رسانه تحلیلی تصویری بهمن، گروه امنیت ملی و سیاست خارجی - سعیده اسدی: خالد العطیه، وزیر دفاع قطر روز یکشنبه طی سخنانی در مجمع دوحه پیشنهاد کرد که در صورت احیای برجام، یک توافقنامه امنیتی نیز بین کشورهای منطقه امضا شود؛ این پیشنهاد در حالی مطرح می شود که رقابت های امنیتی بین کشورهای منطقه ای همچنان ادامه داشته و این کشورها به درک واحدی برای ایجاد امنیت منطقه ای دست نیافته و در تلاش هستند تا همچنان امنیت خود را از طریق کشورها و قدرتهای بیرونی تامین کنند اما با توجه به خروج آمریکا از منطقه، ارائه چنین طرحهایی ممکن است کشورها را متوجه اهمیت امنیت جمعی منطقهای بکند. در همین راستا رسانه تحلیلی - تصویری بهمن با هدف بررسی این ابعاد این طرح، گفتگویی با دکتر حسین رویوران، کارشناس مسائل غرب آسیا داشته است:
بهمن: با توجه به اظهار نظر وزیر قطر شما فکر میکنید که پس از توافق هستهای ایران، کشورهای منطقه به ویژه کشورهایی مثل عربستان و امارات حاضر به پیوستن به چنین توافقی باشند؟
ریوران: عقب نشینی آمریکا از افغانستان منجر به کاهش حضور این کشور در منطقه خلیج فارس شده است که این امر به دو صورت قابل جبران خواهد بود؛ در صورت اول کشورهای منطقه نزاع با یکدیگر را ادامه خواهند داد و سعی خواهند کرد تا با رقابت این خلأ را پر کنند و کشوری که توان رقابت بالاتری دارد بر منطقه تسلط مییابد و یا اینکه این خلاء با تفاهم بین کشورهای منطقه جبران خواهد شد. به همین دلیل آنچه وزیر دفاع قطر مطرح کرده است این است که کشورهای منطقه متوجه واقعیت های منطقه شده و در راستای دستیابی به سیستم امنیتی منطقه و همکاری در این سطح گفت‌وگو کرده و به تفاهم برسند که این نکته بسیار مهمی است. در چنین شرایطی چنانچه برجام نیز به نتیجه برسد و آمریکا به این توافق برگردد، قطعاً این نیاز تشدید خواهد شد؛ به این علت که آمریکا گویی به نوعی در مقابل ایران عقب‌نشینی کرده که این موضوع جایگاه ایران را در منطقه بالاتر می‌برد؛ به همین دلیل اهمیت گفتگو با ایران نسبت به گذشته بیشتر خواهد شد.
بهمن: این ارتقاء جایگاه ایران و همچنین خلاء حضور آمریکا در منطقه مورد تائید و قبول سایر کشورهای منطقهای است؟
رویوران: برخی از کشورهای منطقه این حقیقت را درک کرده و برخی دیگر همچنان در برابر تفاهم و توافق با ایران مقاومت میکنند و تلاش دارند تا از طریق گفتگو و همکاری با رژیم صهیونیستی یک محور جدیدی را در منطقه ایجاد کنند. می توان گفت اجلاسی که در نقب با حضور برخی از وزرای خارجه کشورهای عربی برگزار شد، نمادی از این نوع تلاش ها بود؛ واقعیت این است که این کشورهای عربی برای دستیابی به امنیت خود به اسرائیل پناه بردند که خود این رژیم در مقابل محور مقاومت بارها شکست خورده است و این تلاش‌های مذبوحانه نمی تواند جایگزینی را برای گفت‌وگوها با ایران ایجاد کند.
بهمن: پیش از طرح پیشنهادی وزیر قطر، ایران نیز طرحی را با عنوان طرح صلح هرمز به کشورهای منطقه پیشنهاد کرده بود، اما این طرح با استقبال کشورهای منقطه روبرو نشد، حال این امکان وجود دارد که ارائه طرح جدیدی برای ایجاد یک توافق امنیتی جمعی از سوی کشور قطر و پس از توافق هسته ای ایران در حالیکه هنوز بسیاری از چاشها بین کشورهای منطقه حل نشده، با استقبال این کشورها روبرو شود؟
رویوران: هر چند طرح صلح هرمز مورد استقبال واقع نشد اما اکنون آنچه به نظر می تواند در منطقه موفقیت آمیز باشد این است که از طریق گفتگو بین کشورهای منطقه طرح واحدی ارائه شود؛ طرحی که حاصل تفکر و همکاری‌های جمعی باشد؛ فلذا آنچه که اهمیت دارد این است که اراده واحدی در منطقه ایجاد شود؛ در صورتیکه این اراده برای گفتگو به وجود بیاید، طرح حاصل از آن نیز بوجود خواهد آمد.
بهمن: نشانه‌هایی از بروز این اراده در بین کشورهای منطقه می‌بینید؟
رویوران: بله؛ در برخی از کشورهای منطقه اراده ایجاد طرح توافق منطقهای به وجود آمده است و طرح قطر نشان از این واقعیت دارد که این کشور به این باور رسیده که آن را عنوان کرده است؛ اما در مقابل برخی از کشورهای منطقه همچنان سیاست لجبازانه‌ای را در قبال چنین طرحهایی دنبال میکنند که این امر در نهایت تبعات زیادی برای آنها در بر خواهد داشت. همکاری این کشورها با رژیم صهیونیستی که بخشی از فلسطین را اشغال کرده از طرف جوامع منطقه قابل بخشش نخواهد بود و این مسئله می‌تواند هزینه سیاسی کشورهای عربی را که با این رژیم همکاری دارند افزایش دهد.
بهمن: در صورتیکه توافق امنیتی مدنظر به تائید کشورهای منطقه برسد، در آن صورت این توافق چه تاثیری بر تحرکات گروههای محور مقاومت مانند انصارالله در منطقه خواهد داشت؟
رویوران: در صورت ایجاد هر گونه توافقی در منطقه، جمهوری اسلامی ایران بر این مسئله تاکید خواهد کرد که باید به اراده سایر کشورها و ملتها در منطقه نیز احترام گذاشته شود؛ انصارالله در واقع اراده ملت یمن است که موفق بوده است تا 7 سال در مقابل تجاوز عربستان ایستادگی کند، فلذا ایران از استقلال کشورها و اراده ملتها حمایت خواهد کرد و اگر منافع ملت ها نیز در این توافقات در نظر گرفته شوند، مشکلی برای این کشورها ایجاد نخواهد شد؛ در واقع این ملاحظه تنها به ایران محدود نبوده، بلکه تحولات و معادلات منطقهای چنین ملاحظاتی را ایجاب میکنند.
بهمن: بازیگری کشورهای منطقه در چارچوب این توافق چگونه خواهد بود؟
رویوران: در واقع آمریکا در حال خروج از منطقه بوده که در این صورت یا امنیت منطقه رها میشود که در چنین وضعی وقوع هر اتفاقی در منطقه ممکن خواهد بود و یا اینکه باید توافقی صورت بگیرد که در چهارچوب آن، امنیت منطقهای حفظ شود به همیت دلیل برای حفظ امنیت منطقهای یک همکاری همه‌جانبه می تواند موفقیت آمیز باشد و چنین طرحی باید تمام ابعاد همکاری را در بر بگیرد نه اینکه در بعد امنیتی همکاری‌هایی ایجاد شود اما در بعد اقتصادی شاهد آن باشیم که منطقه به بازار کالاهای اسرائیلی تبدیل شود؛ در آن صورت این امر قابل قبول نخواهد بود.
بهمن: ارائه طرحهایی برای توافق جمعی منطقهای چه میزان با واقعیتهای منطقه همسویی دارد؟
رویوران: خروج آمریکا از افغانستان یک واقعیت است، تغییر اولویت های آمریکا به سمت چین و روسیه نیز یک واقعیت است به گونه‌ای که خود مسئولین آمریکا نیز امروزه بر این تاکید دارند که اولویت این کشور دیگر غرب‌آسیا نیست؛ آنها توجه خود را بر کشور چین متمرکز کرده‌اند. به همین دلیل خلاء حضور آمریکا در منطقه غرب‌آسیا نیز یک واقعیت است. در چارچوب این واقعیت دولت‌های منطقه باید تصمیمات خود را بگیرند؛ می توان گفت که خلاء حضور آمریکا در منطقه از جمله مهمترین عوامل طرح ایده هایی برای ایجاد توافق جمعی امنیتی در منطقه به شمار میرود، اما علاوه بر این واقعیت، وجود تنش و بحران های منطقهای نیز اهمیت این موضوع را افزایش داده است چرا که در حال حاضر ما شاهد وجود بحران هایی در سوریه، عراق، لبنان، فلسطین، یمن و بحرین هستیم و این بحران‌ها اهمیت یک توافق منطقهای را برای کاهش تنش و ایجاد یک فضای آرام برای همه جوامع خاورمیانه ایجاب میکنند.
