افراد مشهور و یا برند‌های معتبری وجود دارند که با جست‌وجوی نام آنها در اینستاگرام، تعداد پیجهای زیادی را با همان نام خواهید دید که یکی از آنها پیج اصلی و دیگری پیجهای فیک است که افراد دیگر با نام این اشخاص و برند‌ها فعالیت میکنند. برای آنکه وجه تمایزی میان پیجهای اصلی و فیک به‌وجود بیاید، اینستاگرام تیک آبی را در نظر گرفته است. با این اوصاف مشخص شد که تیک آبی (Verified badge) مشخص میکند که پیج مربوطه، متعلق به صاحب واقعی آن است. از سوی دیگر ۱۱ خرداد ۱۴۰۰ و در زمان تبلیغات انتخاباتی بود که «حجتالاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی رسما عضو توئیتر شد. آدرس صفحه توئیتر این کاندیدا به شرح زیر است: «سیدابراهیم رئیسی @raisi_com است.»
آنچه وعده داده شد، آنچه رخ داد!
سیدابراهیم رئیسی در فاصله یکسال و نیم از انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم تاکنون رفتار‌ها و مواضع مختلفی در قبال مساله فضای مجازی در پیش گرفت؛ او در انتخابات از داشتن دو میلیون فالوور در اینستاگرام و وابستگی کسب‌وکار و زندگی مردم به شبکههای اجتماعی سخن میگفت و اصرار داشت که اتهام تمایل او به بستن شبکههای اجتماعی یک «رقیب هراسی» است. او در مراسم امسال روز دانشجو درباره وضعیت اینترنت در کشور گفت: «من در انتخابات حرفی زدم که گاهی هم بعضیها می‌خواهند آن را یادآوری کنند! من خودم یادم هست! هرآنچه را که گفتیم به‌خاطر داریم. سخن ما این است که اگر دشمن آمد در فضا و بستری دشمنی کرد و خواست کشور را بههم بریزد شما میگویید به او اجازه بدهیم؟ محدودیتهای ایجاد شده به‌دلیل اخلال دشمن و ایجاد ناامنی است که در آن ایجاد کرد؛ حتما بدانید با شرایط امن، وضعیت متفاوت خواهد بود. به وزیر و مسئول مربوطه گفتم برای کسب‌وکار‌ها کاری کنید تا بر بستر‌های داخلی فعالیت کنند تا بتوانیم فضا را امن کنیم.» از سوی دیگرعیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات گفته بود: «در صورتی‌که این اپلیکیشن توافقنامهای را برای ایجاد محدودیت برای پیجهای با محتوای خشونت مثل فروش اسلحه امضاء کند، احتمالا از لیست فیلترینگ خارج می‌شود»؛ همچنین ۱۹ آبان سالجاری بهادری جهرمی؛ سخنگوی دولت در جمع دانشجویان گفت: «در ایام انتخابات گفتم رئیسی و دولتش نگاهی به فیلترینگ اینستاگرام ندارند. وقتی اقدام متفاوت می‌شود برخورد متناسب با آن هم اقتضای روز می‌شود؛ اینستاگرام اقدام تروریستی انجام داد مراجع امنیتی هم برای حفاظت از حقوق مردم مجبور بودند اقدام متقابل موقتی انجام دهند». ۳۰ آذر رئیسجمهور تاکید کرد: «راهاندازی شبکه ملی اطلاعات از اولویتهای فضای مجازی است که باید با جدیت پیگیری و هر چه سریعتر راهاندازی شود.»
دولت قبل متهم بود!
نباید فراموش شود از زمان آغاز دولت سیزدهم بار‌ها برای توجیه کاستیها مدعی اقدامات اشتباه در دولت روحانی شدند که کاهش سرعت اینترنت و فیلتر شبکههای اجتماعی منحصرا از این رویکرد نبود، اما حسن روحانی در مقابل این ادعا‌ها توئیتی را منتشر کرد: «سیاست دولت‌های یازدهم و دوازدهم مبتنی بر ایجاد فضای امن مجازی بوده و نه امنیتی. تاکنون هیچ شبکه اجتماعی و یا پیامرسانی توسط این دولت مسدود نشده و نخواهد شد.» در دولت گذشته تلاشهایی برای جلوگیری از فیلتر شبکههای اجتماعی مانند اینستاگرام شد به نحوی که در بهمن ۹۹ خبری مبنی بر اعلام جرم قوهقضائیه علیه محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت قبل از سوی یک خبرگزاری دولتی منتشر شد. بر این اساس، وزیر سابق ارتباطات باید برای پاسخ به سوالات بازپرس، در دادسرای فرهنگ و رسانه حاضر شود. اعلام جرم دادستان کل کشور شامل محور‌هایی چون: استنکاف از اجرای اوامر قضائی در مورد فیلترکردن اینستاگرام باوجود حکم صادره، استنکاف از اجرای دستورات مقامهای دولتی که اشاره به ابلاغ رئیس مرکز ملی فضای مجازی به وزارت ارتباطات برای کاهش پهنای باند بینالملل و محدودسازی پیامرسانهای خارجی داشت؛ عدم اجرای مصوبات شورای‌عالی فضای مجازی از جمله مصوبه سال ۹۱ شورا در مورد انسداد فیلترشکنها و همچنین مصوبه حمایت از پیامرسانهای بومی است. این در حالی بود که جهرمی در سال ۹۷ در پاسخ به شایعه احتمال فیلترینگ اینستاگرام در توئیتر خود نوشته بود: «هیچ امر حاکمیتی بر انسداد اینستاگرام به دولت ابلاغ نشده است.»
دورزدن فیلتر!
برخی از وزرا نسبتی با فیلترینگ ندارند و در حالی‌که بسیاری از کسب‌وکار‌ها در فضای مجازی به‌دلیل فیلترینگ تعطیل شده است، وزرای دولت به‌راحتی به شبکههای فیلتر شده دسترسی دارند از جمله وزیر امورخارجه که بیش از سایر وزرا از توئیتر برای رساندن پیام‌هایش بهره میبرد. سخنگوی او هم، چنین شرایطی دارد که شاید عنوان شود حوزه کاری آنها مستلزم استفاده از توئیتر است، اما دولتمردان دیگر چه توجیهی دارند؟ ۴ دیماه کمال حسین‌پور، نماینده مجلس گفت: «وزیر اقتصاد زمانی‌که در دولت مسئولیت نداشت هر روز توئیت میکرد و نظریههای متعدد کارشناسی را برای اصلاح بازار بیان میکرد» عزت‌ا... ضرغامی در قامت وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی از کاربران توئیتر است و بار‌ها به انتشار پیام توئیتری پرداخته است. جواد اوجی، وزیر نفت هم از قافله توئیتزنها عقب نمانده و از این شبکه اجتماعی استفاده میکند محمد جمشیدی، معاون رئیسجمهور هم از فعالان این حوزه است. به‌عنوان نمونه ۲۱ آبان این توئیت را منتشر کرد: «مسیر رفع اختلافات با عربستان به سرعت قابل پیمودن است.»
آرمان ملی
