به گزارش رسانه تحلیلی تصویری بهمن به نقل از فرهیختگان، نوروز 1401 هم گذشت، سفرهای بی‌شمار نوروزی انجام شد و همزمان با شروع ماه مبارک رمضان، مدارس و دانشگاه‌ها نیز بازگشایی شدند و ورود دانش‌آموزان و دانشجویان را پس از مدت‌های طولانی به کلاس‌های حضوری جشن گرفتند، با عبور از پیک ششم کرونا در کشور به‌تدریج آمار مبتلایان و مرگ‌ومیر فروکش کرد و با افزایش تزریق واکسن‌ها و ایمنی‌های طبیعی ایجادشده در موج امیکرون، به نقطه‌ای نزدیک به رهایی از کرونا رسیدیم؛ رهایی و آسودگی که حالا با نگاهی دقیق‌تر، دریافته‌ایم که تصوری بیش نبوده‌اند، در این گزارش خواهیم فهمید چرا تصورمان از پایان کرونا در ایران، اشتباه بود؟
رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور به 50 درصد نزول پیدا کرده است، کرونا برای مردم عادی شد!
در روزهای اخیر همزمان با کاهش کلی آمار فوت‌های کرونایی هموطنان‌مان، صداهایی نگران‌کننده در اخبار کرونایی کشور به گوش می‌رسد؛ صداهایی مثل بیشتر شدن تعداد شهرهای قرمزرنگ در نقشه کرونایی کشور، زمزمه‌های شیوع گسترده کرونا در مدارس، دیده‌شدن مواردی از سویه‌های جدید در ایران و افزایش روزانه رقم مبتلایان و هشدار کارشناسان اپیدمولوژیست.... بنا به اعلام وزارت بهداشت، در آخرین به‌روز‌رسانی‌ها، تعداد شهرهای با وضعیت قرمز در کشور از ۳۴ به ۵۵ افزایش یافته و همچنین تعداد شهرهای با وضعیت نارنجی از ۶۹ به ۸۴ شهر افزایش یافته است. همزمان با اینکه اوضاع شیوع کرونا در ایران به شکل چراغ‌خاموش، به سمت‌وسوی وخیمترشدن و بحرانی‌ترشدن اوضاع است، به گفته علیرضا زالی، فرمانده قرارگاه عملیاتی ستاد مقابله با کرونا استان تهران، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در سطح کشور به 50 درصد نزول پیدا کرده است. به نظر هر صدای نگران‌کننده‌ای که از هر سو شنیده شود یا به گوش مردم نمی‌رسد یا غالب مردم اعتنایی به این هشدار‌ها ندارند؛ چراکه کمترشدن رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم تنها یکی از مشکلات به وجود آمده در کشور است که اوضاع را نگران‌کننده جلوه می‌دهد. اظهارنظر اخیر علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی به‌وضوح گویای خطر احتمالی است: «براساس اطلاعات و آمار موجود جهشی در آمار مبتلایان به کرونا را در آینده شاهد خواهیم بود، چون در تعطیلات نوروزی کرونا برای مردم عادی شد.»
تنها 31/4 درصد از جمعیت کل کشور، دز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند
آخرین آمار از وضعیت واکسیناسیون در کشور گویای اوضاعی نامطلوب و نگران‌کننده و شاید پاسخی برای این سوال باشد که چرا اوضاع کرونایی کشور درحال وخیمترشدن است؟ طبق این آمار، تنها 31/4 درصد از جمعیت کل کشور، دز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند و باقی مردم علاقه‌ای به تزریق دز یادآور واکسن کرونا نداشته‌اند، شاید چون نامش دز یادآور است، تزریق آن را الزامی ندانسته و به‌عنوان اقدامی اضافی و غیرضروری به آن نگاه می‌کنند. شاید اطلاع‌رسانی درستی صورت نگرفته و به آنان گفته نشده عدم‌تزریق دز سوم به‌معنای واکسیناسیون ناقص و به‌دنبال آن ایمنی ناقص است و با این ممانعت آنها در تکمیل واکسیناسیون خود، عزیزان، اطرافیان و هموطنان‌شان تاوان این سهل‌انگاری را خواهند داد. به هر جهت اگر در آینده‌ای نزدیک با ظهور پیک جدید کرونا مواجه شویم، علت عمده آن سهل‌انگاری خواهد بود. چه در دریافت دز سوم واکسن و چه در کاهش رعایت پروتکل‌ها، سهل‌انگاری علت‌العلل تمامی بحران‌های کرونایی در ایران است.
آمار کرونا در جهان درمجموع نگران‌کننده نیست
آخرین آمار از کشورهای جهان درمجموع اوضاع نگران‌کننده‌ای را نشان نمی‌دهد اما خبر‌ها حاکی از وخامت اوضاع شیوع کرونا در کشورهایی مثل چین و انگلستان است. در هفته‌ای که گذشت، تعداد بسیاری فیلم از اوضاع کرونایی چین در فضای مجازی در وسعت جهانی چرخید؛ فیلم‌هایی که خبر از وخامت اوضاع بیمارستان‌های مملو از جمعیت در چین، شیوع گسترده موج جدید کرونا در شهرهای بزرگ چین و قرنطینه کامل شهر مهم شانگهای می‌داد. در ادامه این موج نگران‌کننده، دو پیام از دو اپیدمیولوژیست و پزشک کشورمان در فضای مجازی اینچنین مخابره شد؛ «گزارش‌هایی که از شانگهای چین می‌رسد بسیار نگران‌کننده است و احتمالا می‌تواند مقدمه‌ای برای یک پاندمی جدید در سطح جهان باشد. آمادگی نظام سلامت ضروری است تا بلای سال ۱۳۹۸ دوباره سرمان آوار نشود. لطفا هوشیار باشید. مسافران از چین آمده ممکن است حامل بیماری باشند. باید به‌شدت کنترل شوند و حتی تا اطلاع ثانوی سفرها محدود یا ممنوع شوند.» «شانگهای، 7 روز لاک‌داون کامل تا این لحظه، برای شانگهای ممکن است دیر شده باشد. اگر وضعیت شانگهای به کل چین تسری یابد، با وضعیت نامعلومی در دو تا 6 ماه آینده روبه‌رو خواهیم شد. به یاد داشته باشیم شانگهای یکی از مراکز عمده اقتصاد جهانی است و ببینید وضعیت چقدر خطرناک بوده که ناچار شدند ضربان قلب اقتصادی خود را متوقف سازند؛ همان ملتی که چند ماه قبل، جشن پیروزی بر کرونا گرفته بودند و دورهم کنسرت و جشن و رقص و شادمانی می‌کردند. فاعتبروا یا اولی‌الابصار!»
چرا اوضاع چین و انگلستان بحرانی است؟
اما چرا چین و انگلستان؟ و چرا بعضی از متخصصان اینگونه اوضاع چین را بحرانی تشخیص دادند؟ اول آنکه چین این روز‌ها درگیر شیوع واریانت جدید گونه امیکرون یعنی امیکرون مخفی (BA2) است و درباره انگلستان باید گفت رفع تمامی محدودیت‌ها به یکباره در ماه‌های اخیر دقیقا با ظهور سویه XE ویروس کرونا در این کشور همراه شد؛ گونه‌ای که به‌تازگی در ژاپن هم در ابعاد قابل‌توجهی کشف شده است. در ادامه گزارش به اینکه اطلاعات درست و کافی‌ای از گونه XE در دست نیست، اشاره خواهیم کرد اما به نظر در موضوع چین بین کارشناسان اختلاف‌نظر وجود دارد. عده‌ای از کارشناسان معتقدند آنچه در چین اتفاق می‌افتد، امر تازه‌ای نیست و چینی‌ها به سبب سیاست کرونای صفر که در پیش گرفته‌اند، با مشاهده اندکی موارد مشکوک، شهرها را قرنطینه می‌کنند تا جلوی شیوع ویروس را به‌طور کامل بگیرند. درمقابل عده دیگری معتقدند واریانت جدید در چین که گفته می‌شود به ایران هم رسیده است، نگران‌کننده‌تر از چیزی است که تصور می‌شود و حتی اگر این‌طور نباشد، نباید موجب سهل‌انگاری ما در مواجهه با موج جدید بیماری شود. چین و کشورهای دیگر سیاست‌های متفاوتی در مقابله با کرونا دارند و به همان اندازه که مقایسه ایران با این کشور‌ها چندان دقیق نیست، بی‌اعتنایی به وضعیت بحرانی جهان ابدا نمی‌تواند امری عاقلانه تلقی شود.
ساده‌انگاری‌ها و بازگشایی مدارس؛ ۲ عامل مهم شیوع مجدد کرونا در آینده نزدیک
مسعود مردانی، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا طی گفت‌وگویی با «فرهیختگان» درباره آخرین وضعیت کرونا در ایران گفت: «نخست آنکه در کل این سه‌سال اخیر تعطیلات نوروزی مانند آنچه اخیرا در کشورمان اتفاق افتاد، برگزار نشده بود. از هر خانواده‌ای که سوال می‌کردیم می‌گفتند برای مسافرت حداقل به سه جای مختلف رفته‌اند. مردم قبلا و در زمان شیوع کرونا، سالی یک‌بار به مسافرت می‌رفتند و الان فقط در تعطیلات نوروز سه‌بار به مسافرت رفته‌اند. دوم مساله ساده‌انگاری است. مردم فکر می‌کنند کرونا دیگر تمام شده است، الان مریض من از بی‌آرتی آمده بود و ماسک روی صورتش نداشت؛ در بی‌آرتی! حالا درست است که گفته شده در خانه، پارک، فضای آزاد و... ماسک الزامی نیست اما اینکه در مکان‌های پرترددی مثل ایستگاه‌های بی‌آرتی ماسک نزنید، یعنی مستقیما به آغوش خطر رفتن. از تمامی عوامل بدتر همین ساده‌انگاری مردم است. فکر می‌کنند کرونا تمام شده و دیگر رعایت پروتکل‌ها را به‌فراموشی سپرده‌اند. درخصوص بازگشایی مدارس الان گفته می‌شود همه‌چیز درست و تحت‌کنترل است اما عمده بیمارانی که می‌بینیم، کودکانی است که به مدارس رفته و مبتلا شده‌اند و این نشان می‌دهد که بازگشایی مدارس در بدتر شدن آمار کرونا در ایران موثر است.»
چرا نباید انتظار داشته باشید شیوع سویه بعدی را پیش‌بینی کنیم
مردانی در ادامه با اشاره به احتمال ظهور پیک جدید در ایران ادامه داد: «ممکن است در آینده نزدیک شاهد بروز پیک جدیدی در ایران باشیم و ممکن هم هست که این اتفاق نیفتد، اما لازم به یادآوری است که کادر درمان دیگر تاب‌وتحمل پیک‌های بیشتر را ندارد. پیک جدیدی اگر اتفاق بیفتد به‌خاطر سویه‌ای جدید و خاص نخواهد بود و درواقع همان واریانت‌های سویه اُمیکرون شیوع پیدا خواهند کرد که از منظر ویروس‌شناسی به‌نظر خیلی شدید نخواهد بود اما با این حال امیدواریم این اتفاق نیفتد. تعداد موارد جهش‌های ژنتیکی در ایران زیاد نیست و حداقلی است، اما این به این دلیل است که تعداد آزمایش‌های ردیف ژنتیکی ویروس در ایران در قیاس با کشورهایی مثل چین، کشورهای آسیای شرقی و اروپا خیلی زیاد نیست. درنتیجه نباید انتظار داشت ما الان پیش‌بینی کنیم و بگوییم فلان سویه در آینده شیوع پیدا خواهد کرد، مگر آنکه تعداد موارد این آزمایش‌ها را افزایش بدهند تا توانایی تشخیص هم بالا برود.»
اکثر واکسن‌های تزریق‌شده در ایران 3 دزه هستند
عضو ستاد ملی مقابله با کرونا، همچنین درباره آمار پایین واکسیناسیون کامل در ایران گفت: «تعداد افرادی که دز سوم واکسن‌شان را تزریق کرده‌اند، متاسفانه هنوز اندک است و به 32 درصد کل جمعیت ایران نرسیده است. تصور می‌کنند مساله تمام شده و دریافت دز سوم ضروری نیست، اما باید بدانید همین حالا در چین همزمان با شیوع دوباره ویروس، واکسیناسیون به‌طور گسترده درحال انجام است؛ دزهای سوم و چهارم. برای مردم عادی یا به‌اصطلاح General Population، دز چهارم واکسن توصیه نمی‌شود، اما برای افراد دارای نقص ایمنی، لازم است که تزریق شود. اینکه در آمار‌های واکسیناسیون انتشاریافته، دو دز تزریق را معادل واکسیناسیون کامل می‌دانند، اشتباه نیست؛ چراکه این امر بستگی به زمان دریافت آخرین دز واکسن هر فرد دارد، برای مثال اگر شخصی دو دز واکسن تزریق کرده باشد و از زمان تزریق آخرین دز واکسنش، 6ماه کامل نگذشته باشد، این واکسیناسیون کامل درنظر گرفته می‌شود اما اگر 6ماه سپری شود و دز سوم را تزریق نکند، دیگر در آمار واکسیناسیون کامل به‌حساب نخواهد آمد و باید دز سوم را تزریق کند. شاید سوال شود چرا ما تا این حد روی تزریق دز سوم اصرار داریم؟ پاسخ این است که اکثر واکسن‌های تزریق‌شده در کشور ما، واکسن‌های سینوفارم و برکت بوده‌اند که از نوع ویروس کشته‌شده هستند و اصلا خود کمپانی سازنده این واکسن اعلام کرده که واکسن‌شان سه‌دزه است و واکسن برکت که پلتفرمی مشابه دارد هم این‌طور خواهد بود.»
در چین اتفاق جدیدی نیفتاده است
محمدرضا هاشمیان، فوق‌تخصص مراقبت‌های ویژه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «در چین اتفاق جدیدی نیفتاده است. دولت چین از ابتدا درکنار واکسیناسیون برای قرنطینه اهمیت ویژه‌ای قائل شده و کنترل پاندمی در چین بسیار دقیق‌تر و حساس‌تر از کشورهای دیگر بوده است. گزارش‌های ارائه‌شده از آن کشور نشان می‌دهد قبل از پیکی که الان در چین اتفاق افتاده طی ۲۰ ماه قبل فقط یک‌نفر در چین فوت کرده است. چین بارها اعلام کرده است که با سیاست صفرکووید به مبارزه با آن می‌پردازد. دنیا وقتی با پیک آلفا، دلتا و اُمیکرون درگیر بود، هیچ‌اتفاقی در چین نیفتاد؛ چراکه با همین قرنطینه توانستند بیماری را کنترل کنند. طی روزهای اخیر تعداد مبتلا در شانگهای افزایش قابل‌توجهی داشته و به همین دلیل چین این سیاست شدید قرنطینه را مورد اجرا قرار داد. درپی همین اتفاق بعضی‌ها در جراید و نشریه‌های مختلف تحلیل‌شان نادرست بوده و اعلام کرده‌اند واریانت جدیدی در چین وجود دارد، ولی بنده مخالف چنین اظهارنظرهایی هستم؛ چراکه قبل از این قرنطینه ما شاهد قرنطینه‌ای دیگر در شهرهای پکن، شنزن، گوانگ‌ژو و سایر شهرها نیز بودیم.»
عدم بروز ابتلای طبیعی در چین، ایمنی چینی‌ها را کاهش داده است
هاشمیان در ادامه درباره عوامل نگرانی چینی‌ها از شیوع مجدد کرونا در کشورشان گفت: «کشورهای مختلف دنیا برای ساب‌واریانت BA2 نگرانند و افزایش تعداد مبتلا‌ها در چین موجب این نگرانی‌ها شده است. به همین دلیل چین دوباره با قرنطینه افراد می‌خواهد پاندمی را کنترل کند و نمی‌خواهد کنترل از دستش خارج شود. اینکه با مردم بدرفتاری می‌شود، مسلما موردپسند هیچ‌کس نیست، ولی تاکید می‌کنم قرنطینه‌ای که در چین درحال اتفاق افتادن است به‌خاطر امنیت‌شان بوده و ویروس دیگری وجود ندارد. به‌نظر من دو مساله مهم وجود دارد که چینی‌ها بسیار نگران اینها هستند؛ اولا طی دوسال گذشته از آنجا که خوب کنترل کرده‌اند، ابتلای طبیعی در چین رخ نداده، فلذا ایمنی این جمعیت به‌صورت قابل‌توجهی دربرابر ویروس کرونا کاهش‌یافته است و اگر قرار باشد الان سیستم درمان درگیر شوند، مسلما تعداد مبتلا بیش از حد بالا خواهد رفت. ثانیا اینکه چین با آنکه در مدت زمان کمتر و بسیار زودتر از دنیا مردم خود را واکسینه کرد، ولی به‌نظر می‌رسد تزریق دز بوستر در چین قابل‌قبول نبوده و تعداد افراد بسیار کمتری دز سوم را گرفته‌اند، بنابراین این نگرانی‌های چین برای بنده قابل‌درک است.»
افزایش 10 درصدی قدرت سرایت سویه جدید نسبت به سویه BA 2
پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره ظهور سویه‌های جدید کرونا در جهان گفت: «این سویه کرونای مخفی که در چین شیوع پیدا کرده، درواقع سویه جدیدی نیست. یکی از گونه‌های اُمیکرون است، اول سویه BA1 بود، الان سویه‌ای که در چین شایع شده BA2 است و آن سویه جدیدتر که XE نام دارد، ترکیبی از این دو سویه است که در انگلستان شناخته شده است و مربوط به چین نیست، هنوز از این سویه XE آمار دقیقی در دست نیست و خیلی اطلاعات دقیقی از آن نداریم، تنها چیزی که می‌دانیم این است که نسبت به سویه BA2 حدود 10درصد قدرت سرایت بیشتری دارد و اینکه بیشتر موجب مرگ‌ومیر یا بیماری‌زایی می‌شود یا نه هنوز مشخص نیست و باید دید در آینده چه رخ خواهد داد. سویه قبلی در دنیا چرخیده اما XE هنوز در ابعاد قابل‌توجهی نچرخیده است، اما درحال‌حاضر این سویه اگرچه در جمعیت عادی نمی‌تواند موج ایجاد کند، در گروه‌های پرخطر کماکان خطرآفرین خواهد بود، در سنین بالا افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و کسانی که بیماری سرطان یا تضعیف‌کننده سیستم ایمنی دارند، هنوز که هنوز است کرونا خطرناک جلوه می‌کند.»
در ایران هم این اقدامات صورت بگیرد، همه بیمارستان‌ها پر خواهند شد
طبرسی در ادامه درباره وضعیت به‌ظاهر نگران‌کننده چین گفت: «مسئولان چینی به این دلیل شهر شانگهای را کاملا قرنطینه و به‌اصطلاح لاک‌داون کرده‌اند که سیاست آنها سیاست کرونای صفر است، یعنی حتی یک مورد مبتلا به کرونا نباید در شهر وجود داشته باشد. به همین جهت به‌محض اینکه آمار ابتلا به کرونا از یک عدد انگشت‌شمار هم بالاتر می‌رود، بلافاصله مراکز عمومی را تعطیل می‌کنند و شهر را می‌بندند و از تمامی موارد مشکوک تست می‌گیرند و قرنطینه می‌کنند تا دیگر موردی از بیماری از کنترل‌شان خارج نباشد که به ویروس اجازه چرخش بدهد، پس از این اقدامات زمانی که شیوع ویروس کاملا صفر شد، شهر را از حالت قرنطینه کامل یا لاک‌داون خارج می‌کنند. سیاست‌های چین درکل با سیاست‌هایی که ما در ایران دنبال می‌کنیم و اروپایی‌ها در کشورهایشان اعمال می‌کنند، کاملا متفاوت است. به همین سبب در فضای مجازی فیلم‌های پرشماری از بیمارستان‌های چین دست‌به‌دست می‌شوند که مملو از جمعیت و مبتلایان تازه کرونا هستند، اما این نوع مبتلا کاملا با آنچه به‌عنوان می‌شناسیم، متفاوت است. آنجا اگر کوچک‌ترین عطسه یا سرفه‌ای هم داشته باشید برای احتیاط به بیمارستان خواهید رفت و اگر ویدئو‌ها نیز مربوط به بیمارستان‌ها نیست، این محل‌ها درواقع قرنطینه‌هایی است که ایجاد شده تا مردم و موارد مشکوک را در شهرها از هم جدا کنند. این موارد اگر در ایران باشند، هیچ‌کدام از این اقدامات در موردشان انجام نخواهد شد و اگر بنا باشد در کشورمان این اقدامات صورت بگیرد، همه بیمارستان‌های ما نیز کاملا پر خواهند شد. اگر قرار باشد از همه تست گرفته شود و همه آنهایی را که نتیجه تست‌شان مثبت می‌شود مانند چین از جامعه جدا کنیم، باید گفت همین حالا تعداد وسیعی با تست مثبت در شهرها می‌چرخند و نمی‌دانند که بیمارند یا بیماری‌شان چیست.»
دز چهارم واکسن به ایمنی مردم عادی اضافه نخواهد کرد
رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری همچنین درباره لزوم تزریق دز چهارم واکسن یادآور شد: «باید گفت اگر یک‌بار به کرونا مبتلا بشوید و از ایمنی کافی هم برخوردار باشید، بار دوم نیز مبتلا خواهید شد و ابتلای قبلی جلوی ابتلای بعدی را نخواهد گرفت، اما افراد واکسینه‌شده یا کسانی که ابتلای قبلی داشته‌اند، هنگام شیوع سویه جدید و ابتلای دیگر نوع شدید بیماری را نخواهد گرفت، اما همین سویه‌هایی که ممکن است برای خیلی‌ها بی‌خطر باشند، در فردی که بیماری زمینه‌ای دارد، ممکن است متاسفانه باعث پایان عمرش هم شود. به همین جهت باید در کنترل بیماری دقت کرد، اما کرونا از این پس برای آنهایی که ابتلای قبلی داشته یا واکسینه شده‌اند، بیماری‌ای مثل سرماخوردگی خواهد بود. درباره دز چهارم واکسن کرونا لازم است بگوییم طبق مطالعاتی که صورت‌گرفته، در همه کسانی که سه دز واکسن تزریق کرده یا کسانی که قبلا به کرونا مبتلا شده‌اند، دز چهارم چیزی به ایمنی‌شان اضافه نخواهد کرد، حتی اگر چندماه از تزریق یا ابتلایشان گذشته باشد. این دز فعلا برای افراد با نقص ایمنی تزریق می‌شود و در ایران هم بناست برای همین گروه‌ها چهارماه پس از دز سوم تزریق شود.»
