مدیرکل دفتر موسیقی: جشنواره استعدادیابی نوازندگان خیابانی برگزار می شود

پدیده نوازندگی خیابانی دست کم از دو هزار سال قبل در جوامع متمدن وجود داشته است. ارائه هنر موسیقی در اماکن عمومی اما در طول این دوران طولانی آنچنان دستخوش تغییر و تحولی اساسی نشده و در هر جغرافیایی بسته به نوع و فرهنگ موسیقایی زبان حال مردم کوچه و بازار بوده است.

موسیقی خیابانی یا «باسکینگ» اجرای هنر در کف جامعه به معنای واقعی کلمه است. در معابر عمومی نوازنده یا نوازندگانی هستند که به هنرنمایی می‌پردازند. اینها معمولا در برنامه خود به اجرای آثاری می‌پردازند که در حافظه جمعی ماندگار شده و تقریبا به گوش همه آشناست. به ندرت می‌توان گفت که موسیقی خیابانی بجز تاثیر مثبت، اثری منفی بر رهگذاری داشته باشد.

اما این بخش از موسیقی که وجود و حضورش را نمی‌توان کتمان کرد و نادیده گرفت، چه از منظر دستگاههای ذیربط و چه از منظر عامه مردم هنوز با چالش‌هایی مواجه است.

دولت‌ها معمولا در مواجهه با این پدیده آن را نادیده گرفته و هنوز به عنوان بخشی از فعالیت‌های اجتماعی دیده نمی‌شود. بسیاری از این نوازنده‌ها و گروه‌ها در معابری بخصوص مثل مترو مدام با رانده شدن از سوی مسولین مواجه می‌شوند از این ایستگاه به ایستگاه دیگر و در حد یک سد معبر به آن‌ها نگاه می‌شود در صورتیکه در حد خود موجب فرح‌بخشی و تاثیر مثبت بر روحیه رهگذرانی می‌شوند که در مسیر هنرنمایی‌شان قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر، نگاه عموم جامعه به این قشر مطرح است. در این خصوص به صورت رندوم از تعدادی از رهگذران مترو در مورد نگاهشان به اجراهای خیابانی جویا شدیم که اغلب نگاهی مثبت به آن داشتند اما تلقی‌شان از این هنرمندان نگاهی معمولی بود که صرفا برای کسب درآمد به این کار مبادرت می‌ورزند و سطح کارشان متوسط رو به پایین است.

این در حالیست که رصد نوازندگان خیابانی نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از آن‌ها از نظر فنی در سطح متوسط و حتی بالاتر هستند. مواردی هم دیده شده که نوازندگانی کاملا حرفه‌ای هستند. البته که عدد قابل توجهی از آن‌ها نیز از نظر فنی در سطح مبتدی قرار می‌گیرند.

سازهای متداول در اجراهای خیابانی اغلب شامل گیتار، آکاردئون، دایره، ویلن، سنتور، کاخن، سازدهنی هستند که ساز گیتار بیشترین نوازنده را در بین نوازندگان خیابانی دارد. میانگین درآمدی یک گروه سه نفره در اماکنی مثل مترو، حدود یک میلیون تومان است که بین نوازنده‌ها تقسیم می‌ود که البته به دلیل مشکلات اماکن و ترد این نوازندگان به دلیل سد معبر، این اجراها معمولا هر روزه نیست و در مجموع درآمد قابل ملاحظه‌ای محسوب نمی‌شود.

پدیده نوازندگی خیابانی امروز از نظر پذیرش جامعه در بهترین حالت خود قرار دارد. در سالها و دهه‌های گذشته، بسیاری از مردم با نگاه مذهبی، به شدت با حضور نوازندگان خیابانی مخالف بودند و حتی آن را مروج فساد و فحشا قلمداد می‌کردند. اما به مرور زمان این نگاه تلطیف شد و اکثریت رهگذران نه تنها نگاهی منفی به این هنرمندان ندارند بلکه با نگاه و احترامی درخور و کمک‌های مالی، بازخورد مثبت خود را به آن‌ها نشان می‌دهند.

با این وجود، در صحبت‌هایی که با تعدادی از این هنرمندان داشتیم از دو مساله رنج می‌بردند اول، برخورد مسولین اماکن شهری و اینکه اجازه حضور روتین در یک منطقه خاص را به آن‌ها نمی‌دهند و دوم حسرتی همیشگی برای اجرا در استیج‌های رسمی چراکه عنوان می‌کنند برخی از اجراهایشان به مراتب از اجراهایی که با بلیط فروشی و در سالن‌های معتبر انجام می‌پذیرد به مراتب بهتر است اما چگونگی ارائه در محیطی خیابانیريا، این تلقی دم دستی بودن و سطح پایین بودن را در رهگذران ایجاد می‌کند و این مساله‌ای است که همیشه آزار دهنده است.

رضا روشن یکی از نوازندگانی بود که در ورودی متروی تجریش نظر مردم و بویژه اهالی فنی موسیقی را به خود جلب می‌کند. نوع نوازندگی و ژست  حرفه‌ای نشان از این داشت که او موسیقی را به صورت جدی و در سطح بالایی اجرا می‌کند.

اما یک نکته قابل ملاحظه این بود که او اغلب قطعات کوچه بازاری قدیمی، موزیک فیلم‌های به اصطلاح زرد را اجرا می‌کرد اما به شکلی بسیار حرفه‌ای و دقیق.

از او پرسیدم شما که در این سطح نوازندگی می‌کنید چرا آثار شاخص و کلاسیک موسیقی را که می‌دانیم به راحتی توان اجرای آن‌ها را دارید، اجرا نمی‌کنید؟

رضا روشن  گفت: اول باید بگویم که کار ما یک کار بسیار شجاعانه است که می آییم و در اماکن عمومی اجرا می‌کنیم. و در جواب سوال شما باید بگویم که من الان می‌توانم تمام آثار باخ و موتسارت و کنسرتوهای ویلن را دقیق و حرفه‌ای اجرا کنم اما به نظر شما آیا اینجا جای ارائه اینچنین رپرتوارهایی است؟ قطعا جواب نمی‌دهد و مردم استقبال نخواهند کرد. چیزی که ما در این شرایط به تجربه کسب کرده‌ایم این است که مردم دوست دارند آهنگهای کف خیابان را از نوازندگان کف خیابان بشنوند، آهنگهایی که به گوششان آشناست و بلادرنگ حالشان را خوب می‌کند.»

مساله نوازندگان خیابانی که در ایران هنوز از سازوکار خاصی برخوردار نیست در بسیاری از کشورهای اروپایی، نظام‌مند شده است.

در کشورهای اروپایی علاوه بر گزینش نوازندگان و صدور کارت صلاحیت سطح نوازندگی، آمار این هنرمندان ثبت شده و از حمایت‌های دولتی نیز بهره‌مند می‌شوند.

اما در ایران علی‌رغم ادعاهایی که برای ساماندهی و حمایت از نوازندگان خیابانی گفته شده، تا این لحظه از سوی هیچ نهادی اقدامی صورت نگرفته است. بعد از ماجرای برخورد نیروی انتظامی با یک گروه موسیقی خیابانی در رشت که در زمان خود در رسانه‌ها صدا کرد، معاون وقت امور هنری وزارت فرهنگ اعلام کرد که ساماندهی و حمایت از این هنرمندان را در دستور کار قرار خواهد داد اما بعد از مدتی این ادعا به فراموشی سپرده شد!.

براساس مشاهدات خبرنگار ایران24 بیشترین تراکم نوازندگان خیابانی در مناطق 1، 2، 3، 6 متمرکز است. این تراکم به دلیل شرایط اقتصادی و جمعیتی و نیز نوع نگاه فرهنگی است که باعث شده نوازندگان خیابانی بیشتر در این مناطق به فعالیت بپردازند.

از بابک رضایی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر شبکه خبری ایران24 در خصوص نوازندگان خیابانی، ضمن تاکید بر حمایت از هنرمندان خیابانی، از پیگیری جدی امور این نوازندگان از زمان حضور در دفتر موسیقی خبر داد.

وی گفت: یکی از دغدغه‌های من ساماندهی و حمایت جدی از نوازندگان خیابانی بوده و هست و به صورت جدی پیگیر این موضوع بوده‌ام.

رضایی تصریح کرد: قرار است جشنواره‌ای مختص همین نوازندگان تدوین کنیم که به نوعی هم کارکرد استعدادیابی داشته باشد، هم موجب دیده شدن هنر آنها شود و هم بتوانیم از بین آن‌ها، نوازندگانی را به ارکسترها معرفی کنیم.

وی افزود: در همکاری با حمیدرضا اردلان معاون فرهنگی ایران مال برنامه‌ای با حضور چندین گروه نوازندگان خیابانی ترتیب دادیم که زمان دقیق اجرای برنامه با شب اول جنگ 12 روزه با رژیم صهیونیستی مصاف شد. با این وجود به‌ طور جدی پیگیر هستیم که هم جشنواره مختص نوازندگان خیابانی را اجرا کنیم و هم در تعامل با نهادهایی چون شهرداری تهران، صندوق هنر و دیگر نهادهایی که م یتوانند در این خصوص از این قشر حمایت کنند برنامه‌هایی را تدوین و به اجرا برسانیم. بطور قطع با ساماندهی و حمایت از هنرمندان خیابانی، در زمانی عاجل در این مورد به نتیجه خواهیم رساند.

رضایی تصریح کرد: جلساتی را پیش بینی کرده‌ایم تا به سازوکاری مشخص در این خصوص برسیم هم به جهت حمایت هم آموزش و ارتقاء سطح هنری این هنرمندان تا بتوانیم آنها را برای حضور در رویدادهای موسیقایی در سطوحی رسمی‌تر مهیا کنیم.