رسانه بهمن، گروه امنیت ملی و سیاست خارجی - سمیرا کریمشاهی: انتشار خبر آغاز دور پنجم مذاکرات ایران و عربستان به منظور عادی‌سازی روابط بار دیگر روند پرونده تنش‌زدایی طرفین را به صدر اخبار منطقه رساند. هرچند این خبر تحت شعاع سفر رجب طیب اردوغان به عربستان و تلاش طرفین برای ترمیم روابط بعد از ماجرای قتل خاشقچی قرار گرفت، اما انتشار رسمی و غیر رسمی خبرها از روند مذاکرات تهران-ریاض به میزبانی بغداد، منطقه را برای تماشای سرنوشت این گفت‌و‌گوها در حالت انتظار نگه داشته
بغداد، حلقه‌ی اتصال
حدود یک سال پیش خبرهایی از نشستن ایران و عربستان پشت میز مذاکره منتشر شد؛ گمانه‌ای که با مهر تائید مقامات عراقی به عنوان میزبان این رایزنی‌ها، دیگر این پرونده پشت پرده نماند. دولت عراق انگیزه‌ی بسیاری برای میزبانی چنین پرونده‌ای با سطح اهمیت بالا در منطقه داشت. الکاظمی از یک طرف به سرانجام رسیدن این گفت‌و‌گوها را تضمین بقای خود در صحنه‌ی سیاسی عراق در نظر گرفته و از جانب دیگر به دنبال کسب اعتبار سیاسی برای عراق و راه یافتن آن به جمع مهره‌های کنش‌گر در منطقه است.
به اذعان بسیاری از تحلیل‌گران، یمن مهم‌ترین متغیری است که فرورفتن عربستان در باتلاق آن باعث عقب‌نشینی سران سعودی از مواضع رادیکالی مانند «اشغال ایران» به تمایل «گفت‌و‌گو با ایران» رسانده است. یمن اگر چه اصلی‌ترین اما تنها عامل اراده‌ی طرفین برای جست‌و‌جوی راه حل سیاسی نیست. دیر یا زود بن‌سلمان عربستان را به قطعه‌ی دیگری از دومینوی عادی‌سازی روابط با اسرائیل تبدیل می‌کند. او به پیروی از مدل اماراتی، همزمانی آماده‌سازی بستر این رویداد و بهبود روابط با ایران را به عنوان وسیله کاهش هزینه‌های احتمالی لازم می‌داند. پرونده سوریه هم می‌تواند عربستان را نیازمند به دارا بودن کانال ارتباطی با ایران کند.
از طرف دیگر دولت جدید ایران هم رویکرد پیش‌برد پرونده‌های منطقه‌ای به منظور نتیجه‌ی مطلوب‌تر در مذاکرات هسته‌ای را دنبال می‌کند که بهبود روابط با دولت‌های جنوب خلیج‌فارس را در اولویت قرار داده است. همچنین عربستان می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای تسهیل پرونده‌های برقراری روابط ایران به ویژه با مصر باشد.
برگزاری چهار دور اصلی مذاکرات تهران-ریاض در سطح کارشناسان بیشتر با کلیشه‌های مذاکراتی که حداقل برای ایرانی‌ها در جریان مذاکرات هسته‌ای آشناست گذشت. «محتوای گفت‌و‌گو مثبت است» و «اختلاف‌ها وجود دارد اما پیشرفت داشته‌ایم» بخش اعظم موضع‌گیری دستگاه دیپلماسی طرفین را تاکنون تشکیل داده است. میزبانان عراقی هم همواره تلاش داشته‌اند فضای مذاکره را مثبت اعلام کنند تا این اظهار امیدواری کاذب یا واقعی، عراق را در معرض توجه نگه دارند.
آیا در دور تازه گفت‌و‌گو، عادی‌سازی روابط رقم می‌خورد؟
مذاکرات ایران و عربستان بعد از دورچهارم با یک وقفه‌ی چندماهه رو به رو شد. تا آن موقع مهم‌ترین خبری که از محتوای نشست‌ها خارج شد، نزدیک شدن به توافق بازگشایی کنسولگری‌ها به طور متقابل بود. اما عواملی از جمله تحولات میدانی و سیاسی یمن، جنایت اعدام شیعیان در عربستان، بحران سیاسی در عراق و روند مذاکرات هسته‌ای ایران مانع حرکت پیوسته گفت‌و‌گوهای بغداد شد؛ تا اینکه اوایل اردیبهشت بار دیگر منابع عراقی آغاز دوباره‌ی مذاکره تهران_ریاض را اعلام کردند. دور پنجم به مانند چهار دور قبلی جزئیات تائید شده‌ای برای انتشار نداشت اما سه خبر به نسبت مهم از دور اخیر می‌تواند نشان از رو به پیشرفت بودن تلاش‌ها برای بازسازی روابط دیپلماتیک باشد.
اولین خبر حضور میانجی‌گر‌هایی از عمان در نشست اخیر بود. عمانی‌ها به طور سنتی و به منظور دوری از تنش‌های منطقه نقش میانجی‌گری را برای خود برگزیده‌اند و در این قامت به ویژه در پرونده‌هایی که یک‌سر آن مربوط به ایران است تجربه‌ی انباشته‌ای دارند؛ حضور فعال‌تر در پرونده تهران-ریاض شاید برای تجربه میانجی‌گری بغداد محدود کنننده باشد اما قطعا مورد استقبال ایران و عربستان است.
دومین خبر، حضور مقاماتی از شورای عالی امنیت ملی ایران و مقامات اطلاعاتی عربستان در این دور از مذاکره بود. پس از پایان نشست، رسانه «نور نیوز» وابسته به شورای عالی امنیت ملی کشورمان مبتنی بر دسترسی خود به محتوای مذاکرات اعلام کرد که فضای مثبتی برای احیای روابط طرفین وجود دارد.
سومین خبر نیز برگزاری دور آتی مذاکرات در سطح وزرای خارجه ایران و عربستان است؛ البته صحت و سقم این خبر به طور کامل تائید نشده اما در صورت وقوع چنین دیداری می‌توان گفت پرونده‌ی عادی‌سازی روابط تهران و ریاض خارج از موضع‌گیری‌های کلیشه‌ای، در جهت پیشرفت حرکت می‌کند.
اگرچه معنای پیشرفت شاید محدود در برقراری حداقلی روابط دیپلماتیک طرفین باشد؛ تضاد منافعی که چه به طور سنتی و چه در خلال تحولات منطقه میان طرفین شکل گرفته، رساندن سطح رابطه دوجانبه به حد مطلوب را کم‌رنگ ساخته و بعید است دو کشور چنین انتظاری را از معنی بازگشت روابط داشته باشند.
