رسانه بهمن، گروه امنیت ملی و سیاست خارجی - سمیرا کریمشاهی: مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر کنونی عراق در یک سال منتهی به انتخابات پارلمانی کشورش در تلاش بود چهره‌ی عراق را در فضای روابط بین‌الملل تغییر دهد. جذب سرمایه‌گذار خارجی، مشارکت عراق در نشست‌های چند‌جانبه، پویایی دیپلماتیک و تلاش برای میزبانی بغداد از رویدادهای مهم دیپلماسی منطقه‌ای از جمله مذاکرات تهران_ریاض و کنفرانس بغداد در قالب همین تلاش‌ها قابل ذکر است. هرچند پوشیده نیست که کاظمی در وهله‌ی اول به دنبال ارتقای جایگاه خود از یک نخست‌وزیر موقتی به یک مهره‌ی سیاسی با نفوذ در تحولات عراق بود ولی جامعه‌ی عراقی از وزن یافتن عراق در معادلات بین‌المللی و کسب اعتبار استقبال می‌کند.
اما برگزاری یک انتخابات پارلمانی و حوادث پس از آن کافی بود تا بار دیگر ثابت شود برای توسعه یک کشور چند قرارداد تجاری و جذب سرمایه‌گذار خارجی کافی نیست و ابتدای امر نیازمند یک ساختار قوی و منسجم تصمیم‌ساز و اجرا کننده است. به عبارت بهتر درجا زدن و عقب‌ماندگی سیستم سیاسی و حکمرانی مانع بزرگ پیشرفت در دیگر بخش‌ها می‌شود. هرچند عراق سطحی از مشارکت سیاسی را داراست که همین امر این کشور را در وضعیت مطلوب‌تر سیاسی نسبت به خیلی از کشورهای جهان عرب قرار می‌دهد اما لنگ‌زدن‌ها در تشکیل دولت و روند پیچیده آن نشان دهنده‌ی این است که با وجود یک‌سری اصلاحات همچنان در بر روی پاشنه‌ی نظام سیاسی پر عیب و نقص عراق می‌چرخد.
انتخابات پارلمانی عراق در پاییز گذشته برگزار شد و اکنون در روزهای بهاری هچنان این کشور رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر جدید خود را نشناخته است. عراق یکی از طولانی‌ترین جنجال‌های گروه‌های سیاسی بر سر تشکیل دولت را تجربه می‌کند و بن‌بستی که انتظار می‌رفت صرف تعیین نخست‌وزیر پیچدگی خاص خود را تجریه کند در وضعیتی قرار دارد که تعیین رئیس‌جمهور را هم دشوار کرده است.
جایگاه جریان صدر در تحولات سیاسی عراق
در انتخابات پارلمانی اکتبر 2021 عراق که با حواشی و ادعاهای متعدد تقلب همراه بود، جریان مقتدی صدر توانست بیشترین تعداد کرسی مجلس را کسب کند. مقتدی صدر از این پیروزی نسبی اعتماد به نفسی را دریافت کرد که می‌تواند تشکیل دهنده فراکسیون اکثریت مجلس باشد و در تعیین نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور کم‌ترین میزان انعطاف را از خود نشان دهد. اما روزهای خوش صدر با ناکامی‌های پی‌در‌پی رنگ باخت. در ابتدای امر او با دیوار بلندی در مقابل زیادی‌خواهی سیاسی خود به نام چارچوب هماهنگی یا اطار تنسیقی( ائتلاف تمامی جریان‌های شیعه به جز صدر) رو به رو شد. صدر نتوانست رایزنی موفقیت‌آمیزی با سران شیعی داشته باشد در واقع او انتظار چنین ائتلاف منسجمی را نداشت.
صدری‌ها با تشکیل ائتلاف به همراه حزب دموکرات کردستان و جریان اهل سنت السیاده به رهبری حلبوسی، رئیس پارلمان عراق، به دنبال عرض اندام در مقابل باقی ائتلاف‌ها بودند اما شکست بعدی در پس این امیداوری تازه‌ی صدر نمایان شد. ائتلاف صدر که قصد داشت بدون توافق با دیگر جریان‌ها مسئله تعیین رئیس‌جمهور را به سرانجام برساند با دو جلسه‌ی پارلمانی با دستور جلسه انتخاب رئیس‌جمهور که با تحریم نمایندگان به حد نصاب نرسید مواجه شد و شرایط را برای مقتدی پیچیده‌تر ساخت. طبق رویه موجود در عراق، رئیس‌جمهور از میان گزینه‌های کردی انتخاب می‌شود؛ دو جریان اصلی کرد در عراق یعنی اتحادیه میهنی کردستان( نزدیک به چارچوب هماهنگی) و حزب دموکرات کردستان(عضو ائتلاف صدر-حلبوسی) بر سر تعیین گزینه مطلوب دچار اختلافند؛ مقتدی صدر و ائتلافش نتوانست 220 نماینده که برای به حد نصاب رسیدن جلسه تعیین رئیس‌جمهور نیاز بود را در پارلمان حاضر کند و صحنه غلبه جریان کردی نزدیک به خود بر دیگر گروه‌های کردی رقم نخورد.
طبق آنچه که میان دو جریان اصلی کرد توافق بوده و تقسیم قدرت صورت گرفته، ریاست اقیلم متعلق به حزب دموکراتیک کردستان است و در عوض اتحادیه میهنی برای تعیین رئیس‌جمهور نظر نهایی را می‌دهد. اما آنطور به نظر می‌رسد ائتلاف صدر برهم زننده توافق‌ها و سنت‌های رایج در صحنه‌سیاسی عراق است که شاید راهکار ایده‌آل و مطلوب نباشند اما خاصیت راهگشایی دارند و پافشاری بر سر قبضه تمامی حوزه‌های قدرت صرفا بن‌بست سیاسی در عراق را طولانی‌تر می‌کند.
ائتلاف صدری؛ فروپاشی یا خروج از بن‌بست
به نظر می‌رسد ائتلاف سه گانه با مشارکت جریان صدر که نام نجات میهن را برای خود برگزیده پیش از نسخه‌پیچی‌های ملی و میهنی باید فکری برای نجات خود کند. اختلاف در ائتلاف تازه‌ترین چالش مقتدی در روند تحولات سیاسی عراق است. چند روزی است که اخباری در عراق بر سر اختلاف میان حلبوسی با نائب رئیس اول پارلمان یعنی «حاکم الزاملی» از جریان صدر بر سر هیئت‌رئیسه مجلس و حدود اختیارات در حال انتشار است. سوال اصلی که در پس این خبرها ایجاد می‌شود این است که آیا این اختلافات صرفا یک رویداد درون پارلمانی رایج است یا خبر از به خطر افتادن ائتلاف مقتدی و حلبوسی می‌دهد؟
صدر به خوبی می‌داند ائتلاف سه‌جانبه او صرفا یک پیوند موقتی بر سر تقسیم مناصب قدرت است و در مقابل ائتلاف گروه‌های شیعی با اشتراکات ریشه‌دار می‌تواند شکننده باشد. اگر دامنه اختلاف‌ها در پارلمان میان جریان حلبوسی و صدر به ائتلاف آن‌ها کشیده شود ممکن است به جدایی اهل سنت از مسیر مقتدی صدر منجر شود که صدر را در تمامی چانه‌زنی‌ها بر سر تشکیل دولت عقب خواهد راند و به پیشینه خود یعنی جایگاه اپوزیسیون بازخواهد گشت.
اعلام «روزه سکوت» سخنگویان جریان صدر در ماه رمضان و تعیین فرصت برای دیگر جریان‌ها که تا نهم ماه شوال دولت بدون صدر را تشکیل دهند نه یک اهرم فشار از طرف جریان صدر بلکه بیشتر نشان دهنده خلاء ایده و ابتکار این جریان در وضعیت جدید است. صدر وانمود می‌کند که چهل روز به جریان‌ها فرصت خروج از بن‌بست داده است اما در اصل او برای خود فرصت می‌خرد تا راه چاره‌ای پیدا شود. همان‌گونه که بر سر انتخابات پارلمانی ابتدا تحریم انتخابات را برگزید اما با گذشت زمان جریان او به طور جدی وارد عرصه رقابت شد.
سرانجام این کشاکش‌ها حتی اگر دست برتر ائتلاف صدر در تشکیل دولت باشد، خروجی آن یک دولت پایدار نخواهد بود تا مقتدی صدر به این نتیجه برسد که «انحصار قدرت» امری ناممکن در صحنه سیاسی چهل تکه‌ی عراق است.
