تغییر فرد یا تغییر سیاست؟

او به دغدغه فعالان اقتصادی نیز اشاره و تاکید کرد: «ارز را تثبیت و دغدغه فعالان اقتصادی کشور را برطرف خواهیم کرد. دغدغه رئیس‌جمهور هم معیشت مردم است که با کنترل تورم و ارز آن را تامین خواهیم کرد.»
فرزین در حالی از تثبیت نرخ دلار در سامانه نیما روی 28 هزار و 500 تومان خبر داده که نمایندگان مجلس از تثبیت این نرخ در بودجه 1402 اظهار نگرانی کرده‌ و آن را باعث افزایش تورم، افزایش قیمت کالاهای اساسی و ادامه روند گرانی دانسته‌اند. حالا نگرانی‌های آنها زودتر از موعد مقرر و قبل از شروع سال جدید، به‌وقوع پیوسته است.

کاهش 2 هزار تومانی نرخ ارز با تغییر ‌آقای رئیس
یک روز پس از اظهارنظرهای محمدرضا فرزین، خبرگزاری دولت (ایرنا) نوشت: «با اعلام سیاست‌های آینده مهمترین نهاد پولی و مالی کشور از سوی محمدرضا فرزین، قیمت دلار در بازار غیررسمی ارز که در روزهای گذشته به ۴۳ هزار تومان رسیده بود، دیروز (جمعه) وارد کانال ۴۱ هزارتومان شد. به نظر می‌رسد دلالان ارزی که با استفاده از فضای مجازی اقدام به معاملات کاغذی ارز و معاملات موسوم به فردایی می‌کنند، اجرای سیاست‌های جدید ارزی بانک مرکزی را موجب کاهش قیمت‌ها می‌دانند و از شب گذشته در حال کاهش قیمت‌های خود هستند.

جمعه، بازار صرافی‌های ارز تعطیل است، اما معاملات غیررسمی و غیرمجاز در کانال‌های تلگرامی توسط دلالان ادامه دارد. آنها در هفته‌های گذشته با سوءاستفاده از فضای روانی که دشمنان در زمینه تشدید تحریم‌ها ایجاد کرده‌اند، به‌دنبال افزایش قیمت ارز بودند. روز پنج‌شنبه نیز این کانال‌ها به‌دنبال افزایش قیمت دلار تا ۴۵ هزار تومان بودند اما با تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی و اعلام سیاست‌های جدید، روند قیمت‌ها در این کانال‌ها برعکس و نزولی شده است.»

لزوم خروج سیستم بانکی از روش چمدانی
مهدی پازوکی ، اقتصاددان اظهارنظرهای رئیس جدید بانک مرکزی را قابل قبول ندانسته و به هم‌میهن گفت: «به نظر من بزرگترین اشتباه آقای فرزین این است که هنوز مهر ریاست‌اش خشک نشده این اظهارنظر را در مورد تثبیت ارز روی نرخ 28هزار و 500 تومان کرد. قیمت ارز با دستور کاهش نمی‌یابد. مگر نرخ دست ریاست بانک مرکزی است؟ اقتصاد، فرمان و دستور نمی‌پذیرد.»

او افزود: «وقتی آقای احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری را در دست گرفت، نرخ بهره بانکی را به‌صورت دستوری کاهش داد. درحالی‌که بزرگترین نرخ بهره‌ تاکنون در دولت احمدی‌نژاد به ثبت رسیده و بانک مرکزی در آن زمان اوراق مشارکت را با نرخ 23درصد منتشر کرد. البته در دولت آقای رئیسی هم اوراق مشارکتی با 23درصد منتشر شد.»

این اقتصاددان با اشاره به اینکه در حال حاضر اقتصاد ایران بسته است، گفت: «آقای فرزین باید دو اقدام را در دستور کار قرار دهد: 1) ارتباط سیستم بانکی با سیستم جهانی: آقای فرزین باید از دولت بخواهد که سیاست خارجی در خدمت توسعه و پیشرفت ایران قرار بگیرد. 2) پذیرش FATF: سیستم بانکی باید بتواند با بانک‌های دنیا مراوده داشته باشد. جالب است که در حال حاضر روسیه و چین عضو اصلی FATF هستند، درحالی‌که ایران قرار است عضو همکار آن باشد، نه عضو اصلی. بنابراین اگر تعامل با جهان صورت نگیرد، این صحبت آقای فرزین در حد یک شعار پوپولیستی می‌ماند.»

پازوکی با اشاره به اینکه بانک مرکزی باید مستقل باشد، نه صندوقدار دولت، بیان کرد: «دولت نباید با کسری بودجه دستور دهد که بانک مرکزی پول چاپ کند. رئیس بانک مرکزی باید در مقابل این موضوع مقاومت کند تا به پیشگیری از رشد نقدینگی کمک کند.»

او تاکید کرد: «آقای فرزین باید از دولت بخواهد که 1) تعامل با جامعه جهانی و سیاست خارجی در خدمت توسعه ایران باشد. 2) سیاستگذاری‌های داخلی در جهت انضباط اقتصادی قرار گیرد و دولت و مجلس مخارج دولت را افزایش ندهند. 3) تغییر مدیرانی که در حال حاضر به‌شدت ضعیف هستند و سیاست تدبیر در بین آنان حاکم نیست.»

پازوکی با بیان اینکه یکی از وظایف بانک مرکزی، نظارت بر عملکرد بانک‌هاست، افزود: «آقای فرزین باید کمک کند تا بانک‌های دولتی و خصوصی به انجام وظایف خود برگردند. در حال حاضر بانک‌ها بنگاه‌داری می‌کنند. به‌عنوان مثال بانک ملی حجم بالایی از بنگاه‌های اقتصادی را زیرمجموعه دارد که به‌صورت هلدینگ اداره می‌شوند. تمام این بنگاه‌ها باید واگذار شوند. یکی از دلایل بی‌انضباطی پولی، بنگاه‌داری بانک‌هاست.»

این اقتصاددان گفت: «دولت ایران بعد از نروژ داراترین دولت روی زمین است. یعنی دارایی‌هایی دارد که در اختیار افراد رانت‌سیکل است. نمونه آن خانه‌های سازمانی در کلانشهرهاست که اگر به فروش برود، علاوه بر کاهش قیمت مسکن، نقدینگی جمع می‌شود و دولت پول جدید چاپ نخواهد کرد.»

او با بیان اینکه آقای فرزین نسبت به افراد گذشته، کارآمدتر است، چون اقتصاد خوانده و تجربه دارد، تاکید کرد: «او هنوز به بانک مرکزی نرفته، اظهارنظر پوپولیستی کرده که این خطرناک است. رئیس جدید باید در مقابل بی‌انضباطی پولی ایستادگی کند.»

پازوکی با تاکید بر تلاش رئیس بانک مرکزی بر پذیرش FATF گفت: «آقای فرزین باید دولت را مجاب کند تا FATF را بپذیرد. در حال حاضر سیستم بانکی کشور با دنیا کار نمی‌کند و روش چمدانی فعال است. این، سیستم کارآمد و قابل‌قبولی نیست. امیدوارم اقدامات آقای فرزین موجب شود که سیستم بانکی ایران با سیستم بانکی دنیا تعامل داشته باشد و مقررات بین‌المللی را پاس‌ بدارد، چون به نفع ایران است. دشمنان کشور و عقب‌ماندگان ذهنی دنبال انزوای ایران هستند تا سود خود را ببرند.»

نرخ شبهه‌ناک تثبیت نرخ 28هزار و 500 تومانی دلار
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان نیز در گفت‌وگو با هم‌میهن این تغییر مدیریت را ارزیابی و تاکید کرد: «تیم مدیریتی گذشته نه اینکه تلاشی نکرده باشد، اما می‌توانست عملکرد بهتری از خود به‌جا بگذارد.»

او با اشاره به اینکه اعدادی که در بازار ارز ثبت می‌شود، بسیار بالاست، افزود: «معتقدم اگر بانک مرکزی اقتدار لازم را داشته باشد، مدیریت بهتری ایجاد می‌کند. نه اینکه اوضاع به دوران قبل از تحریم برگردد، اما مدیریت بانک مرکزی در قیمت ارز بسیار اثرگذار است. سال‌های 97، 98 و در دوران مدیریت آقای همتی شرایط بسیار بد بود، ولی قیمت دلار به 23-22 هزار تومان رسید. چون قیمت نفت به 35 دلار سقوط و کرونا هم شیوع پیدا کرده بود. به دلیل رکود اقتصاد جهانی در یک روز خاص پیش‌فروش نفت منفی شد. در کنار آن شاهد تحریم‌های با اصطلاح «شوک بزرگ» روبه‌رو شدیم. ترامپ تحریم‌ها را به شدت افزایش داد و پای میز مذاکره نمی‌نشست.

شرایط از لحاظ سیاسی هم وخیم بود. در آن دوران مدیریت بازار ارز از کنترل خارج نشد. نه اینکه قیمت‌ها افزایش نداشت، اما شرایط در کنترل مدیریت بود. در حال حاضر شرایط به‌مراتب نسبت به دو، سه سال پیش بهتر است، چون قیمت نفت بالای 85 دلار و مشتقات نفتی بسیار افزایش یافته است. بخش عمده صادرات ایران هم محصولات پتروشیمی است یا مشتقات دیگر نفتی. کرونا کاهش یافته و وحشت در داخل کشور ما از بین رفته است.»

وحید شقاقی‌شهری به تحریم‌های دوران بایدن هم اشاره کرد و گفت: «این تحریم‌ها به‌مراتب کمتر از زمان ترامپ است. بنابراین اگر بانک مرکزی مدیریت لازم را داشته باشد، قطعا شرایط کنونی بهتر از شرایط دو سال پیش است و شاخصه‌های اقتصاد کلان هم نشان نمی‌دهد که بازار ارز از دسترس خارج شود یا درگیر ابرتورم شویم. بدهی خارجی ایران کمتر از 8 میلیارد دلار است، درحالی‌که ونزوئلا 180میلیارد دلار بدهی خارجی داشت و موعد این بدهی‌ها رسیده بود و درگیر ابرتورم شد و ارزش پول ملی آن سقوط کرد. در حوزه بدهی نیز وضعیت ایران به مراتب خوب است. بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی 14درصد و بدهی دولت و شرکت‌های دولتی به تولید ناخالص داخلی هم 29درصد است که نسبت به میانگین جهانی بسیار پایین است. بدهی دولت ژاپن به تولید بالای 200درصد و میانگین جهانی بالای 70درصد است. بنابراین بدهی دولت و شرکت‌های دولتی زیاد نیست.»

این اقتصاددان با بیان اینکه بسیاری نگران نقدینگی هستند، تاکید کرد: «من هم نگران هستم، اما وضعیت ایران نسبت به میانگین جهانی بدتر نشده است. نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی ایران 70درصد است. قدرت دلاری حجم نقدینگی ایران هم در طول یک دهه به کمترین عدد و حدود 150میلیارد دلار رسیده است. از سوی دیگر تراز تجاری هم بهتر شده است. به‌دلیل افزایش قیمت‌های انرژی نسبت به سال‌های اخیر خیلی بهتر شده است.»

او با اشاره به اینکه مدیریت دلار و ارز واقعا امکان‌پذیر است، بیان کرد: «تیم اقتصادی دولت اگر با برنامه‌ریزی پیش برود، مدیریت می‌شود اما نرخ ارز دیگر به قیمت‌های ایده‌آل باز نمی‌گردد، ولی وضعیت نابسامان از بین می‌رود. در دوماهه اخیر بازار ارز اصلا ثبات نداشته و فروشندگان دست به فروش کالا نزدند و نگران بودند که کالا را بفروشند و نتوانند کالایی برای عرضه بخرند. یعنی معضل این دو ماه اخیر بی‌ثباتی نرخ ارز بود.»

وحید شقاقی‌شهری با اشاره به اینکه قیمت ارز حباب و کذایی است، افزود: «اقتدار و حضور به‌موقع بانک مرکزی می‌تواند این قیمت را کنترل و مدیریت کند. اما هیچ‌کدام از این موضوعات نافی لزوم حل مسائل بین‌المللی نیست. تا مسائل و چالش‌های تجاری بین‌المللی حل نشود، نااطمینانی‌ها و التهاب‌ها همچنان وجود دارد. بنابراین باید تلاش کنیم که برجام به سرانجام رسیده و رها نشود. از سوی دیگر تمام تلاش دولت باید کاهش تورم باشد. امسال تورم بسیار بالا و حدود 50درصدی را ثبت خواهیم کرد. این تورم یکی از بالاترین تورم‌های پس از انقلاب اسلامی است. یک‌بار سال 74 تورم به 49.4 درصد رسید و به‌جز آن چنین تورمی را تجربه نکردیم، اما شاید امسال این رکورد را بشکنیم چون تورم 48 تا 50درصد خواهد بود. هنوز اثرات تورمی این قیمت دلار در بازار دارایی‌ها خود را نشان نداده و در بازار کالا و خدمات هم هنوز نمایان نشده است. احتمالا تورم امسال به نزدیک 50درصد برسد. تا زمانی که دولت تورم را کنترل نکند، نمی‌تواند قیمت ارز را مدیریت و کنترل کند و کاهش دهد. تورم ریشه اصلی افزایش قیمت ارز است. اگر تورم کنترل شود تنش و عطش بازار ارز هم فروکش خواهد کرد.»

او درباره تثبیت قیمت دلار نیما بر قیمت 28هزار و 500 تومان توسط بانک مرکزی گفت: «این عدد شبهه‌ناک است و ما چندبار تجربه این اشتباه را داشته‌ایم. من مخالف تثبیت قیمت ارز نیما هستم، چون کشورهایی قیمت ارز را تثبیت (ثابت) می‌کنند که مشکلی در حساب تجاری و سرمایه ندارند. یعنی مشکل تجاری، ورود و خروج سرمایه ندارند، ولی کشورهایی مانند ایران که درگیر تحریم‌هاست، نمی‌توانند نظام ارزی تثبیت‌شده را در دستور کار قرار دهند.»

وحید شقاقی‌شهری به اظهارنظرهای فرزین، رئیس بانک مرکزی اشاره و تاکید کرد: «صحبت‌های او نسبتا خوب بود، چون بازار آزاد ارز را پذیرفت و به اقتصاد علامت می‌دهد، درحالی‌که برخی نمی‌پذیرند که بازار آزاد ارز در کشور وجود دارد. رئیس بانک مرکزی پذیرفت که باید بازار آزاد ارز را مدیریت و کنترل کنند و فاصله بین نیما و بازار آزاد را کاهش دهند. این موضوعات نکات مثبتی است. بانک مرکزی با خرج اقتدار، می‌تواند قیمت ارز را کاهش دهد. قیمت دلار باید مبتنی بر شکاف تورم داخل و خارج در نظر گرفته شود. مطالعاتی که در گذشته انجام شده، نشان می‌دهد در شرایط تداوم تحریم‌ها قیمت 35هزار تومان نرخ تعادلی ارز است.»

او افزود: «درست است که نمی‌شود نرخی برای ارز اعلام کرد، اما قیمت‌های کنونی قیمت‌های غیرتعادلی است. بانک مرکزی با سیاست‌های درست می‌تواند آنها را بشکند. حداقل 4ماه قیمت دلار در ایران بین 32 تا 33 هزار تومان در نوسان بود، ولی در دو ماه اخیر مقاومت‌ها شکسته شد و با افزایش نرخ ارز روبه‌رو شدیم.»
وحید شقاقی‌شهری در پایان گفت: «مهم این است که بانک مرکزی کریدور و محدوده‌ای را مبتنی بر اقتصاد کلان کشور تدوین و تلاش کند تا در این محدوده مداخله اثربخشی داشته باشد و به تدریج نرخ ارز را کاهش دهد.»

هم میهن