ساخت اقتصاد قوی و مذاکرات دیپلماتیک مکمل یکدیگرند

رسانه تحلیلی تصویری بهمن؛ گروه اقتصاد - دانیال داوودی: در اینکه وضعیت معیشت مردم ما به تحریم‌ها گره خورده، شکی نیست. فقر مطلق در دهه‌ی 1390 از 10 درصد به 20 درصد رسیده و سفره‌ی مردم به‌طور میانگین 30 تا 40 درصد کوچک شده. پس تحریم‌ها اگر چه خواسته‌ی آمریکایی‌ها (یعنی یا تسلیم سیاسی و یا فروپاشی اقتصادی) را برآورده نکرده و دشمن از این منظر در جنگ اقتصادی شکست خورده، اما معیشت مردم را با مشکل مواجه کرده است. اکنون سوال اینجاست که برای رفع تحریم‌ها و بهبود معیشت چه باید کرد!؟ به‌نظر می‌رسد سیاستگذار نباید همه‌ی مسائل اقتصادی کشور را به تحریم و رفع تحریم را به مذاکره‌ گره بزند! ما برای رفع تحریم، نیاز داریم در مذاکره دست برتر را داشته باشیم و یکی از راه‌ها برای یافتن دست برتر نیز این است که تلاش کنیم حتی‌الامکان از طریق یک برنامه‌ی جایگزین به‌فرض استمرار تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی را کمتر کنیم.

بهبود نسبی شرایط

تغییر چشمگیر در واردات واکسن (از میانگین روزانه 126 هزار دز در دولت دوازدهم تا 467 هزار دز در دولت سیزدهم) و تامین آن بدون احیای برجام، رشد 96 درصدی ارزش صادرات به کشورهای همسایه در هشت ماه نخست دولت سیزدهم نسبت به هشت ماه مشابه دولت قبل (و البته رشد 78 درصدی وزن صادرات به کشورهای همسایه)، جهش 367 صادرات خدمات فنی و مهندسی در سال 1400 نسبت به سال 1399 و همچنین رشد بیش از 500 درصدی آن در بهار سال جاری نسبت به بهار سال 1400 و موفقیت‌هایی از این دست نشان داد که بسیاری از مسائل اقتصاد ایران، بی‌جهت به رفع تحریم‌ها گره خورده بودند. بنابراین اگر چه بدون رفع تحریم‌ها و آزاد شدن دارایی بلوکه‌شده‌ی کشور یا مثلاً فروش 2 میلیون بشکه نفت در روز، نمی‌توان به سرعت وضعیت معیشت را بهبود بخشید و به سال‌های پیش از 1390 برگرداند، اما لزومی هم ندارد که سیاستگذار دست روی دست بگذارد و برای بهبود نسبی شرایط اقتصادی تلاش نکند.

اهرم‌های واقعی

علاوه بر آنکه نباید حل همه‌ی مسائل اقتصاد را به تحریم‌ها گره زد، نباید رفع تحریم را نیز به مذاکره گره زد. چرا که اولاً ما پیش‌تر تجربه کردیم که پس از مذاکره، به توافق برجام رسیدیم ولی دو-سه سال بعد، رئیس‌جمهور آمریکا از این توافق خارج شد. اکنون نیز نیکی هیلی –سیاستمدار آمریکایی و نماینده‌ی دولت ترامپ در سازمان ملل- گفته است: «عدم توافق بهتر از توافق بد است و اگر این رئیس جمهور هرگونه توافقی را امضا کند به شما قول می‌دهم که رئیس جمهور بعدی آن را در روز اول حضورش پاره خواهد کرد»! بنابراین مذاکره به تنهایی نمی‌تواند بازدارنده باشد و جلوی اینکه آمریکایی‌ها زیر میز بزنند را بگیرد. ایران نیاز به اهرم‌های بازدارنده‌ی واقعی و روی زمین دارد تا بتواند هزینه‌ی احیا نشدن برجام را برای طرف مقابل بالا ببرد و فایده‌اش را تا جایی که ممکن است، پایین بیاورد.

کاهش فایده، افزایش هزینه

برخی تحلیلگران خارجی اظهارات کمال خرازی –رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی ایران- در گفت‌و‌گو با الجزیره که گفت: «ایران توانایی‌های فنی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما چنین چیزی را نمی‌خواهیم» را نیز در راستای افزایش هزینه‌های بازنگشتن آمریکا به برجام ارزیابی کرده‌اند. مثلاً روعی شارون –تحلیل‌گر نظامی شبکه‌ی صهیونیستی کان- می‌گوید: ایرانی‌ها با این اظهار نظر می‌خواستند به دلیل بن‌بستی که در مذاکرات پیش آمده بگویند، اگر پیشرفتی در مذاکره توافق هسته‌ای نباشد، کسی که تصمیم می‌گیرد ایران بمب هسته‌ای داشته باشد یا نه، فقط ما هستیم. در بخش کاهش فایده‌های احیا نشدن برجام برای طرف مقابل اما به برخی اقدامات اقتصادی در میدان عمل احتیاج داریم. آمریکا به دنبال آن است که با تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی را به‌حدی تشدید کند که ایران مجبور به دادن امتیازات بیشتر شود اما برای طرف ایرانی، تنها توافقی به‌درد می‌خورد که اقتصاد ایران بتواند از آن بهره‌مند شود. بنابراین همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، داشتن یک برنامه‌ی جایگزین اقتصادی (برای شرایط استمرار تحریم) می‌تواند از طریق کاهش فایده‌های احیا نشدن برجام، رسیدن به یک توافق متوازن و سودمند برای اقتصاد ایران را تسریع کند.

با روشی دیگر

مثال دیگر از تلاش برای کاهش فایده‌های عدم احیای برجام، حذف ارز 4200 تومانی است. زمانی که دولت اصلاحات یارانه‌ای را اجرا کرد، 61 اقتصاددان در نامه‌ای خطاب به مردم نوشتند که در شرایط کنونی نباید این اصلاحات انجام می‌شد و حذف ارز 4200 تومانی باید به پس از تعیین تکلیف برای برجام موکول می‌شد. پاسخ سازمان برنامه این بود که اتفاقاً ما برای داشتن دست برتر در مذاکرات، به سر و سامان دادن برخی سیاست‌های غلط –از جمله ارز 4200 تومانی- احتیاج داریم. نتیجه آنکه تلاش برای کاهش فایده‌ها و افزایش هزینه‌های عدم احیای برجام برای آمریکا، دو لبه‌ی یک قیچی هستند. بر خلاف تصور برخی که گمان می‌کنند ایران به دنبال احیای برجام نیست و دولت سیزدهم نمی‌داند که «تحریم‌ها به معیشت مردم گره خورده است»، اتفاقاً اقدامات عملی دولت نشان می‌دهد که عزمی جدی برای رفع تحریم‌ها وجود دارد؛ البته با روش «گره نزدن همه‌ی مسائل اقتصادی به تحریم و رفع تحریم به مذاکره‌ی صرف».

|انتهای پیام|