلی یعنی 3 هزار لیره دریافت می کرد، تقریباً 200 لیره بابت قبض برق پرداخت می کرد. اما حالا که حقوق او به 4 هزار لیره افزایش پیدا کرده، قبض برق او نیز دست کم به 300 لیره افزایش پیدا کرده است!
چنین هزینه ای برای کشوری همچون ترکیه با ده ها میلیون خانوار فقیر، رقم قابل توجهی است.
به موازات افزایش قیمت برق، فرصت طلبی برخی از شرکت های توزیع برق نیز در نوع خود، جالب توجه است. قبلاً، شرکت های برق برای قرائت کنتور منازل، سیکل زمانی 27 روزه را در نظر می گرفتند و هر 27 روز یک بار برای کنتور خوانی اقدام می شد. اما حالا که مجوز افزایش قیمت تصاعدی به محض عبور از نقطه مصرف صادر شده، بسیاری از شرکت ها، هر 33 روز یک بار مراجعه می کنند و در اغلب موارد، خانوار از حد مجاز 150 کیلووات ساعت گذشته و هزینه او با افزایش 150 درصدی محاسبه می شود!
ایراد کار کجاست؟
یکی از مهمترین پاشنه آشیل ها و مشکلات عمده ترکیه، این است که برای تامین سوخت و انرژی به خارج وابسته است. ترکیه هنوز هم سالانه بین 50 تا 55 میلیارد دلار از درآمدهای خود را صرف خرید سوخت می کند و در نتیجه اقلامی همچون گاز طبیعی، گازوئیل، بنزین و نفت سفید در ترکیه بسیار گرانقیمت هستند.
کشاورزان ترکیه، گرانقیمت ترین گازوئیل جهان را به قیمت لیتری 14 و نیم لیره در باک تراکتورهای خود می ریزند و خودروهای سواری نیز با بنزین 14 لیره ای در حال تردد هستند. گاز طبیعی در مصارف خانگی قیمت بالایی دارد و در مصارف بخش صنعتی و تجاری، بسیار گران تر است. در نتیجه در نیروگاه ها نیز تولید برق، هزینه های کلانی به دنبال دارد و قیمت تمام شده برق و گاز برای مردم ترکیه، بسیار سنگین است.
وعده های اردوغان برای به شبکه مصرف آوردن گاز دریای سیاه و شرق مدیترانه نیز فعلاً از یک شعار حزبی و سیاسی فراتر نرفته و گرانی انرژی بر کیفیت زندگی مردم، تاثیر به سزایی گذاشته است. با این حال، کارشناسان معتقدند که ترکیه، تنها کشور بدون منابع انرژی جهان نیست و قرار نیست زندگی فقط در کشورهایی آسوده تر باشد که نفت و گاز دارند.
تحلیل گران، در بیان آسیب ها و مشکلات عمده گرانی انرژی در ترکیه، سه علت مهم را ذکر می کنند:
1.خصوصی سازی تدریجی تاسیسات و صنایع تولید و توزیع برق و سپردن برق کشور به سرمایه داران حریص.
2.پایبند نبودن دولت به پرداخت یارانه های کلان در بخش انرژی و توزیع گاز و سوخت با قیمت تمام شده.
3.روند کُند روی آوردن ترکیه به استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و توسعه نیروگاه های بادی و خورشیدی.
کمک گازی به خانواده های کم بضاعت
یک خانواده می تواند در تاریکی و بی برقی به حیات خود ادامه دهند، اما در مناطق سردسیری ترکیه، زندگی بدون گاز، بسیار دشوار است و خانوارهایی که برای گرم کردن منازل خود، از زغال، هیزم، زغال سنگ و وسایل سنتی استفاده می کنند، هر ساله حوادثی می آفرینند که بعضاً باعث مرگ نیز می شود.
در نتیجه وزارت خانواده و تامین اجتماعی ترکیه تصمیم گرفته که سالانه، مبلغی بین 450 تا 1150 لیره، برای پرداخت قبض گاز، به خانواده های مستمند کمک کند.
عبدالقادر کارا دومان از نمایندگان پارلمان ترکیه و از سران حزب اسلامگرای سعادت در این مورد گفته است: «من از جناب وزیر سوال دارم. چرا این کمک نقدی را در اواخر اسفند پرداخت می کنند؟ مگر اطلاع ندارند که خانوارهای فقیر، از همان آغاز پاییز و فصل سرما، برای پرداخت قبوض گاز، با مشکل روبرو هستند؟ سوالم از این هم فراتر می رود و از دولت می پرسم: چند میلیون خانواده را در لیست کمک گازی قرار داده اید اما واقعاً برای فقرزدایی از سیمای این کشور و پایین آوردن آمار میلیونی فقرا، برنامه روشنی دارید؟»
یکی از تبعات و پیامدهای منفی گرانی برق گاز در ترکیه، اثرگذاری مستقیم آن بر تولید و فروش است. ترکیه در 3 روز گذشته و در شرایطی که با کمبود گاز روبرو شد، انتقال گاز به واحدهای صنعتی را به مدت 3 روز متوقف کرد که خسارات سنگینی به بخش تولید وارد کرده است. اما مساله فقط این سه روز نیست و در طول سال نیز، ارقام سنگین قبوض برق و گاز، واحدهای صنعتی و تجاری را وادار می کند که این هزینه ها را بر روی قیمت تمام شده کالا حساب کنند و به همین یک دلیل ساده، گرانی انرژی و سوخت در ترکیه، به طور مستقیم به گرانی کالا و تورم بیشتر منجر می شود.
