متاورس چیست؟

به گزارش رسانه تحلیلی تصویری بهمن به نقل از ویجیاتو، اگر کمابیش دنبال کننده‌ی اخبار تکنولوژی باشید احتمالا این روزها نام متاورس (Metaverse) زیاد به گوشتان خورده است. متاورس ترند کاملا نویی در صنعت تک است که ظاهرا این روزها تعداد زیادی از کمپانی‌های پیشرو تکنولوژی در حال صحبت، سرمایه گذاری و برنامه ریزی روی آن هستند.

در میان این کمپانی نام فعالین صنعت گیم هم به وفور دیده می‌شود. این موضوع بیان‌گر آن است که متاورس می‌تواند بستر سرمایه گذاری مناسبی برای صنعت گیم باشد، اما چگونه؟پیش از پاسخ به این سوال لازم است تا با برخی از مفاهیم اولیه‌ این تکنولوژی نو ظهور آشنا شویم تا بدانیم متاورس چگونه قرار است آینده صنعت گیم را دستخوش تغییرات اساسی کند.

از کجا شروع شد؟

پیش از آن که به متاورس بپردازیم، لازم است کمی به عقب بازگردیم. زمانی که در دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ میلادی اولین قدم‌های بستری به منظور اتصال دو کاربر کامپیوتر تحت نام آرپانت (ArpaNet) برداشته شد. از اولین روزهای تولد شبکه‌ای گسترده‌ای که امروزه آن را اینترنت می‌نامیم، انسان رویای برقراری ارتباط نزدیک‌تر را با سایرین در سرتاسر دنیا را در سر می‌پروراند.

اولین پیام ارسالی بر بستر آرپانت، تلاش ناموفق دانشجوی UCLA در سال ۱۹۶۹ برای ارسال واژه‌ی «login» به کامپیوتر آزمایشگاه استنفورد بود. این پیام به دلیل مشکل فنی سیستم به صورت ناقص ارسال شد و حروف «lo» را به عنوان اولین پیام ارسالی تحت بستری که امروز آن را اینترنت می‌نامیم ثبت کرد.

و حالا چیزی حدود ۵۰ سال بعد ما می‌توانیم انواع داده‌های سنگین را در بستر اینترنت ارسال کنیم، محتواهای گوناگون را از این بستر دریافت و یا استریم کنیم، در لحظه ارتباط متنی و ویدیویی داشته باشیم و یا حتی در قالب کاراکترهای واقعیت مجازی خود با یکدیگر تعامل برخط را تجربه کنیم. اما این موضوع به همین نقطه ختم نخواهد شد.

مسیری که آرپانت سال‌ها قبل آغاز کرد حالا در آستانه‌ی ورود به فاز جدیدی است. فازی که سبک و محور تعامل اجتماعی انسان را به شکلی اساسی و برای همیشه دست‌خوش تغییرات خواهد کرد. اما متاورس چیست و چه نقشی در فاز جدید این بستر ارتباطی گسترده خواهد داشت؟

واژه‌ی متاورس از کجا می‌آید؟

ریشه‌ی اصطلاح متاورس (Metaverse) را می‌توان به نیل استفنسون (Neal Stephenson)، نویسنده‌ی آمریکایی و رمان سایبرپانک دیستوپیایی‌اش، «سقوط برف» (Snow crash) نسبت داد. این رمان که در سال ۱۹۹۲ منتشر شد، فضای داده واقعیت مجازی به نام ماتریس را توصیف می‌کند. در این فضا که بر بستری مجازی شکل یافته، دنیایی را به تصویر می‌کشد که افراد می‌توانند فارغ مکان، ملیت، دین و هر نوع برچسبی، هرآنچه باشند که میل می‌کنند.

در سال‌های گذشته نیز نمونه‌های مشابه با این فضا را کتاب و اقتباس‌های سینمایی چون مجموعه ماتریکس (The Matrix)، شماره یک آماده (Ready Player One)، نورومنسر (Neuromancer)، مرد آزاد (Free Guy) و… به تصویر کشیدند. در تمام این آثار و آثار مشابه تجلی از یک دنیای مجازی را فارغ از استانداردها و مرزهای واقعی مشاهده می‌کنیم.

با این حال این مفهوم تنها به کتاب و سینما محدود نبوده است. در طی این سال‌ها صنعت تکنولوژی پیشرفت‌های قابل توجهی در مسیر رسیدن به یک متاورس واقعی، یک دنیای مجازی آنلاین متشکل از واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، آواتارهای هولوگرافی سه‌بعدی، گسترش و بهبود کیفیت ارتباطات را شکل داده است که در ادامه به تفضیل به آن می‌پردازیم.

در انتها در مورد ریشه لغوی متاورس هم می‌توان گفت که این کلمه در حقیقت ترکیبی از کلمه یونانی Meta و کلمه انگلیسی Universe است. کلمه Meta پیشوندی به معنی «فراتر» و کلمه انگلیسی Universe هم به معنی جهان هستی یا دنیا است. پس ترجمه‌ی تحت‌الفظی این کلمه را می‌توان «فراتر از جهان» دانست.

متاورس چیست؟

حال لازم است به این سوال پاسخ دهیم که اصلا متاورس چیست. مفهوم متاورس کمابیش همان چیزی است که در کتاب استفنسون توصیف شد. متاورس فضای مجازی شبیه سازی شده بر بستر شبکه‌ی گسترده‌ای چون اینترنت است که افراد می‌توانند به صورت برخط و فارغ از مکان فیزیکی در آن حضور یافته و تعامل کنند.

مفاهیم فیزیکی، اشیا، مالکیت، هویت، سیستم پرداختی و برخی از قراردادهای اجتماعی نیز می‌توانند همچنان در این فضا حفظ شده یا به شکل دیگری پیاده سازی شوند. در واقع متاورس فضایی را خلق می‌کند که بستر ارتباطات و تعاملات مجازی می‌توانند وارد فاز متفاوتی شوند.

در این فاز کاربران می‌توانند اقدام به خلق و شخصی سازی هویت و ظاهر خود نموده و در فضایی که بر بستر فیزیکی محدود نمی‌شود، به صورت آواتارهای مجازی، شبیه سازی شده و بدن‌های مجازی خود فعالیت کنند. در واقع در این دنیای جدید که آن را متاورس می‌نامیم، هیچ محدودیتی جز قوه‌ی تخیل ما وجود نخواهد داشت.

متاورس شبکه‌ای گسترده از جهان‌ها و شبیه سازی‌های سه بعدی پایدار است که به صورت آنی و لحظه به لحظه پردازش می‌شوند که در آن هویت اشخاص، اشیای فیزیکی، تاریخ بشر و حتی سیستم‌های پرداختی پیوستگی خودشان را حفظ می‌کنند. این مجموعه می‌تواند به صورت همزمان تعداد زیادی از افراد را در قالب مجازی در خود جای دهد بدون آن که لازم باشد این افراد در یک مکان فیزیکی حضور داشته باشند.

متیو بال (Matthew Ball) از مدیران سایت Metaverse Primer

شاید این تعاریف باعث ایجاد این ابهام شود که تجهیزات واقعیت مجازی یا آواتارهای سه بعدی و شبیه سازی شده از ملزومات ورود به متاورس هستند. اما این برداشت کمابیش غلط است. این دسته از تجهیزات یا کازمتیک‌ها تنها ابزارهایی برای بهبود تجربه‌ی فاز جدید وب خواهند بود و برای دسترسی به متاورس، لزوما نیازی به این ابزارها ندارید.

مطابق تعریف، متاورس مجموعه‌ای از بسترهای مجازی است که در آن افرادی که در یک فضای فیزیکی در کنار یکدیگر نیستند، می‌توانند گرد هم آمده و تعامل کنند. این بسترها می‌تواند دنیاهای جذاب و سه بعدی مبتنی بر واقعیت مجازی باشند که عناصر دنیای واقعی را در خود جا داده‌ند تا بسترهایی که تنها بر متن مبتنی هستند. همان طور که گفتم تنها محدودیت در این دنیاها، قوه‌ی تخیل شماست.

فاز بعدی اینترنت؛ وب ۳.۰ چیست؟

پیش‌تر در این مقاله به کررات راجع به فاز جدید اینترنت صحبت کردیم؛ اما شاید درک این مفهوم برای شما کمی پیچیده باشد پس لازم است کمی آن را بشکافیم. زمانی که برای اولین بار بستر اینترنت در دسترس همگان قرار گرفت، حجم محتوای قابل دسترس در آن بسیار محدود بود. امکان جستجو، تعامل و انتقال دیتا به شکل امروزی وجود نداشت و عمده محتوای در دسترس روی این بستر توسط کمپانی‌های بزرگ تولید می‌شد.

غالب کاربران اینترنت در نسل اول وب یا به شکل دقیق‌تر وب ۱.۰ (Web 1.0) تنها مصرف کننده بودند. ارتباط کاربران به دلیل در دسترس نبودن بسترهایی چون شبکه‌های اجتماعی محدود بود، انتشار اطلاعات در اختیار عده‌ی محدودی بود، غالب صفحات وب به صورت استاتیک و فاقد قابلیت تعامل طراحی شده بودند و در مجموع می‌توان گفت که رشد بستر اینترنت بسیار کند بود.

فاز اول اینترنت یا وب ۱.۰ با روی کار آمدن سرویس‌ها تعامل محور وارد مرحله‌ی جدیدی شد. حالا کاربران می‌توانستند خود در نقش تولید کننده محتوا فعالیت کنند، با ابزارهای تعامل محوری چون ایمیل، وبلاگ‌ها، چت روم‌ها و بعدتر سوشال‌ مدیاهای مدرن‌تر با یکدیگر در ارتباط مستقیم باشند. در واقع المان پویایی به وب افزوده شد.

غالب محتوای تولید شده در این دوره به صورت متن محور منتشر می‌شود و حالا صفحات وب داینامیک (پویا) هستند. توسعه وب از انحصار کمپانی‌ها خارج شده و حالا کاربران می‌توانند خود نقشی حیاتی در توسعه بستری که آن را اینترنت می‌نامیم، بازی کنند. این وب ۲.۰ (Web 2.0) است، فاز دوم اینترنت که با محوریت کاربران به اوج رسید. اما این تنها شروع است.

امروزه تعامل و شبکه‌های اجتماعی محوریت اصلی بستر اینترنت را تشکیل می‌دهند. کاربران بیش از هرزمانی از سرتاسر دنیا با هم در ارتباط مستقیم هستند. آن‌ها در رویدادهای آنلاین شرکت می‌کنند، در تیم‌های مجازی با یکدیگر بازی می‌کنند و از راه دور کار می‌کنند. مسائلی چون افزایش هزینه‌های جابه‌جایی و مسکن و به طور ویژه پاندمی کرونا نیز بر گسترش این شبکه تاثیر گذار بوده است.

اما طی سال‌های گذشته آزمون و خطا در حیث به کارگیری هوش مصنوعی در وب، تغییر سبک تعامل و تجربه با واقعیت مجازی، تولد رمز ارزهای دیجیتالی چون بیت کوین، ظهور توکن‌های NFT و… توانسته فضای وب را درآستانه‌ی دگرگونی‌هایی بزرگی قرار دهد. تغییری که منجر به تغییر محوریت متمرکز وب با محوریت فریمورک‌های P2P می‌شود.

نسل اول وب غالبا استاتیک محور بود؛ نسل دوم وب با محوریت داینامیک با مرکزیت تولید محتوا توسط کاربران شکل گرفت. اما فاز بعدی اینترنتی یعنی وب ۳.۰ (Web 3.0) که اکنون در آستانه‌ی آن هستیم، محوریت متمرکز وب را برای همیشه تغییر خواهد داد.

این تغییرات مبتنی بر سرویس‌های نظیر به نظیر (P2P) صورت می‌گیرد. بدین معنی که دیگر خبری از محوریت کمپانی‌های بزرگ برای مدیریت سرویس میان کاربری نخواهد بود. به معنای دقیق‌تر نقش متمرکز و انحصارگرانه‌ی این دست کمپانی‌ها کمرنگ‌تر از گذشته خواهد شد و سرویس‌ها تازه تاسیس مبتنی بر کاربر جایگزین آن خواهد شد.

مفهوم متاورس نیز در قالب وب ۳.۰ تعریف می‌شود. ابزارهای غیرمتمرکز وب ۳.۰ به ما امکان خلق و شخصی سازی دنیاهای مجازی مبتنی بر بستر اینترنت را می‌دهد که در آن شما می‌توانید با امنیت بالاتر و حفظ حریم شخصی و هویت به فعالیت بپردازید. این فعالیت می‌تواند بستر تعاملات تجاری تا سرگرمی نظیر گیمینگ را در خود جای دهد.

متاورس و صنعت ویدئو گیم

حال که با مفهوم متاورس و فاز سوم وب آشنا شده‌ایم، می‌توانیم نگاهی بر تاثیرات آن بر صنعت ویدئو گیم داشته باشیم. متاورس خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کنیم در صنعت گیم جریان یافته است. کمپانی‌های بزرگی چون مایکروسافت و سونی و عناوین بزرگی چون فورتنایت، روبلاکس، پوکمون و… قدم‌های بسیار بزرگی در توسعه‌ی این بخش برداشته‌ند.

احتمالا عده بسیاری از شما تجربه‌ی رویال بتل محبوب فورتنایت از اپیک گیمز را پیش از این داشته‌اید. بازی فورتنایت به برگذاری رویدادهای آنلاین درون بازی شهرت دارد. برای مثال در طی آخرین ایونت مجازی این بازی که این بازی برگزار کرد بیش از ۱۲ میلیون نفر در کنسرت زنده‌ی تراویس اسکات شرکت کردند اپیک گیمز که سابقه‌ی پرباری در برگزاری این دسته از رویدادها دارد، به تازگی اعلام کرده است که قریب به یک میلیون دلار برای توسعه گیم متاورسی خود سرمایه گذاری کرده است.

در حال حاضر بازی‌های بسیاری با توسعه بخش واقعیت مجازی، اقدام به ورود به فضایی نموده‌اند که می‌توان آن را آغازی بر دنیای تعامل محور متاورسی دانست. دستگاه‌های VR را می‌توان قدمی مثبت در این عرصه دانست که به کاربران اجازه می‌دهد با این دستگاه‌ها و به وسیله‌ی آواتارهای مجازی‌شان در دنیای گیم حضور یابند.

بازی Sandbox یکی دیگر از نمونه‌های بومی به شدت موفق در این فضا است این عنوان به شما امکان می‌دهد یک فضای مجازی را بازی کنید، ایجاد کنید، مالکیت کنید و اداره کنید. اقتصاد Sandbox مبتنی بر رمزارزها و NFT تولید شده توسط کاربران است. مارکت Sandbox دارای بیش از بیست هزار NFT است که کاربران می‌توانند آن‌ها را خریده و در دنیای واقعیت مجازی خود استفاده کنند.

عنوان Decentraland نیز یکی از اولین شرکت‌هایی است که به صراحت تلاش کرده است تا یک دنیای متاورس بسازد. این بازی که متشکل از یک پلتفرم واقعیت مجازی سه بعدی با املاک و مستغلات قابل اندازه گیری است که مبتنی بر ارز دیجیتال اتریوم توسعه داده شده است Decentraland همچنین بر توسعه زیر مجموعه‌ی Decentral Games سرمایه گذاری کرده است تا قابلیت های گیم پلی خود را بیشتر توسعه دهد.

در صدر این کمپانی‌های می‌توان کمپانی سابق فیسبوک و متا (Meta) امروزی را نام برد. مارک زاکربرگ با سرمایه گذاری بر سری عینک‌های واقعیت مجازی Oculus و تغییر نام و برند خود به متا یکی از بزرگترین قدم‌ها را در این حوزه برداشته است. ماکروسافت، بلیزارد و باقی پیش قدمان صنعت نیز از دیگر کمپانی‌های سرمایه‌گذار بر این صنعت هستند که نشان از آینده‌ی درخشان ان صنعت دارد.

آینده روشن است

آنچه که واضح است، آن است که متاورس یکی از زمینه‌ها بشدت سودمند و با آینده‌ای روشن است. با توسعه وب ۳.۰، بهبود کیفیت جهانی اینترنت، توسعه کلاود و کاهش قیمت تجهیزات می‌توان انتظارات بالایی از بازی‌های توسعه یافته بر بستر این مفهوم داشت. دنیایی که کاربران می‌توانند تجربه‌ی نزدیک‌‌تری به واقعیت از بازی داشته باشند.

دنیایی که عناوین گیم ما را در تجربه‌ی واقعی‌تری با خود همراه می‌سازند؛ دنیایی که به ما اجازه می‌دهد المان‌های دنیای واقعی را در بستری مجازی تجربه کنیم و فارغ از برچسب‌های اجتماعی، هرآنچه باشیم که آرزو می‌کنیم. شما چطور فکر می‌کنید؟ به نظر شما متاورس و وب ۳.۰ چگونه بر زندگی ما تاثیر خواهد گذاشت؟