پاستوکووک پلاس؛ منحصر به فرد در جهان

به گزارش رسانه بهمن و به نقل از فارس، از روزی که سروکله کرونا در ووهان چین پیدا شد و روز به روز قربانیان این ویروس مهلک بیشتر شد، دانشمندان در اقصی نقاط جهان دوئل سختی را برای ساخت واکسن آغاز کردند، از فایز و مدرنا در آمریکا تا سینوفارم و بهارات در چین و هند و ...

ایران نیز به عنوان یکی از 5 کشور مهم در واکسن سازی وارد این رقابت نفس گیر شد و چراغ واکسن سازی با خبر آغاز ساخت واکسن کووبرکت روشن شد.

البته این آغاز مسیری روشن در تولید ساخت واکسن کووید 19 در ایران بود؛چراکه دانشمندان بسیاری در موسسات پژوهشی و علمی تلاشی مجدانه و شبانه روزی را آغاز کردند و نتیجه این اقدامات دلگرم کننده فعالیت 5 پلتفروم واکسن کرونا در ایران است.

واکسن پاستوکووک به عنوان یک واکسن ایرانی -کوبایی حاصل تعاملات و همکاری‌های دو کشور ایران و کوباست.

در ایران انستیتو پاستور به عنوان قدیمی ترین مرکز واکسن سازی ایران و یکی از مهمترین مؤسسات واکسن سازی در دنیا کارهای تحقیقاتی و علمی خود را در مسیر ساخت واکسن آغاز کردند و در کشور کوبا نیز مؤسسه فینلای به عنوان یک از مهمترین موسسات در تولید واکسن فعالیت خود را دنبال کردند.

این واکسن شامل دو دز و یک دز یادآور یا بوستر است. واکسن پاستوکووک نوعی واکسن کونژوگه است. مراحل اول و دوم آزمایش انسانی این واکسن در کشور کوبا و مرحله سوم کارآزمایی بالینی با مشارکت دو کشور ایران و کوبا انجام شد؛ به طوری که مرحله سوم کارآزمانی در ایران در ۶ اردیبهشت سال جاری با حضور سعید نمکی وزیر سابق بهداشت در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تزریق واکسن به چهار نفر آغاز شد.

به گفته رئیس انستیتو پاستور ایران بانک سلولی واکسن در ایران و در اختیار ماست و انتقال تکنولوژی هم صورت گرفته‌است و توان تولید هم برای ما وجود دارد. قرارداد ایران با کوبا تولید مشترک است و هر دو کشور می‌توانند به‌ صورت مستقل اقدام به تولید واکسن کنند.

ویسنته ورز بنکومو رئیس انستیتو فینلای کوبا، در اوائل تابستان در نشستی خبری به محوریت همکاری‌های مشترک با ایران برای تولید واکسن کرونا اشاره کرده و گفته بود:کرونا سرآغاز همکاری جدید برای تولید واکسن علیه ویروسی ناشناخته با ایران بود و با توجه به تجربه‌ای که در سالیان گذشته برای پنوموکوک رقم زده بودیم فرصت خوبی بود که از تجربه آن برای واکسن کووید ۱۹ استفاده کنیم.

 این همکاری مشترک بر پایه واکسنی است که در کوبا "سوبرانا۲" تولید و نامیده می‌شود و "پاستوکووک" که در ایران تولید و استفاده می‌شود و هدف گذاری این واکسن پیشگیری از بیماری و حتی پیشگیری از انتقال عفونت است.

برای اطلاع از آخرین وضعیت تولید واکسن پاستوکووک و میزان تولید، اثر بخشی و ...با دکتر علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران به گفت‌وگو نشستیم.

وی در این گپ وگفت به ویژگی‌های خاص و منحصر بفرد پاستوکووک در دنیا اشاره کرده و گفت: این تنها واکسنی در دنیاست که می‌تواند به عنوان دز سوم یا یادآور همه واکسن‌های دنیا مورد استفاده قرار گیرد. 

تولید ماهانه 5 میلیون پاستوکووک

برنامه تولید ماهانه 5 میلیون دز واکسن، در حال چاپ بودن مستندات و مقاله علمی واکسن برای عرضه به سازمان جهانی بهداشت، توانایی صادرات واکسن از سوی انستیتو پاستور و ... از جمله موارد و موضوعاتی بود که وی در این گفت و‌شنود به آن اشاره کرد.

آنچه در ادامه از نظر گرامیتان می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگوست.

هنوز پول واکسن از وزارت بهداشت دریافت نکردیم

آقای دکتر! به عنوان اولین پرسش  آخرین وضعیت واکسن پاستوکووک را تشریح کنید.

برنامه تولید ما برای تولید 5 میلیون دز واکسن پاستوکووک در ماه صورت گرفته است و با توجه به اینکه تولید انبوه صنعتی از نیمه مهرماه شروع شده تا نیمه آذرماه ما قرارداد پیش خرید 8 میلیون دز واکسن را داشتیم و اما بابت آن هیچ مبلغی از وزارت بهداشت دریافت نکردیم.

با توجه به اینکه تمام این 8 میلیون دز تولید شده است و نزدیک 5 میلیون دز تحویل وزارت شده و باقی مانده نیز تولید شده اما در انتظار مجوز تولید است.

چون وقتی واکسنها تولید می‌شوند مدتی باید در قرنطینه بمانند و واکسن توسط سازمان غذا و دارو بررسی شده و سپس اجازه توزیع می‌دهد.

 8 میلیون دز تولید شده و وارد چرخه می‌شود. از ماه‌های بعد با توجه به اینکه برنامه ریزی تولید 5 میلیون دز صورت گرفته است و با توجه به اینکه دو واکسن تولید می‌کنیم و شامل واکسن اصلی و واکسن یادآور یا دز سوم است اما می‌تواند دز سوم یا یادآور واکسن‌های دیگر نیز باشد؛یعنی دز یادآور واکسن‌های آسترازنکا، اسپوتنیک، سینوفارم.

هیچ واکسن یادآوری جز پاستوکووک در دنیا ساخته نشده است

*آقای دکتر!اینکه گفتید می‌تواند به عنوان دز سوم یا یادآور همه واکسن‌ها مورد استفاده قرار گیرد یعنی این ویژگی خاص و منحصر بفرد پاستوکووک واکسن است؟

بله؛ اصلا در دنیا هیچ واکسنی به عنوان دز یادآور تاکنون طراحی و ساخته نشده و پاستو کووک تنها واکسنی است که به عنوان دز یادآور ساخته شده است. الان شرکت‌های فایزر و آسترازنکا و.. اگر بخواهند از دز سوم یا یادآور استفاده کنند یک دز اصلی واکسن خودشان را تزریق می‌کنند که با توجه به اینکه افرادی که قبلا واکسینه شدند اگر دز کامل بگیرند ممکن است عوارض واکسن بیشتر شده و دز سوم ممکن است نسبت به دز های قبلی عارضه بیشتری داشته باشد.

به همین خاطر ما از سال قبل روی این موضوع متمرکز شدیم تا برای واکسن خود دز سوم را به عنوان دز یادآور محسوب شده و مقداری با دز اصلی فرق کند.

در دو دز اصلی ما از پاستوکووکی استفاده می‌کنیم که کونژوکه است؛ یعنی 6 قطعه از واکسن کووید روی تتانوس یا توکسید کزاز قرار گرفته که این باعث می‌شود واکسن مقدار کمی از آنتی ژن‌های کووید را استفاده کند و به همین دلیل عواض کمی دارد؛ همان طور که در کارآزمایی‌های بالینی نشان داده شد. این سیستمی است که سالها حتی در کودکان نیز استفاده شده است.نشان داده شده خیلی بی خطر بوده و کارآیی بالایی دارد.

کارآزمایی فاز سوم  که در کوبا و ایران انجام شد. در ایران ویژگی کارآزمایی ما این بود که در 8 شهر کشور واکسن را در اختیار 8 دانشگاه علوم پزشکی قرار دادیم تا آنها واکسن را برای ما تست کنند و تحت نظارت غذا ودارو در، یزد،بابل، ساری،اصفهان،بندرعباس ،زنجان،همدان و کرمان مورد کارآزمایی بالینی قرار گرفت.

این کار در افراد مختلف صورت گرفت؛ با توجه به اینکه یکی از کارهای سخت این است که داوطلبان کارآزمایی را از کسانی انتخاب کنید که بیماری‌های زمینه‌ای دارند. ممکن است روی افراد سالم تست کنید اما باید بدانیم وقتی واکسن را می خواهند استفاده کنند همه حتی بیماران استفاده می‌کنند؛در نتیجه  ما از همان ابتدا تعهد دادیم که یک سوم افراد انتخاب شده برای کارآزمایی بالینی از میان کسانی انتخاب شوند که بیماری زمینه‌ای دارند.

تست پاستوکووک روی بیماران زمینه‌ای!

مردم ایران یکصد سال به نام و برند انستیتوپاستور ایران اعتماد دارند و به خودمان نتوانستیم اجازه دهیم واکسنی تولید کنیم که شکی در آن باشد و به همین خاطر 29.7 درصد افرادی که وارد کارآزمایی بالینی واکسن شدند از افراد دارای بیماری زمینه‌ای انتخاب شدند.

یعنی از هر 3 نفر یک نفر دارای بیماری کنترل شده دیابت و فشارخون بود؛ به همین خاطر وقتی اکنون واکسن مورد استفاده قرار می‌گیرد فکرمان کاملا راحت است؛ چون واکسن روی افراد دارای بیماری زمینه‌ای بررسی شده است.

*آقای دکتر! این موضوع مطرح است که چرا واکسن پاستوکووک تولید کمی داشته و در همه مراکز تزریق واکسن قابل دسترس نیست،در این خصوص توضیح دهید؟

تقریبا برای تولید  5 میلیون دز طراحی شده، اما از مهرماه که در سبد واکسیناسیون قرار گرفت وزارت بهداشت در هفته‌های اول سعی کرد به کودکان اختصاص دهد؛به این خاطر که مسئله باز گشایی مدارس مطرح بود؛البته از چند هفته قبل نیز برای بزرگسالان استفاده می‌شود.

*درباره میزان اثر گذاری واکسن پاستوکووک در جلوگیری از ابتلا به کرونا یا کاهش میزان آسیب پذیری آن توضیح دهید.

 با توجه به اینکه در کارآزمایی بالینی نشان داد که در 100 درصد افراد می‌تواند آنتی بادی خنثی کننده ویروس را ایجاد کند و در عمل واکسن نشان داد در 96.5 درصد موارد  توانست از ایجاد فرم شدید بیماری و بستری شدن جلوگیری کند.

افرادی در خانواده‌هایی داشتیم که واکسن ما را  تزریق کرده بودند و دیگر افراد خانواده از واکسن دیگری استفاده کرده بودند و نشان داد یا اینها مبتلا نمی‌شدند یا اگر مبتلا می شدند علائم خیلی خفیف داشتند.

ساخت دو واکسن همزمان

این موضوع نشان داد واکسن پاستوکووک اثری زیادی داشته است.با توجه به کارآیی چشمگیر واکسن و اعتماد مردم به ما مسلما  استقبال زیادی خواهد شد اما برنامه ریزی برای تولید تابعی از نیاز کشور و اعلام وزارت بهداشت است؛ چون در واقع ما 2 واکسن تولید می‌کنیم؛ پاستوکووک و پاستو کووک پلاس.

اینها را معمولا در حالت عادی دو به یک تولید می‌کنیم؛ چون در بزرگسالان معمولا دو واکسن تزریق می‌شود و یک  واکسن یادآور یا پاستوکووک پلاس را تزریق می‌کنیم. در کودکان فقط از دو دز پاستوکووک استفاده می‌شود و فعلا پلاس یا دز یادآور نیاز نیست.در ایران دو واکسن سینوفارم و پاستوکووک برای کودکان در دسترس است.

والدین با توجه به اعتماد به انستیتو پاستور می توانند از این واکسن استفاده کنند. به ازای دو پاستو کووک یک پلاس تولید می‌کنیم اما برای کودکان همان دو دز نیاز است؛البته اگر نیاز به یادآور باشد باید پلاس بیشتر تولید کنیم؛ در نتیجه میزان تولید این دو واکسن تابع اعلام وزارت بهداشت و نیاز کشور است.

*آقای دکتر! درباره تاثیر بر موتاسیون‌های جدید کرونا توضیح دهید؟

 همه واکسن‌ها باید در مقابل موتاسیون‌های جدیدی که اتفاق می‌افتد بررسی مجدد شوند.

با توجه به اینکه تجربه‌های قبلی نشان داد که وقتی دلتا آمد فایز که در واریانت قبلی ویروس 95 درصد کارایی داشت، کارایی آن به نصف رسید؛ به همین خاطر  این احتمال است که همه واکسن‌ها با واریانت‌های جدید کارایی‌شان کمتر شود.

واکسن زده‌ها در امنیت بیشتری قرار دارند

اما هنوز افرادی که هر واکسنی را تزریق کرده‌اند در حاشیه امنیت بیشتری نسبت به افرادی که هیچ نوع واکسنی تزریق نکرده اند دارند؛چون اگر فردی مبتلا شود هم شدت بیماری، بستری  یا مرگ و میر آن کمتر خواهد بود.

ولی با توجه به اینکه اطلاعات روزهای آینده نشان خواهد داد آیا واکسن‌ها نیاز به طراحی مجدد دارند یا نه، تولید کنندگان واکسن درباره باز تولید واکسن‌های خود نتیجه گیری خواهند داشت.

اُومیکرون در کشورهای با پوشش واکسیناسیون پایین

*آقای دکتر! این روزها صحبت از سویه جدید ویروس کرونا با نام اُمیکرون است؛ویژگی اُمیکرون چیست؟

این سویه از کشوری شروع شد که میزان واکسیناسیون مردم آن خیلی بالا نیست.در کل این نظریه است که در جوامعی که میزان واکسیناسیون بالا نیست ویروس بیشتر گردش می‌کند و احتمال دارد جهش پیدا کند؛ چون میزبان‌های زیادی دارد و افراد بیشتری را درگیر می‌کند.

هر چقدر تکثیر ویروس در جمعیتی بالاتر باشد مسلما احتمال جهش آن بیشتر است.این واریانت جدید که در آفریقا دیده شد در کشورهای آفریقایی که پوشش واکسیناسیون پایین دارند ملاحظه شده؛ بنابراین هشدار و علامتی است که مانطقی که پوشش واکسیناسیون پایینی دارند میزان آن را بالا برند.

این سویه موتاسیون‌ها و جهش خیلی بیشتری نسبت به سایر موتاسیون‌های قبلی دارد و این باعث می‌شود سرعت انتقال ویروس و شدت بیماری را زیر سوال برد و نگران کننده است.

باید رفتار ویروس را به دقت ببینیم که آیا سرعت انتقال، ابتلا، مرگ و میر را بیشتر می‌کند. خیلی زود است بگوییم که این ویروس و سویه جدید چیست؛ اما شواهدی که وجود دارد شواهد اطمینان بخشی نبوده و می‌تواند نگران کننده باشد؛ باید جامعه جهانی مواظب باشد تا این سویه غلبه و شیوع پیدا نکند.

شانس بالای پاستوکووک برای دریافت تاییدیه بهداشت جهانی

* آیا مستندات علمی واکسن پاستوکووک  را به سازمان جهانی بهداشت ارائه داده اید؟

 با توجه به اینکه تمام الزاماتی که برای گرفتن یک تاییدیه از بهداشت جهانی را رعایت کردیم و در دو کشور و در چندین مرکز تست کردیم و تمام گروه‌های سنی از جوان تا افراد 80 ساله و همچنین افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای را مورد کارآزمایی قرار دادیم، نتایج چشمگیری که واکسن داشته کمک می‌کند شانس بسیار بالایی برای این واکسن وجود داشته باشد تا تاییدیه لازم از سوی سازمان جهانی بهداشت را دریافت کند.

 مقاله علمی پاستوکووک در آستانه انتشار

اولین قدم این است که مقاله‌ای که برای نتایج کارآزمایی بالینی است آماده شده و طی یک دو هفته آتی برای چاپ عرضه می‌شود؛ بعد از اینکه این چاپ شد برای گرفتن مجوز سازمان  جهانی بهداشت اقدام می‌شود.

توان صادرات پاستوکووک را داریم

*آقای دکتر! برنامه‌ای برای صادرات واکسن پاستوکووک نیز دارید؟

این بستگی دارد که نیازها و سیاست‌های کشور چگونه باشد.

*شما توان صادرات دارید؟ 

بله مسلماً؛ پاستوکووک یکی از واکسن‌هایی است که بشدت مورد استقبال قرار می‌گیرد.