رسانه بهمن، گروه امنیت ملی و سیاست خارجی - سمیرا کریمشاهی: حدود ده روز است که رخدادهایی در ترکیه بار دیگر دولت این کشور را تحت فشار نارضایتی عمومی از وضعیت اقتصادی قرار داده است. نرخ دلار در برابر لیر که چند ماه گذشته با صعود لحظه‌ای همراه بود، پس از یک ثبات موقتی در هفته‌ی اخیر روند صعودی به خود گرفته و به بالای 16 دلار رسید. این سقوط ارزش لیر پس از آنکه دولت با چند طرح اقتصادی از جمله تغییر نرخ سود سپرده توانسته بود ارزش پول ملی را در محدوده 14لیر در برابر یک دلار حفظ کند، رخ داد.
اتفاق مهم‌تر که با واکنش همگانی مردم ترکیه همراه بود، دستور دولت برای افزایش چندباره قیمت سوخت و حامل‌های انرژی در طی یک سال گذشته است. به دنبال این اقلام خوراکی اصلی و خدمات هم با افزایش قیمت مواجه شده‌اند. اما علی رغم این فضای مجازی ترکیه زمانی ملتهب شد که مرکز آمار ترکیه در گزارش تازه خود نرخ تورم سالانه ترکیه را 73.5درصد در نظر گرفت. کاربران مجازی ترکیه‌ای می‌گویند آمارهای جدید یک شوخی است. چراکه در طول سال گذشته اقلام اساسی و انرژی به ویژه سوخت، رشد قیمت 100 تا 300 درصدی داشته است. هرچند 73 درصد اعلامی هم یک نرخ تاریخی محسوب می‌شود که از سال 1998 سابقه نداشته است.
به نظر می‌رسد تغییر چندباره رئیس بانک مرکزی در طول دوسال گذشته، فشارها برای تغییر وزیر اقتصاد و دارایی (که اردوغان را مجبور کرد داماد خود را برکنار کند) و بالاخره سیاست‌های اقتصادی تازه دولت هنوز نتوانسته دولت و مردم ترکیه را از بحران اقتصادی نجات دهد.
روزنامه «ملی» ترکیه که میانه خوبی هم با دولت اردوغان ندارد در گزارش تازه خود، با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی اردوغان به کنایه می‌گوید: «حزب عدالت و توسعه(حزب حاکم)، ترکیه را یک سال قبل انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2023 به «کشور صف‌ها» تبدیل کرده است.» این روزنامه به تغییرات قیمت مواد خوراکی و سوخت اشاره دارد که بارها در طی یک سال گذشته باعث شده مردم مقابل فروشگاه‌ها و جایگاه‌های سوخت به منظور دسترسی به نیازشان با قیمت ارزان‌تر صف تشکیل دهند.
آشفته‌بازاری که فضای سیاسی را داغ می‌کند
به طور مشخص درماندگی اردوغان با وضعیت اقتصادی ترکیه باعث می‌شود رقبای او ماهی‌گیری از آب گل آلود را آغاز کنند. ترکیه یک سال دیگر آماده برگزاری انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد. اما رقبای دولت فعلی به شدت تمایل دارند اردوغان را مجبور به برگزاری انتخابات زودتر از موعد کنند. نه رقبای قدیمی و نه رقبای تازه نفس اردوغان که بعضا دوستان قدیمی او هستند، ابتکار و برنامه جدی برای نجات ترکیه از بحران اقتصادی ندارند. به نظر می‌سد این عجله برای انتخابات هم بیشتر برای استفاده از جو انتقادی و نگاه منفی به دولت باشد تا بتوانند بر روی آرای سلبی حساب باز کنند.
هرچند آخرین نظرسنجی‌های معتبر ترکیه نشان می‌دهد همچنان حزب اردوغان از نظر محبوبیت میان مردم ترکیه در جایگاه نخست قرار دارد اما جایگاه این حزب بسیار شکننده شده و رقبا را به شکست دادن او بعد از دو دهه حضور در راس قدرت امیدوار ساخته است. آن‌ها مشکلات معیشتی مردم را بهترین فرصت برای جلب آرا از سبد اردوغان به سمت خود در نظر گرفته‌اند.
به عنوان مثال، کمال کلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق به عنوان قدیمی‌ترین و جدی‌ترین رقیب حزبی اردوغان، در دور قبلی افزایش قیمت برق، به عنوان همراهی با مردمی که طبق آمار 57درصد آن‌ها به سختی می‌توانستند قبض برق خود را پرداخت کنند، اعلام کرد قبض برق منزل خود را پرداخت نخواهد کرد. دولت هم با سر رسید مهلت پرداخت، برق منزل او را قطع کرد. انتشار عکس کلیچداراوغلو در تاریکی با موج حمایت طرفداران حزب او در فضای مجازی در اعتراض به گرانی‌ها همراه شد؛ البته در مقابل طرفداران دولت ترکیه حرکت رهبر حزب جمهوری خلق را عوام‌فریبی و استفاده سیاسی از وضعیت موجود نامیدند.
تاثیرات فرامرزی یک اقتصاد بحرانی
هر بار موج اعتراض‌ها به وضعیت اقتصادی ترکیه بالا می‌گیرد، افزایش خشونت میان ترکیه‌ای‌ها و سوری‌ها به وضوح بروز می‌یابد. در ترکیه عددی بین 3 الی 4 میلیون پناهنده سوری به طور قانونی و غیر قانونی سکونت دارند. اروپا بر سر محقق ساختن وعده‌های مالی خود به ترکیه به منظور مانع شدن از هجوم این پناهجویان به مرزهای غربی چندان وفادار نیست. از طرف دیگر موج روانی سختی معیشت باعث می‌شود که ترک‌ها نسبت به حضور طولانی مدت این پناهچویان معترض باشند. بعضا این اعتراض‌ها با خشونت علیه سوری‌های پناهجو بروز کرده است. در تازه‌ترین مورد آن ضرب و شتم یک پیرزن سوری در ترکیه موجی از اعتراض‌ها علیه فاشیسم و نژادپرستی در فضای مجازی به راه انداخت.
مناطق تحت اشغال ترکیه در شمال سوریه هم از مشکلات داخلی این کشور تاثیر می‌پذیرد. ترکیه هرچند در این مناطق حکومت‌ها محلی تشکیل داده اما این حکومت‌ها به شدت وابسته و تابع اوامر مقامات ترکی هستند. افزایش بهای برق در ترکیه و مشکلات این کشور در تامین آن باعث شده دو شرکت ترکیه‌ای که برق مناطق تحت اشغال این کشور در شمال سوریه تامین می‌کنند با اختلال در خدمات‌رسانی مواجه شوند. مردم ساکن در این مناطق دست به اعتراض زدند که با سرکوب پلیس‌های محلی تحت حمایت ترکیه مواجه شدند؛ در این اعتراض‌ها چندین مرکز از جمله ساختمان تامین برق STE ترکیه در عفرین سوریه به آتش کشیده شد.
تصمیم ترکیه برای انجام یک عملیات نظامی در سوریه که هنوز آغاز رسمی آن اعلام نشده، علاوه بر تاثیرپذیری سوریه از شرایط بین‌المللی که دولت ترکیه را به سمت چنین تصمیمی سوق می‌دهد، تحت تاثیر عوامل داخلی هم قرار دارد. اردوغان می‌تواند برای مشروعیت بخشی داخلی به عملیات فرامرزی خود، هدف را انتقال پناهجویان سوریه به موطن خود اعلام کند و با وانمود تلاش برای تامین امنیت مرزهای جنوبی ترکیه، موج ملی‌گرایی را بدرقه ارتش خود کند؛ اینگونه او بر تنش‌ها و شکاف‌های داخلی نیز تا حدی فائق می‌آید. مضاف بر این با عملیات جدید و درگیر شدن نیروهایش در سوریه می‌تواند موج اعتراضات سوری را به حاشیه براند.
