رسانه بهمن، گروه امنیت ملی و سیاست خارجی - سمیرا کریمشاهی: اردوغان در حال سپری کردن روزهای پر مشغله‌ای در سیاست‌خارجی ترکیه است. او در تلاش است بتواند در بحران اوکراین به عنوان یک میانجی به ایفای نقش بپردازد. رایزنی‌های متعدد با طرف روسی و اوکراینی و سفر اردوغان به اوکراین نشان دهنده این تمایل است. علاوه بر این دولت ترکیه به شدت در تلاش است که مقدمات یک سفر به ترکیه را برای پوتین، رئیس‌جمهور روسیه فراهم کنند که تا کنون کرملین پاسخ مشخصی به ترک‌ها نداده است. از طرف دیگر، استقبال گرم شیوخ امارات از اردوغان در سفر اخیر او به این کشور، چنین گمانه‌هایی راطرح کرد که در کنار نیاز ترکیه به سرمایه‌گذاری اماراتی‌ها، ابوظبی به دنبال تسهیل عادی‌سازی روابط میان آنکارا و رژیم‌صهیونیستی است. اردوغان تور سه روزه سفر به آفریقا را هم آغاز کرده که می‌توان آن را در راستای نگاه ویژه‌ی دولت او به این قاره در دو دهه اخیر دانست.
اما در میان روزهای پر و رفت آمد اردوغان، سیاست داخلی این کشور هم روزهای پر سر و صدایی را سپری کرده است. علت اصلی آن مربوط است به نشست بی سابقه‌ای که در هفته‌ی گذشته تشکیل شد. در این جلسه سران شش حزب مخالف اردوغان گرد هم آمدند تا در مورد تغییر وضعیت موجود به تبادل نظر بپردازند.
در مورد ترکیب این جلسه شش نفره لازم است ابتدا به حضور کمال کلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق اشاره کرد. قدیمی‌ترین حزب کشور ترکیه که وفاداران به اندیشه‌های کمال آتاتورک معروف به کمالیست‌ها، اعضای آن را تشکیل می‌دهند. پایگاه اجتماعی این حزب که آن را بعد از حزب عدالت و توسعه اردوغان قرار می‌دهد، باعث شده همچنان جدی‌ترین رقیب حاکمان فعلی نام بگیرند.
شخص دیگر، خانم مرال آکشنر رهبر حزب خوب است. این حزب انشقاقی از حزب راست‌گرای حرکت ملی است. زمانی که در انتخابات پارلمانی گذشته رهبر آن یعنی دولت باغچلی با اردوغان تشکیل ائتلاف داد، مخالفان هم‌حزبی‌اش با این ائتلاف راه خود را جدا و حزب خوب را تاسیس کردند.
حضور احمد داوداوغلو و علی‌باباجان که به ترتیب رهبران احزاب تازه نفس آینده و جهش و دموکراسی هستند نیز از نکات جالب صحنه سیاست در ترکیه است. داود اوغلو که روزگاری راهبرد سیاست‌خارجی ترکیه در دولت اردوغان طبق نظرات او تنظیم می‌شد و باباجان که وزیر و هم‌حزبی با نفوذ اردوغان بود، اکنون راه خود را از او جدا کرده و هرکدام حزبی در تقابل با حزب سابق خود تاسیس کرده‌اند.
تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب سعادت و گلتکین اویسال رهبر حزب دموکرات هم دیگر شرکت‌کنندگان این جلسه بودند که اگرچه حزب‌هایشان از داوداوغلو و باباجان با سابقه‌تر است اما چندان در سبد رایی تفاوتی با آن‌ها ندارند و می‌توان گفت به غیر از پیوستن به ائتلاف‌ها چندان وزن سیاسی قابل توجهی در فضای سیاسی ترکیه ندارند.
به عبارت دیگر چهار حزب اخیر، روی هم رفته شاید به اندازه یک حزب دموکراتیک خلق(بازوی سیاسی کردهای ترکیه) که غائب بزرگ این جلسه بود، دارای رای مردمی نباشند. این حزب کردی حدود 10 درصد از سبد رای در ترکیه را به خود اختصاص می‌دهد.
اما این روزها بازار نظرسنجی‌های گوناگون مبنی بر سنجش اقبال حزبی مردم ترکیه داغ است. با کنار هم گذاشتن نتایج موسسه‌های متعدد می‌توان به این نتیجه رسید که حزب عدالت و توسعه یعنی حزب حاکم حدود 30 الی 38 درصد آرای مردمی را داراست که نسبت به سال‌های گذشته ریزش قابل توجه محبوبیت اردوغان و یارانش را نشان می‌دهد. هرچند این حزب در انتخابات پیشین پارلمانی هم اکثریت مطلق را از دست داده بود و صرفا با ائتلاف حزب حرکت ملی توانست جریان اکثریت را شکل دهد. اکنون حزب حرکت ملی نیز حدود 9 درصد آرا را به خود اختصاص می‌دهد. بیشترین تمایل بعد از آک‌پارتی اردوغان متعلق به حزب جمهوری خلق است که آماری بین 20 الی 25 درصد را در نظرسنجی‌ها ثبت کرده است. در این بین حزب خوب خانم آکشنر روند رشد قابل توجهی به نسبت تازه تاسیس بودن حزب داشته و توانسته در بعضی از نظرسنجی‌ها به بالای 10 درصد هم برسد. چند درصد باقی مانده هم بین باقی احزاب ترکی مانند سعادت، آینده و... تقسیم می‌شود.
نکته قابل توجه نشست شش جانبه در این نهفته که هوادارنشان و مخالفان اردوغان امیدوارند آن‌ها بتوانند یک ائتلاف بزرگ در رقابت با دولت حاکم تشکیل دهند، چیزی که حداقل خروجی این نشست نبود و صرفا به یک بیانیه پایانی اکتفا شد.
هم‌نوایی خیابانی با مخالفان اردوغان
در سال‌هایی نه چندان دور بر سر یک موج بحران اقتصادی در ترکیه، مردم این کشور در پی یک سخنرانی حماسی از جانب رئیس‌جمهور اردوغان، در خیابان‌ها به حمایت از دولتشان دلار به آتش می‌کشیدند. اما این بار بحران اقتصادی ترکیه جامع‌تر و تاثیر ملموس‌تری بر معیشت مردم دارد و دیگر از آن حمایت‌های سرشار از هیجان خبری نیست. بلکه بر خلاف گذشته این بار در خیابان قبوض برق در اعتراض به سیاست‌های جدید دولت در قیمت‌گذاری انرژی به آتش کشیده می‌شود.
هر چند دولت ترکیه در ماه‌های اخیر یک موفقیت اقتصادی و آن هم پایدار نگه داشتن قیمت لیر در برابر دلار داشته که حتی به 18 لیر در برابر یک دلار هم رسیده بود که این روزها قیمتی حول 14 لیر را ثبت می‌کند. و فعلا از نوسان‌های سریع چندماه گذشته خبری نیست. اما تورم بی‌سابقه، افزایش قیمت روز افزون کالا‌ها، اصلاح چندباره‌های قیمت سوخت، افزایش نرخ انرژی به ویژه برق و فشارهای معیشتی، اصناف مختلف از جمله کارگران را به خیابان‌های ترکیه کشانده.
دولت ترکیه 2022 را با دردسر اعتصاب‌های پی‌در‌پی کارگری، تظاهرات‌های خیابانی و دستگیری و درگیری مردم با پلیس آغاز کرده است. اعتصابات کارگری که بعضا به حمایت و هشتگ‌سازی‌های توئیتری در ترکیه هم رسیده با پاسخ اخراج و یا دستگیری، خشم بیشتری را در فضای مجازی ترکیه علیه دولت ایجاد کرده است. مهم‌ترین مطالبه کارگری افزایش دستمزد به دلیل عدم توانایی گذران زندگی با گرانی کالا‌ها و سوخت عنوان شده می‌شود.
آیا دولت ترکیه به پایان خود رسیده؟
مانور بر روی نشست شش نفره توسط مخالفان اردوغان و تلاش برای بازتاب رسانه‌ای ممکن است چند هفته بحث به آخر خط رسیدن اردوغان را پررنگ کند اما نمی‌تواند ضعف‌های جبهه اپوزیسیون او را پاک کند.
مهم‌ترین ضعف رقبای اردوغان در این است که آن‌ها فاقد توانایی کنشگری هستند، به طور معمول رفتار و اعمال آن‌ها واکنشی به عملکرد دولت اردوغان است و به بیان بهتر مخالفان اردوغان فقط می‌توانند موضع سلبی از خود بروز دهند.
در فضای کنونی هم که حتی اردوغان به پایین‌ترین میزان محبوبیت خود رسیده، بیشتر در نتیجه بحران اقتصادی ترکیه و مشکلات معیشتی مردم است که مخالفانش به عنوان برگ برنده از آن استفاده می‌کنند. اما آن‌ها ابتکار و برنامه‌ی مشخصی برای خروج از این وضعیت ارائه نمی‌دهند. در حالیکه در سال 2001 وقتی ترکیه در بحران اقتصادی دست و پا می‌زد، حزب تازه تاسیس عدالت و توسعه با ارائه نقشه راه توسعه اقتصادی نظر مردم را به خود جلب کرد و نجات اقتصاد ترکیه بعد از روی کار آمدن آن‌ها، از عوامل مهم حفظ قدرت توسط این حزب طی دو دهه شده است.
اکنون که اقتصاد برای حزب حاکم از امتیاز به پاشنه آشیل تبدیل شده، اشتباه بعدی مخالفان رقم می‌خورد. دست خالی آن‌ها باعث شده به جای ورود از در اقتصاد برای کنار زدن اردوغان از مسیر سیاسی پا به عرصه رقابت بگذارند. در بیانیه پایانی نشست اخیر و همچنین در سخنرانی‌های سران احزاب تاکید زیادی بر لزوم تغییر نظام سیاسی ترکیه و بازگشت دوباره به نظام پارلمانی می‌شود. معمولا از مسائل سیاسی به عنوان نقطه قوت اردوغان در اقناع‌سازی جمعی یاد می‌شود. همانگونه که او توانست در همه‌پرسی 2017 تایید نظر خود مبنی بر تغییر ساختار به نظام ریاستی را از صندوق‌های رای کسب کند.
همین قدرت اقناع‌سازی اردوغان در کنار مهارت سخنوری و ظرفیت کاریزماتیکش در فضای ترکیه به علاوه قدرت رسانه‌ای مسلطی که داراست عامل بعدی است که نشان می‌دهد کار اردوغان به این آسانی‌ها تمام شدنی نیست. هرچند شکست حزب او در انتخابات شهرداری‌ها 2019 در شهرهای مهم ترکیه مانند آنکارا و استانبول رقبای او را امیدوار ساخته که این شکست را به انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری برسانند، اما شخص اردوغان و ویژگی شخصیتی آن همچنان در فاصله با رقبا برگ برنده او حساب می‌شود. همین امر شاید ائتلاف بین احزاب مخالف بر سر یک گزینه در انتخابات ریاست‌جمهوری را سخت کند و آن‌ها نتوانند بر سر شخصی که در میتینگ‌های انتخاباتی از پس اردوغان بر بیاید به توافق برسند.
البته مخالفان برای حذف کردن اردوغان از دور رقابت به قانون انتخابات متوسل شده‌اند تا بتوانند به دلیل دو دوره حضور متوالی یک منع قانونی برای شرکت مجدد رئیس‌جمهور دست و پا کنند اما دولت اردوغان می‌گوید مبنا قانون اساسی اصلاح شده در سال 2017 است و اردوغان از این تاریخ به بعد فقط یک بار در انتخابات ریاست‌جمهوری حاضر بوده. در هر صورت تا سال 2023 و انتخابات ریاست جمهوری که مخالفان تمایل دارند زودتر از تاریخ موعد برگزار شود، زمان زیادی نمانده و اگر قرار باشد احزاب مخالف صرفا به همین نشست‌های رسانه پسند بسنده کنند کار آسانی در برابر اردوغان نخواهند داشت حتی اگر او هم در وضعیت ایده‌آلش نباشد.
