رسانه تحلیلی تصویری بهمن - گروه اقتصاد ، محمد‌امین حقگو: هفته گذشته مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو با حضور در یک برنامه تلویزیونی در پاسخ به سوالی در ارتباط با قیمت محصولات این شرکت بیان کرد که قیمت محصولات ایران‌خودرو نه تنها گران نیست، بلکه خودروها را با زیان به مشتری واگذار می‌کنند.
همچنین او در پاسخ به این سوال که با چه متغیری باید فهمید قمیت خودرو گران است یا خیر، به تغییرات نرخ ارز اشاره داشت و نوسانات ارزی را مهم‌ترین عامل برشمرد. این اظهار نظر که واکنش تند مجری برنامه و کاربران شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشت، چنین تلقی‌ای را به وجود آورد که خودروسازان ایرانی خودروهای خود را با قیمت گزافی به دست مشتری می‌رسانند و هر نوع ادعایی مبنی بر زیان‌ده بودن خودروسازان با قیمت‌های فعلی خلاف واقع است. اما آیا قیمت خودرو در ایران گران است یا خیر و این موضوع را چگونه باید سنجش کرد.
چرا در تعیین قیمت خودرو باید تغییرات نرخ ارز را لحاظ کرد؟
اقتصاد ایران به طور سنتی و از حیث ساختاری وابستگی شدیدی به نرخ ارز دارد. در واقع پیشران تورم در اقتصاد ایران نرخ ارز است درحالیکه در دیگر کشورها (و بخصوص کشورهای پیشرفته) نرخ بهره لنگر تورمی است. بنابراین هر نوع جهش قمیتی یا تغییر چشمگیر نرخ ارز در ایران، قیمت‌های نسبی را دستخوش تغییر می‌کند و قیمت تمامی کالاها نیز اعم از سرمایه‌ای و مصرفی (فارغ از ارتباط مستقم آن‌ها با نرخ ارز) نعل به نعل با نرخ ارز افزایش پیدا می‌کنند.
با این توضیح، می‌توان ادعا کرد که یکی از کارکردهای قمیتی نرخ ارز در اقتصاد ایران، نقش «سیگنال‌دهی» آن و شکل‌دهی به ساختار تورم انتظاری است. هرچند برای تعیین گران یا ارزان بودن قیمت خودروهای ایرانی،مقایسه آن با تک عامل «نرخ ارز» کافی نیست، اما به دلیل این که نرخ ارز نقش طلایه‌دار قیمت‌های نسبی را در اقتصاد ایران دارد، می‌توان به طور تقریبی چنین مقایسه‌ای را انجام داد. از این حیث برای این که ببنیم در دوران جهش ارزی، کالایی مانند خودرو بیش از حد گران شده است یا نه، مقایسه رشد قیمتی آن با رشد نرخ ارز می‌تواند قیاس صحیحی باشد.
آیا قیمت‌های خودرو در ایران بیش از حد گران شده‌اند؟
با توجه به توضیحات مذکور، برای نمونه تغییرات قیمتی بازار و کارخانه سه خودرو منتخب سایپا 131، پژو پارس سال و پژو ۲۰۶ تیپ ۵، در یک دهه گذشته استخراج شده است و از مقایسه جداگانه هر یک از آن‌ها با تغییرات نرخ ارز در یک دهه اخیر، نتایج زیر به دست آمده است:
همان‌طور که از سه نمودار بالا پیدا است، هرچند تغییرات قیمت بازار خودرو با ضریب خطای معقولی افزایشی مطابق انتظار داشته‌اند، اما قیمت کارخانه سه خودرو منتخب نسبت به تغییرات نرخ ارز با فاصله زیادی کمتر بوده است و از آنجا که هزینه تولید نیز هم‌پای نرخ ارز افزایشی بوده است، می‌توان نتیجه گرفت که قیمت کارخانه با قیمت تمام شده تولید فاصله دارد و خودروسازان ایرانی در حال حاضر خودرو را زیان‌ده به مصرف‌کننده واگذار می‌کنند. بنابراین می‌توان ادعای خودروسازان در رابطه با زیان‌ده بودن فروش خودرو پذیرفت.
چرا خودروسازان محصولات خود را با زیان عرضه می‌کنند؟
از آنجا که داشتن خودرو نسبت مستقیمی با حداقل رفاه خانوار دارد و مردم نقش مهمی را برای قیمت خودرو در میزان قدرت خرید خود قا‌یل هستند، همیشه قیمت خودرو از حساسیت بالایی برای دولتمردان و تصمیم‌گیران برخوردار بوده و بیش از دیگر بازارها دستخوش دخالت و سیاسی‌بازی می‌شود.
از این رو طی این سال‌ها، قیمت خودرو بیش از دیگر کالاها جلوی چشمان جامعه بوده و به همین دلیل شورای رقابت همواره نقشی کلیدی در ممانعت از افزایش قیمت خودرو در مواقع جهش ارزی یا تورمی داشته است. در واقع شاید دیگر کالاها و صنایع رشد قیمتی بیشتری را نسبت به صنعت خودرو تجربه کرده باشند، اما به دلیلی که بیان شد، به اندازه صنعت خودرو برجسته و سیبل اعتراضات نشدند.
البته واضح است که این صحبت به معنای رهاسازی یا آزادسازی قیمت خودرو نیست، چراکه قیمت رقابتی و آزاد اقتضأتی دارد که صنعت خودروسازی در ایران چنین ویژگی‌هایی را ندارد، اما نهادهایی که وظیفه تنظیم‌گری را به عهده دارند نباید مانع رشد بازاری قیمت خودرو و به طبع آن ایجاد انتظارات بی‌جا در جامعه و رسانه نسبت به قیمت خودرو شوند. چراکه این صنعت نقشی کلیدی در زنجیره تولید، تکنولوژی و اشتغال کشور دارد و ادامه حیات و رشد این صنعت بدون در نظر گرفتن متغیر قیمتی امکان‌پذیر نخواهد بود.
