قالیباف: تا قدرت تفکر علمی نداشته باشیم، راه به جایی نخواهیم برد

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی شبکه خبری ایران ۲۴، محمدباقر قالیباف امروز -یکشنبه ۱۴ اردیبهشت ماه در همایش بین المللی علوم انسانی اسلامی که در مرکز همایش‌های صدا و سیما برگزار شد، اظهار داشت: یکی از آسیب‌های جریان تحول در علوم انسانی - اسلامی در کشورطی حدود ۲۰ سال گذشته پیدا نکردن یک موضع متوازن است.

وی افزود: باید مدیریت علم و حکمرانی علم را جدی بگیریم. باید بدانیم کجا و چگونه می‌توانیم میراث علمی تمدنی خود را به کار بگیریم و حتی با دیگران به اشتراک بگذاریم و کجا و چگونه می‌توانیم از دستاورد‌های نظری و تجربی دیگران برای پیشرفت خود استفاده کنیم. برای همین به روز رسانی نقشه جامع علمی کشور با تاکید بر جایابی علوم انسانی اسلامی ضروری است.

رئیس مجلس ادامه داد: همه می‌دانیم پیروزی انقلاب اسلامی که امر ملی را احیا کرد و مردم را به مرکز ثقل اداره کشور آورد، بر اساس مبنای باور‌ها و ایده‌های امام راحل (ره) شکل گرفت و ایشان، اسلامی شدن نهاد علم برای رهایی از غرب زدگی و شرق زدگی بر پایه حاکمیت اسلامی را ضروری می‌دانست.

وی تصریح کرد: امام راحل نقش مردم را باور داشت و مردم را میدان‌دار همه تحولات می‌دید، اسلامی شدن و مردمی شدن در مکتب امام مثل دو شاخه درهم پیچیده و به هم پیوسته هستند، مردمی شدن، مطالبه اسلام و اسلامی شدن مطالبه مردم است و وجود یکی بدون دیگری شدنی نیست و پیوندی را شرح و تفسیر می‌دهد و به توصیه و تجویز می‌رساند که آن علوم انسانی اسلامی است.

رئیس مجلس با گرامیداشت یاد و خاطره شهید مطهری، گفت: علامه شهید مرتضی مطهری نیز باور داشت تحقق تمدن اسلامی به علومی برگرفته از جهان بینی توحیدی نیاز دارد. چون علم باید در بستر جهان بینی قرار گیرد. ایده باز اندیشی و بازسازی در علوم انسانی بر مبانی معارف اسلامی از همین نگاه سرچشمه می‌گیرد. شهید مطهری با تیزبینی خاص خود ده‌ها سال پیش به این نتیجه رسیده بود که جامعه اسلامی و حکومت اسلامی هر دو نیازمند علوم انسانی اسلامی هستند.

قالیباف تأکید کرد: بنابراین بازخوانی و بازسازی انتقادی علوم انسانی موجود و دوم احیا و باز تولید علوم اسلامی و سوم تولید علوم انسانی اسلامی در منظومه فکری ایشان از لوازم تشکیل حکومت اسلامی و جامعه اسلامی هستند.

وی با بیان اینکه امروز با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، نخبگان و نهاده‌های علمی از دو جهت می‌توانند منشأ تحول در علوم انسانی باشند، یادآور شد: از جهت تاثیر باور و پایبندی به مبانی دینی و معارف اسلامی در تغییر سرنوشت عمومی مردم و دوم نتایج حاصل از عملکرد چله اول انقلاب برای حرکت بر اساس معارف می‌توانند منشاء تحول شوند.

وی ادامه داد: جامعه تا وقتی انعکاس مشکلاتش را و راه حل کارآمد برای آنها را در علوم انسانی اسلامی نبیند و به رسمیت نشناسد، مزایا و فایده آن را درک نمی‌کند و به دنبال کاربرد یافته‌هایش هم نخواهد بود. در نتیجه حاصل تلاش عالمان و محققان در این زمینه از پشتوانه حمایت عمومی برخوردار نبوده و رشد نخواهد کرد

رئیس قوه مقننه اضافه کرد: بار دیگر این دو عنصر مهم یعنی معارف اسلامی و تجربه حکمرانی باید به طور مستمر مورد تحقیق علوم انسانی قرار گیرد. چرا که علوم انسانی اسلامی فقط برداشت نظری ما از مبانی اسلام نیست بلکه تجربه زیستی ما بر اساس این مبانی نیز هست.

وظیفه علوم انسانی ارائه راهکار برای رسیدن جامعه به وضعیت مطلوب است 

قالیباف با بیان اینکه عالم و محقق علوم اسلامی از تکرار ایده‌ها به جایی نمی‌رسند، تصریح کرد: وظیفه اصلی علوم انسانی، تحقیق درباره وضعیت موجود و ارائه راهکار عینی برای رسیدن به وضعیت مطلوب است تا اثر این کار علمی برای منافع عمومی ملموس شود.

وی با تاکید بر اینکه در چله دوم انقلاب اسلامی دست کم از دو نظر بیش از هر زمان و دوران دیگری به علوم اسلامی نیاز داریم، یادآور شد: سازمان دادن به زیست عمومی مردم و دوم حکمرانی بر پایه آموزش و ارزش‌های دینی باید مدنظر باشد. چرا که نظام حکمرانی، نیازمند فهم مسئله‌هایی است که باید در هر شرایطی برای آنها راه حل پیدا کند.

رئیس مجلس شورای اسلامی همه جامعه را نیازمند مراجع علوم انسانی اسلامی دانست و اظهار داشت: در سال‌های گذشته نخبگان بیشتر درگیر اثبات یا انکار علوم انسانی بودند و در نتیجه به تولید گزاره‌های عقلانی و عملیاتی برای حل مسائل زندگی مردم کمتر توجه شده است.

علوم انسانی اسلامی اگر به دنبال حل مسائل جامعه نباشد، بدون فایده است

قالیباف تاکید کرد:اگر علوم انسانی اسلامی مسائل حکومت و جامعه را به رسمیت نشناسد و به دنبال تفسیر و حل آنها نباشد در عمل مسئله حل نخواهد شد، این رویکرد مصداق علم بدون فایده خواهد بود.

وی یادآور: امروز که در نزدیکی ۵۰ سالگی انقلاب اسلامی قرار داریم، از طرفی با انباشت مسائلی مواجه هستیم که پیش روی نهاد علم در کشور قرار دارد، اما پاسخ درخوری برای آن تولید نشده است. از طرف دیگر، حکمرانی، گزینه‌های متنوع و موثری برای حل مسائل انباشته خودش ندارد که نتیجه هر دو، دلزدگی و ناکارآمدی است.

رئیس قوه مقننه همچنین اظهارداشت: جامعه تا وقتی انعکاس مشکلاتش را و راه حل کارآمد برای آنها را در علوم انسانی اسلامی نبیند و به رسمیت نشناسد، مزایا و فایده آن را درک نمی‌کند و به دنبال کاربرد یافته‌هایش هم نخواهد بود. در نتیجه حاصل تلاش عالمان و محققان در این زمینه از پشتوانه حمایت عمومی برخوردار نبوده و رشد نخواهد کرد.

قالیباف در ادامه با بیان اینکه اگر موضوعی به گفتمان تبدیل شود، آن وقت مردم خود به مطالبه‌گران عمومی تحقق آن تبدیل می‌شوند و جامعه علمی نیز آن را به طور تخصصی مطالبه خواهدکرد، تصریح کرد: به این ترتیب پیگیری آن برای نظام و حکمرانی هم ضرورت دارد و هم مشروعیت پیدا می‌کند.

باید فضای کشور به سمت اصلاح و تحول امور برود نه تخریب و عقبگرد

وی یادآور شد: فضای کشور باید به سمت اصلاح و تحول امور برود نه به سمت تخریب و عقبگرد حرکت کند. چرا که نظام حکمرانی موظف است اولاً فضا را به سمت تولید و رقابت ایده‌ها ببرد و ثانیا اندیشه‌های معتبر در زمینه علوم انسانی اسلامی فراهم کند، ثالثاً با تایید نتایج علوم اسلامی از پژوهش‌هایی که به حل مسائل عامه مردم و خیر عمومی نزدیک‌تر است، با اولویت در دستور کار خودش قرار دهد.

رئیس مجلس همچنین گفت: باید به دور از دعوا‌های متعصبانه که در شأن نهاد علمی نیست، رویکرد‌های افراطی و تفریطی را در نگاه علوم به اسلامی کنار بگذاریم. واقعیت این است که علوم انسانی اسلامی پروژه‌ای شکست خورده نیست، اما پروسه‌ای ناتوان است.

قالیباف با بیان اینکه تقلید علوم انسانی و تحقیر علوم اسلامی، هیچکدام چرخه‌های زندگی ایرانی و حکمرانی ایران را راه نمی‌اندازند، افزود: باید به دور از دعوا‌های متعصبانه که در شأن نهاد علمی نیست، رویکرد‌های افراطی و تفریطی را در نگاه علوم به اسلامی کنار بگذاریم. واقعیت این است که علوم انسانی اسلامی پروژه‌ای شکست خورده نیست، اما پروسه‌ای ناتوان هست.

رئیس قوه مقننه تاکید کرد: علوم انسانی اسلامی با اقتضائات خاص خودش، باید توسط صاحب نظران امانت‌دار به دقت بررسی شود. اما به نظر می‌رسد زمان برای ما به سرعت در حال سپری شدن است. به عبارتی مردم در زندگی روزمره و نظام حکمرانی از یافته‌های علوم انسانی اسلامی بی‌نیاز نیستند. اما نمی‌توانند برای نتایج خاص آن، همیشه منتظر بمانند یا در کلیات به سر کنند.

وی تاکید کرد: یکی از سیاست‌های قطعی در حکمرانی کشور باید رونق دادن و دامن زدن به اصل تفکر و اندیشه ورزی باشد، پایه و مایه اصلی، عقلانیت اسلامی است. مقام معظم رهبری در دهه ۶۰ جمله معروفی دارند که می‌فرمایند: حکومت اسلامی آن حکومتی است که مردم را به فکر کردن دعوت می‌کند و هدایت ذهن مردم را هم بر عهده می‌گیرد. این یعنی اگر وضعیت فکری کشور رو به افول برود ما به عنوان سیاستمدار و حکمران مسلمان در برابر آن مسئول هستیم. البته هم رونق مهم است هم جهت. اما تا رونقی نباشد، جهت درست هم پیدا نخواهد شد.

رئیس مجلس شورای اسلامی، افول تفکر و عقلانیت را یک وضعیت غیر اسلامی برشمرد و گفت: سنت الهی این است که اگر جامعه از تفکر و حکومت از قوه حکم بر اساس تعقل خالی شود، به انحراف و انحطاط کشیده می‌شود. بنده همچنان معتقدم که ما در دهه ۹۰ در رونق اندیشه ورزی وضعیت خوبی نداشتیم و حالا در دهه ۱۴۰۰ با آثار و عواقب آن رو‌به‌رو هستیم. وقتی فکر از حرکت بایستد، الگو‌ها و گزاره‌های حکمرانی یا کم می‌شوند یا پوچ. در نتیجه ناکارآمدی و نارضایتی تولید و باز تولید می‌شود. نتیجه استمرار این وضعیت، ناحکمرانی یا حکمرانی ناشایست خواهد بود.

تقلید و تحجر حکمرانی اسلامی کارآمد را بدنام می‌کند

قالیباف اضافه کرد: اگر اداره کشور بر اساس علم، تعقل و خرد تعطیل شود، در بهترین حالت همه چیز به حال خود رها می‌شود تا بدون پشتوانه نظری و با عملگرایی منفی و موقعیت زده اداره شود و موجب تحجر شود که ما را به جهنم انحراف از اسلام می‌برد. در حالی که خیال می‌کنیم در صراط مستقیم هستیم، بایستی هر دو رویکرد مقلدانه و متحجرانه را کنار گذاشت. چرا که اولی اصل، امکان و ضرورت علوم انسانی اسلامی را انکار و دومی رشد علم و تعقل را در جامعه سرکوب می‌کند. تقلید و تحجر همزمان و هم اندازه حکمرانی اسلامی کارآمد را بدنام می‌کند.

وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب چند ماه پیش باردیگر بر احیای نهضت علمی و نرم افزاری تاکید کردند. ایشان سکان هدایت کشور در مسیر اسلام و انقلاب را در دست دارند. وقتی ایشان خیزش جدید علمی را پس از گذشت دو دهه مطالبه می‌کنند، به نظر من یعنی اینکه اولا شتاب رشد علمی ما کم شده و با نیاز‌های ما سازگار نیست. ثانیا جایگاه علوم انسانی در رشد و پیشرفت کشور که در این مدت نادیده گرفته شده، باید احیا شود.

وی افزود: تجربه حکمرانی چهار دهه اخیر می‌تواند یکی از منابع تولید دانش برای علوم انسانی و اسلامی باشد. البته این به معنای آن نیست که این علوم را توجیه‌گر عمل خود کنیم. اما می‌توان با دید نقادانه و خلاقانه به این تجربه‌ها نگاه کرد و از دل آن گزاره‌ها و الگو‌های علمی پیشنهاد داد و پیش روی جامعه علمی گذاشت.