«شجاع دل» ۳۰ ساله شد/اثری حماسی از اسطوره‌ای ضد استعماری
زندگی شخصیت‌های استقلال طلب و ضد استعماری همواره سوژه مناسبی برای فیلمسازان بوده و گاه بهترین فیلم‌ها در باره آنها ساخته شده است.
«ویلیام والاس» از جمله این شخصیت‌ها است که زندگی و قیام وی علیه انگلیس، الهام بخش ساختن فیلمی به نام «شجاع دل» شد.
مل گیبسون پس از تجربه کارگردانی فیلم «مرد بدون چهره»، سراغ فیلمنامه رندال والاس رفت و پروژه عظیم «شجاع دل» را با سرمایه ۷۰ میلیون دلاری آغاز و با فروش ۲۱۰ میلیون دلاری از پرده خداحافظی کرد.
«شجاع دل» داستان ویلیام والاس اسکاتلندی در میانه سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۳۱۴ میلادی را روایت می‌کند که پس از قتل همسرش توسط سربازان انگلیسی، علیه آنها قیام می‌کند و با گردآوری سپاهی از مردم اسکاتلند به جنگ «ادوارد پادراز» پادشاه انگلیس می‌رود و پس از چند پیروزی، سرانجام دستگیر و در ملاءعام مجازات و کشته می‌شود.
گرچه مل گیبسون در «شجاع دل» روایتی نعل به نعل از تاریخ ارائه نداده، اما بیان درام و حماسی از ویلیام والاس و ساخت سکانس‌های نفس گیر نبرد‌ها و هدایت جمع عظیمی از بازیگران و سیاهی لشکرها، اثری خوش ساخت را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.
فیلمنامه را راندال والاس نوشت و مل گیبسون پس از خواندن فیلمنامه به داستان علاقه‌مند شد و تصمیم به ساخت فیلمی عظیم از آن گرفت.
مل گیبسون ابتدا قصد داشت فقط کارگردانی را برعهده بگیرد و نقش «ویلیام والاس» را به «براد پیت» بسپارد، اما کمپانی پارامونت پیکچرز شرط سرمایه گذاری را حضور او در نقش اصلی عنوان کرد.
«پاتریک مل گوهان» بازیگر کارکشته انگلیسی نیز در نقش «ادوارد پادراز» و «سوفی مارسو» در نقش «ایزابلا» در «شجاع دل»، مل گیبسون را همراهی کردند.
اما مشکل اصلی تهیه هزینه ۷۰ میلیون لاری و سنگین فیلم بود و مل گیبسون و آیکون پروداکشنز کمپانی وی، پول کافی نداشتند.
مل گیبسون به کمپانی برادران وارنر مراجعه کرد، اما این کمپانی نیز شرط کمک مالی را بازی وی در قسمت دیگری از فرانچایز پرفروش «اسلحه مرگبار» عنوان کرد که با مخالفت مل گیبسون مواجه شد.
سرانجام مل گیبسون سراغ پارامونت پیکچرز و فاکس قرن بیستم رفت.
کمپانی پارامونت پذیرفت یک سوم بودجه را در ازای حقوق پخش فیلم در آمریکای شمالی تامین کند و فاکس قرن بیستم نیز قبول کرد دو سوم بودجه را در ازای حقوق توزیع بین المللی برآورده سازد.
فیلمبرداری ۶ ژوئن ۱۹۹۴ در ایرلند آغاز شد و ۲۸ اکتبر ۱۹۹۴ به پایان رسید.
فصل تیراندازی با حضور ۱۶۰۰ نیروی ذخیره ارتش ایرلند و طی ۱۷ هفته در ایرلند و یک استودیو فیلمبرداری شد.
حین فیلمبرداری یکی از صحنه‌های نبرد، مل گیبسون توسط بدلکار از سقوطی مرگبار از اسب نجات یافت.
مل گیبسون همچنین مجبور شد صحنه‌های خشونت بار فیلم را کاهش دهد تا به ممیزی برنخورد. نسخه نهایی به دلیل نمایش نبرد‌های بی رحمانه قرون وسطایی رتبه R گرفت.
اما این پایان ماجرا نبود و رویکرد ضد انگلیسی «شجاع دل»، خشن مقامات لندن را برافروخت، و این فیلم را متهم به ترویج «انگلیس هراسی» (Anglophobia) کردند.
فیلم سینمایی «شجاع دل» با تحسین بسیاری از منتقدان همراه و در ۱۰ رشته نامزد شصت وهشتمین دوره جایزه اسکار شد و در نهایت پنج جایزه شامل اسکار بهترین فیلم، بهترین فیلمبرداری، بهترین کارگردانی، بهترین تدوین صدا، و بهترین چهره‌پردازی را از آن خود کند.
موسیقی گوش نواز «شجاع دل» ساخته «جیمز هورنر» حسی عالی بویژه در برخی سکانس‌ها در بستر طبیعت چشم نواز ایرلند محل فیلمبرداری اثر به مخاطب القا می‌کند، اما افسوس که از جایزه اسکار مرحوم شد.
«شجاع دل» با همه موفقیت‌های خود مخالفانی نیز داشت و از آن به عنوان فیلمی یاد شد که تقریباً دقت تاریخی را فدای ماجراجویی حماسی کرده است.
در سال ۲۰۰۹ نیز در نظرسنجی نشریه تایم رتبه دوم در فهرست «بی‌دقیق‌ترین فیلم‌های تاریخی» را کسب کرد.
اما هالیوود ریپورتر سال ۲۰۲۱ به یک نظر خواهی برای معرفی جذاب‌ترین فیلم‌های تاریخ از نظر مدیران استودیوها، برندگان اسکار و چهره‌های شاخص دست زد که «شجاع دل» در این فهرست رتبه ۸۹ را کسب کرد.
همچنین بنیاد فیلم آمریکا در فهرست ۱۰۰ فیلم متحول کننده قرن بیستم، نام «شجاع دل» را در رتبه ۶۷ جای داد.
