حادثه سینما رکس آبادان ۴۷ سال بعد؛ وقتی مرگ اکران می‌شود/کبریت این جنایت را که کشید؟
به گزارش شبکه خبری ایران۲۴، ۴۷ سال پیش در چنین روزی، سانس آخر سینما رکس آبادان فیلم سینمایی «گوزن‌ها» ساخته مسعود کیمیایی را بر روی پرده داشت. اما آن روز اتفاقی افتاد که تا سال‌ها پس از آن بسیاری از مردم از سینما رفتن وحشت داشتند.
سینما آتش گرفت و چندین نفر از شهروندان عشق سینمای آبادان را هم با خود سوزاند.
گفته شده ۷۰۰ تماشاگر کوچک و بزرگ در سالن بوده‌اند و از این تعداد بیش از ۴۰۰ نفر (طبق آمار منتشر شده در برخی منابع ۶۰۰ نفر) قربانی این آتش سوزی عمدی شده‌اند.
پس از این جنایت اظهار نظر‌های مختلفی از سوی افراد و جبهه‌های مختلف عنوان شد و هر کس به نوعی سعی داشت تا مسوولیت این حادثه را بر گردن دیگری بیندازد.
تنها چند ساعت پس از این حادثه، اعلامیه‌ای در سطح شهر پخش شد که شهربانی و ساواک را مسوول این آتش سوزی میدانست و این در حالی بود که رئیس شهربانی آبادان روز بعد از حادثه در تلویزیون حاضر شد و این آتش سوزی را خرابکاری نامید.
چند روز بعد از حادثه امام خمینی(ره) در پیامی و در واکنش به این حادثه چنین نوشتند: «دریافت خبر بسیار فجیع به آتش کشیدن چند صد نفر هموطنان ما با آن وضع حساب شده موجب تأثر و تأسف شدید گردید. من گمان نمىکنم هیچ مسلمانى بلکه انسانى دست به چنین فاجعه وحشیانهاى بزند جز آنان که به نظایر آن عادت نمودهاند و خوى درندگى و وحشیگرى، آنان را از انسانیت بیرون برده باشد. من تا کنون اطلاع کافى ندارم؛ لکن آنچه مسلّم است این عمل غیر انسانى و مخالف با قوانین اسلامى از مخالفین شاه که خود را براى حفظ مصالح اسلام و ایران و جان و مال مردم به خطر مرگ انداخته اند و با فداکارى از هم میهنان خود دفاع مىکنند - به هر مسلکى باشند - نخواهد بود و قراین نیز شهادت مىدهد که دست جنایتکار دستگاه ظلم در کار باشد که نهضت انسانى - اسلامى ملت را در دنیا بد منعکس کند. آتش را به طور کمربند در سراسر سینما افروختن و بعد توسط مأمورین درهاى آن را قفل کردن، کار اشخاص غیر مسلط بر اوضاع نیست. »
رژیم پهلوی تلاش می‌کرد تا مسوولیت حادثه را بر گردن انقلابیون بیاندازد و آن را جزء اقدامات خرابکارانه مخالفان رژیم پهلوی میدانست؛ در مقابل انقلابیون این آتش سوزی را کار عوامل رژیم و ساواک با هدف نمایش چهره‌ی ضد مردمی از انقلابیون میدانستند.
خبرنگار روزنامه اطلاعات در آن زمان ادعا کرد که طبق یک روایت، شهربانی و ساواک در آتش سوزی دست داشته‌اند.
برخی نیز گفته بودند بنزینی که برای آتش زدن سینما از آن استفاده شده، بنزینی بوده که غیر از مراکز دولتی کسی قادر به تأمین آن نبوده است.
رژیم پهلوی شخصی به‌نام «حسین تکبعلی‌زاده» را به عنوان عامل این حادثه معرفی و دستگیر کرد.
وی همدستانی را معرفی کرد که همگی خود در حادثه آتش سوزی سینما مرده بودند و فقط او توانسته بود فرار کند. با پیروزی انقلاب محاکمه تکبعلی‌زاده ناتمام ماند اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی مجدداً دستگیر شد و به عنوان متهم ردیف اول در دادگاه به آتش زدن سینما اعتراف کرد.
در نهایت او را در ۱۳شهریور ۱۳۵۹ تیرباران کردند.
روایت متفاوت اولین خبرنگاری که به محل حادثه رسید
«رضا خدری» خبرنگار آبادانی که تنها چند دقیقه پس از حادثه در محل حاضر شده بود، روایت متفاوتی با دیگران دارد.
وی اولین خبرنگاری است که خود را به محل رسانده و عکس‌هایی را از حادثه ثبت کرده است.
خدری همه روایت‌های رسمی از این واقعه را دروغ خوانده و گفته است که افراد حاضر در سینما قبل از اینکه در آتش بسوزند، بیهوش و خفه شده‌اند.
این خبرنگار گفته بود وقتی وارد سینما شده تماشاگران فیلم را در حالیکه همه روی صندلی‌ها نشسته بودند دیده است؛ ادعایی که روایت برخی در مورد فرار مردم و مواجه شدنشان با در‌های بسته سینما را رد می‌کند. (شایعه شده بود که شهربانی در‌های سینما را بسته تا مردم نتوانند خارج شوند. )
خدری به عنوان یکی از نخستین شاهدان و راویان حادثه سینما رکس آبادان تصریح کرده بود که پس از تحقیقات فراوان نتوانسته تشخیص دهد که آتش سوزی کار چه کسی و تحت فرمان چه نهاد یا سازمانی بوده است.
او در این خصوص گفته بود: «به نظر من این کار یک تیم ارگانیزه شده است. چون نمی‌شود که عملیاتی با ایمن دقت را یک نفر انجام دهد. این‌ها یک حداقل ۳۰ یا ۴۰ نفر بودند. چونکه این کار دقیق بود. این یک سناریو بود که این برنامه را چندین روزه با برنامه‌ریزی دقیق انجام دادند.
من از همان ۴۲ سال پیش در حال تحقیقم. اما هیچ نتیجه‌ای نگرفته‌ام. ۵ نفر از خانواده جعفر سازش که از خبرنگاران روزنامه کیهان بود در این آتش سوزی از بین رفتند. او خیلی پیگیر این موضوع بود. حتی به خارج رفت. ولی او هم به من می‌گفت که همه چیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است. دیگر هم نمی‌شود به نتیجه‌ای رسید. آدم‌هایی که میدانستند بعد از ۴۲ سال به رحمت خدا رفته‌اند. بعضی‌ها از ایران رفته‌اند. »
با این وجود محسن صفایی فراهانی از مبارزان پیش از انقلاب و سیاستمدار اصلاح طلب که پس از انقلاب در چند پست اجرایی و ورزشی مشغول فعالیت بوده است در مصاحبه با حسین دهباشی تلویحاً ادعا کرد فاجعه سینما را افرادی که بعد‌ها نماینده مجلس شدند، رقم زدند.
روایت‌ها درباره تعداد افراد نجات یافته از این حادثه نیز متفاوت است.
برخی نجات یافتگان را ۲۰ تا ۳۰ نفر دانسته‌اند اما یک مستند ساز آبادانی به نام عباس‌امینی گفته است که تعداد نجات یافتگان بیشتر از این تعداد بود و بسیاری از آن‌ها از ترس اینکه به عنوان مظنون حادثه دستگیر شوند درباره حضور خود در سینما چیزی نگفته‌اند.
همچنین به گفته این مستندساز برخی نجات یافتگان به قدری ترسیده بودند که از ایران رفتند.
فیلم مستند «سینه‌ما رکس» ساخته مشترک میترا مهتریان و صادق دهقان به شیوه مصاحبه‌محور با خانواده‌هایی گفت‌وگو می‌کند که عضوی از خانواده خود را در آتش‌سوزی سینما رکس آبادان از دست داده‌اند.
