ایجاد درآمدزایی پایدار به کمک دانش بنیان ها/ به کارگیری انرژی خورشیدی در بقاع متبرکه
شبکه خبری ایران ۲۴- گروه علم و فناوری، حجت عابدی اصل، طی دو دهه اخیر شرکت‌های دانش بنیان و فناور با اعمال تحریم‌های ظالمانه آمریکا توانسته‌اند نقش مهمی در رفع نیاز‌های جامعه و صنعت ایفا کنند؛ شرکت‌هایی که توسط نخبگان دانشگاه‌های برتر کشور اداره می‌شوند؛ افرادی که با وجود تمام محدودیت‌ها، وسوسه رفتن و مهاجرت به سرشان نزده است و مانده‌اند تا کشور را آباد سازند و نام ایران و دستاوردهای‌هایتک و فناورانه ایرانیان را در عرصه بین‌المللی به گوش جهانیان برسانند.
متقابلا نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی نیز باید قدردان این نخبگان باشند و با بهره گیری از توانمندی‌های این افراد گامی در رفع نیاز‌های جامعه بردارند. سازمان اوقاف و امورخیریه از جمله سازمان‌هایی است که ضمن اجرای برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، در رویکردی جدید بهره‌گیری از نیرو‌های متخصص نخبه را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است. به همین منظور شبکه خبری ایران ۲۴ پیرامون برنامه‌ها و فعالیت‌های این سازمان در ایام ماه مبارک رمضان گفتگویی تفصیلی با رضا معممی مقدم، مدیرکل فرهنگی سازمان اوقاف انجام داده است که در ادامه آن را می‌خوانید.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
با توجه اینکه شما پیش از اینکه در سمت جدیدتان در حوزه فرهنگی فعالیتی انجام دهید، در حوزه مشارکت‌های مردمی سازمان فعال بودید و به طورکلی در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی در سازمان اوقاف در سال‌های اخیر فعالیت قابل توجهی داشته‌اید. در ابتدای این گفتگو بفرمایید در حال حاضر مهمترین ماموریت سازمان اوقاف و امور خیریه کشور در حوزه فرهنگی چیست؟
معممی: سازمان اوقاف بر اساس تکالیف ذاتی که دارد به حفظ عین موقوفات و درآمدزایی از آن‌ها می‌پردازد البته اجرای‌امین نیت واقفین از ماموریت‌های اساسی سازمان است. از سوی دیگر سازمان متولی بقای متبرکه در کشور بالغ بر ۸۷۰۰ امامزاده است که در جغرافیای ایران اسلامی پراکنده هستند؛ این امامزاده‌ها به صورت مردمی و هیئت امنایی مدیریت می‌شوند.
سازمان اوقاف ایجاد یک سازمان اقتصادی اجتماعی و فرهنگی است که باید منافع و عواید لازم را کسب کند و هم درآمدزایی داشته باشد. رویکرد جدید سازمان اوقاف و امور خیریه کشور این است که از اجاره داری به سمت مولدسازی تغییر مسیر دهد. در این رویکرد از دانش بنیان‌ها نیز حمایت ویژه‌ای به عمل می‌آوریم به همین منظور حدود سه ماه پیش نمایشگاهی از دستاورد‌های سازمان به عنوان روایت پیشرفت با حضوررئیس دفتر مقام معظم رهبری برگزار کردیم که نشان از فعالیت‌های این مجموعه با محوریت تولید و اشتغال دارد.
تاکنون سازمان پیرامون فعالیت‌های فرهنگی چه اقداماتی انجام داده است؟
معممی: بقاع متبرکه باید سه ضلع و سه رکن اساسی داشته باشند که به ترتیب شامل فعالیت‌های قرآنی، عترتی و اجتماعی هستند؛ فعالیت‌هایی که در راستای خدمت‌رسانی به آحاد مردم جامعه انجام می‌شوند. هرچند پس از انتصاب ریاست جدید سازمان اوقاف، مبحث خدمات اجتماعی بیش از گذشته پر رنگ‌تر شده است. اکنون با تمرکز به این بحث، حلاوت حضورامامزادگان به زائران و مجاوران بقعه با ارائه خدمات در حوزه‌های دارو، درمان، بهداشت و بسته‌های معیشتی، ازدواج، آزادی زندانیان و... رونق یافته است. در دوران کرونا نیز بالغ بر دو میلیون بسته معیشتی تهیه و توزیع کرده‌ایم.
به عنوان نمونه از رویکرد‌های شاخص فرهنگی سازمان می‌توانید مثالی ذکر کنید؟
معممی: یکی از فعالیت‌های اجتماعی سازمان که روز به روز بیشترنمایان می‌شود این است که ما توانسته‌ایم به مخاطبان ماهیگیری یاد دهیم که خوشبختانه با اشتغال و درآمد پایدارآن‌ها با موفقیت بالا همراه بودیم به طوری که توسعه جغرافیایی وهمچنین ضریب نفوذ خوبی داشته‌ایم. از سوی دیگر اعداد و ارقام و شاخص‌هایی که باید سالانه در سامانه‌ها به مراجع بالادستی پاسخ دهیم و ثبت کنیم عملکرد بسیار مثبتی را نشان داده‌اند.
چقدر این شاخص‌هایی که اشاره کردید واقعی هستند و اینکه چگونه و با چه روشی برای افراد اشتغال ایجاد می‌کنید؟
معممی: از آنجایی که شاخص‌های ما برای هر فرد بر اساس تلفن همراه، کد ملی و آدرس ثبت می‌شود دیگر جای هیچ گونه اشتباهی نیست. همچنین بر اساس مزیت نسبی و ظرفیت‌های بومی هر استان اشتغال ایجاد می‌شود به عنوان مثال در یک نقطه جغرافیایی سبد بافی و در مکانی دیگر بحث گل‌سازی و گلیم بافی و فرش بافی رونق دارد. در همان زمینه افراد کارآفرین می‌شوند و آموزش‌های لازم را می‌بینند.
یکی از موفقیت سازمان اوقاف و امور خیریه در رویکرد فعالیت‌هایی فرهنگی، اجرای طرح‌های فرهنگی و اجتماعی مانند «شمیم خدمت» است. سازمان اوقاف بر اساس نیاز مخاطبان طرح‌های حمایتی گوناگون با عناوین مختلف دارد اما از ۱۲ اسفند ماه ۱۴۰۰، طرحی با عنوان قرار دوازدهم آغاز و اجرا کرده است که با یاد و نام امام عصر(عج) در روز دوازدهم ماه شمسی بسته‌های معیشتی تجمیع می‌شود و در اختیار بهرمندان قرار می‌گیرد.
هر ماه پیوست خاص خودش را دارد و بر اساس هر ماه این طرح‌ها اجرا می‌شوند. به عنوان مثال در بهمن ماه به مناسبت اعیاد شعبانیه و ازدواج جوانان، بحث جهیزیه را اجرا کردیم. دوازدهم اسفند ماه امسال نیز وبیناری سراسری با حضور رئیس سازمان اوقاف از طریق بقعه امامزاده عبدالله شهرری برگزار کردیم. در این برنامه نیز بسته‌های معیشتی و اقلام پوشاکی برای بهره‌مندان در نظر گرفتیم. همچنین آزادی زندانیان، تأمین شیر خشک برای زنان باردار و بحث ایران جوان از دیگر فعالیت‌های اجتماعی این سازمان محسوب می‌شود.
در فعالیت‌های قرآنی نیز سازمان اوقاف و امور خیریه پرچمدار شاخص‌ترین فعالیت‌های قرآنی جهان اسلام محسوب می‌شود. در این راستا مسابقاتی در بهمن ماه اجرا شد. مراسم اختتامیه آن را نیز مانند سال‌های گذشته در محضر مقام معظم رهبری برگزار کردیم. مقام معظم رهبری نیز طی فرمایشاتشان از برگزاری مسابقات قرآنی و عملرد سازمان اوقاف و امور خیریه تشکر کردند.
با توجه به اینکه در آستانه ماه مبارک رمضان قرار داریم، سازمان اوقاف چه نوع برنامه‌های فرهنگی برای این ماه تدارک دیده است؟
معممی: سازمان اوقاف برنامه‌های متنوعی برای این امر تدارک دیده است. به عنوان مثال اخیراً وبیناری با حضور رئیس سازمان اوقاف و اعضای هیئت امنای امامزاده‌های کل کشور برگزار کردیم. در این وبینار، رئیس سازمان و معاونت فرهنگی اجتماعی و دیگر مدیران مطالب و اولویت‌های خودشان را مطرح و بیان کردند. همچنین در هفته گذشته وبیناری نیز در شهر مقدس مشهد برگزار کردیم. در این وبینار نیز رئیس سازمان اوقاف توصیه‌هایی را به مدیران کل ارائه کردند. در این راستا، محور‌های مهم و مطاب ریاست سازمان در این وبینار را به مدیران کل کشور ابلاغ کردیم.
امسال به علت تقارن ماه مبارک رمضان با ایام نوروز، بحث بهار قرآن را اجرا خواهیم کرد. فعالیت‌های قرآنی مانند برگزاری دوره‌های تفسیربا بهره‌گیری از مبلغین مفسر اعزامی از قم و همچنین نمایندگان ولی فقیه در استان‌ها و ائمه جمعه در بقای متبرکه خواهیم داشت.
بحث جزء خوانی در بقاع متبرکه را نیز خواهیم داشت؛ فضای فیزیکی و نورانی بقاع از لحاظ پوشش و حضور مردم، فضای مستعدی را ایجاد می‌کند تا مردم فرایض دینی‌شان از جمله نماز، دعا و قرآن را برگزار کنند. صدا و سیمای استان‌ها نیز پوشش خوبی از این برنامه‌ها خواهند داشت.
همچنین برنامه مفصلی از محل عواید موقوفات پیرامون اجرای طرح افطاری در طول ماه رمضان داریم. توصیه کردیم و گفته‌ایم که از افطار تا سحر بحث چای خانه‌ها در بقاع متبرکه برقرار باشد؛ این برنامه فرهنگی به مدت یک ماه از مجموع ۸۷۰۰ بقاع متبرکه در ۲۲۰۰ بقعه اجرا می‌شود.
در ابتدای گفتگویتان اشاره‌ای به مشارکت و همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه با شرکت‌های دانش بنیان داشتید، با توجه به تأکید فراوان مقام معظم رهبری بر نهایت استفاده از توان متخصصان داخلی و شرکت‌های دانش بنیان و با توجه اینکه نخبگان دانشگاه‌های سطح یک در این شرکت‌ها فعالیت دارند، نحوه همکاری سازمان اوقاف با شرکت‌های دانش بنیان چگونه است؟ سازمان اوقاف از نخبگان کشور برای رفع مسائل کشور چگونه بهره می‌برد؟
معممی: در حال حاضر برای این حوزه تخصصی معاونتی تحت عنوان بهره وری اقتصادی در سازمان اوقاف ایجاد شده است. این معاونت امسال نمایشگاهی از دستاورد‌های سازمان اوقاف در حسینیه امام خمینی رضوان الله تعالی علیه برگزار کرده است. در این نمایشگاه بالغ بر ۵۰ شرکت دانش بنیان در حوزه‌های مختلف امنیت، اقتصادی و فناوری ارائه کردند. حضرت آقا نیز از این نمایشگاه بازدید کردند.
پس با این حساب سازمان اوقاف درحال حاضر تنها از ۵۰ شرکت دانش بنیان حمایت می‌کند و این همکاری‌ها نیز دو سویه است؟
معممی: بله همین طور است. برای این نوع حمایت‌ها بیشتر هدف‌گذاری، منابع و اولویت‌ها را در نظر می‌گیریم. زمانی که یک شرکت دانش بنیان به سازمان اوقاف معرفی می‌شود باید ابتدا طرح تفصیلی آن‌ها را مشاهده و بررسی کنیم. حداقل باید ۶۰ تا ۷۰ درصد از پیشرفت برخوردار باشد تا سازمان پس از اطمینان بتواند با آن شرکت‌ها همکاری لازم را داشته باشد.
چقدر همکاری با شرکت‌های دانش بنیان و فناور توانسته است در پیشبرد اهداف سازمان اوقاف مؤثر واقع شود؟ در واقع چقدر همکاری با این افراد نخبه و شرکت‌های دانش محور توانسته به اهداف سازمان اوقاف کشور کمک کند؟
معممی: اکنون سیاست‌های ابلاغی از سمت دفتر مقام معظم رهبری داریم که در سازمان به سیاست‌های ۱۹گانه معروف است؛ ما باید بر اساس این سیاست ابلاغی نقشه راه‌مان را طراحی کنیم و برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی و نظارت داشته باشیم. یکی از بند‌های این سیاست ابلاغی ناظر به این است که سازمان اوقاف از اجاره داری به سمت مولدسازی و درآمد‌های پایدار مبتنی بر فناوری روز پیش برود لذا این یک استراتژی و سیاستی است که اکنون در راهبرد‌های سازمان عملیاتی شده و سازمان اوقاف به این سمت و سو در حال حرکت است. حضرت حجت الاسلام والمسلمین گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری نیز طی بازدیدی که داشتند از اقدامات مؤثر و مفید سازمان اوقاف در این راستا ابراز خشنودی کردند و گفتند که امروز سازمان اوقاف از جمله سازمانی است که مبتنی بر سیاست‌های دفتر مقام معظم رهبری حرکت می‌کند.
سازمان اوقاف چگونه به سمت اجاره داری خارج و به سمت درآمدزایی پایدار مبتنی بر فناوری حرکت می‌کند؟ یعنی سازمان تولید محصول دارد یا با همکاری دانش بنیان‌ها این کار را انجام می‌دهد؟
معممی: در حال حاضر سازمان اوقاف بالغ بر ۲۱۰ هزار موقوفه دارد که یک میلیون و پانصد هزار تا رقبه در کنارش است. راحت‌ترین کار این است که افراد در ازای اجاره یک موقوفه مقداری پول پرداخت کنند. سر سال نیز ۲۰ درصد به اجاره بهای آن‌ها اضافه خواهد شد؛ در واقع همان اتفاقی که برای بحث مالک و مستأجر در شهر‌ها در حال اتفاق است.
اکنون ما منابع و عواید موقوفات را سمت حوزه‌هایی می‌بریم که به اصطلاح تأمین منابع پایدار در حوزه‌های مختلف داشته باشند. یکی از آن بحث‌هایی که امروز درگیر آن هستیم، بحث ناترازی انرژی است.
سازمان اوقاف از چند سال پیش قبل از اینکه بحث ناترازی انرژی در کشور مطرح و علنی شود، نسبت به هزینه کرد و جانمایی پنل‌های خورشیدی در بقاع و امکان بهره‌برداری از نیرو خورشیدی اقدام کرده است.
سازمان اوقاف در زمینه اقتصاد دریا محور نیز اقداماتی انجام داده است، در این زمینه نیز توضیحاتی بفرمایید و بگویید در حال حاضر سهم سازمان اوقاف از اقتصاد دریا محور به چه میزان است؟
معممی: در حال حاضر برای تولید یک کیلو گوشت گاو مرغوب نیازمند مصرف زیادی آب هستیم اما برای تهیه ماهی این اتفاق رخ نمی‌دهد اهمیت این مسأله باعث شد سازمان اوقاف به مسأله اقتصاد دریا محور نیز ورود پیدا کند. در حال حاضر سازمان اوقاف بالغ بر ۳۰ سبد پرورش ماهی در چابهار، بندرعباس استان‌های مختلف جانمایی کرده است و مثلاً حدود ۵۰ میلیون ماهی «سی بس» برداشت می‌کند. برداشت و پرورش ماهی‌ها می‌تواند به اقتصاد خانواده‌ها کمک کند. زمانی که رهبری می‌فرمایند که باید اقتصاد دریا محور مورد توجه قرار گیرد و از سواحل مکران استفاده لازم به عمل آید، ناظر به سرمایه‌گذاری در این مسأله است. اکنون وزارت جهاد کشاورزی به عنوان سازمان متولی این امر از این مسأله ابراز رضایت کرده و از سازمان اوقاف درخواست کرده تا در دیگر حوزه‌ها نیز به این وزارتخانه کمک کند؛ اکنون سازمان در بحث گوشت قرمز و پرورش ماهی ورود پیدا کرده است.
پس در حال حاضر با وزارت جهادکشاورزی در این زمینه همکاری داشته‌اید؟ نحوه همکاری‌تان به چه صورت است؟
معممی: بله اکنون تفاهم نامه‌ای با وزارت جهاد کشاورزی در زمینه پرورش ماهی و سبد‌های قفس ماهی منعقد کرده‌ایم. وزیرجهاد کشاوررزی نیز بازدیدی از محل سبد‌های قفس ماهی داشته‌اند و در جریان جزئیات کامل قضایا هستند.
در حال حاضر سازمان اوقاف محصولاتی را نیز تولید کرده است؟ آیا این محصولات قابل رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی هستند؟ در خصوص این محصولات نیز بیشتر توضیح بفرمایید و بگویید که تاکنون چه محصولاتی تولید کرده‌اید؟
معممی: سازمان اوقاف اکنون چندین محصول در زمینه پزشکی مانند ایمپلنت دندان، فک، پا و کمر و شنت‌های مغز تولید کرده است؛ این محصولات بزرگترین موقوفه ایمپلنت خاورمیانه محسوب می‌شوند که اکنون در شیراز در حال تولید هستند؛ محصولات با کیفیتی که با نمونه‌های مشابه خارجی کاملاً برابری می‌کنند و با اتکا به توان متخصصان داخلی ساخته شده‌اند.
تاکنون سازمان اوقاف با بهره‌گیری از توان متخصصان داخلی چقدر توانسته است به شعار سال ۱۴۰۳_جهش تولید با مشارکت مردم_ دست پیدا کند؟
معممی: حضرت آقا زمانی که شعار سال را مطرح کردند، جلساتی در سازمان اوقاف برگزار کردیم و به این نتیجه رسیدیم که مخاطب این شعار سازمان اوقاف نیز است که باید نسبت به آن اهتمام جدی‌تری داشته باشد. سال گذشته در نمایشگاه دستاورد‌های سازمان ۱۶ شرکت دانش بنیان را مورد حمایت قرار داده بودیم از اینرو امسال جهش سه برابری در میزان حمایت از شرکت‌های دانش بنیان داشتیم به طوری که حدود ۵۰ شرکت دانش بنیان را مورد حمایت قرار دادیم و سعی کردیم نقش مشارکت مردم را تقویت کنیم.
سازمان اوقاف یک نهاد مردمی است زیرا‌امین موقوفات داریم؛ افرادی که از موقوفات صیانت می‌کنند و به دنبال درآمدزایی، به روز کردن اجاره‌ها هستند. اگر چنانچه موقفه‌ای توسط ارکان اجرایی سازمان اوقاف شناسایی نشده است، گروه خیرین آن موقوفه را شناسایی کرده و سندش را به سازمان می‌آورند. از سوی دیگر بحث حضور هیئت امنا‌ها در مدیریت بقاع متبرکه داریم. وسعت و گسترش، عمران و آبادی که اکنون امامزاده‌ها پیدا کرده‌اند غیر از شعار سال نیست. این عمرانی‌ها با مشارکت مردم تحقق پیدا کرده است زیرا ما بودجه‌ای نداریم که ماهانه به امامزاده‌ها بدهیم.
بودجه این امکان از طریق نذورات مردمی، کمک خیرین و پول‌های ریخته شده به داخل ضریح و کمک‌های نقدی و کارت به کارت‌های مجازی تأمین می‌شود. بقاع متبرکه از طریق مردم خودگردانی می‌شوند. مشاهده می‌کنیم که این بقاع سیاسی و جناحی نیستند. مردم با هر گرایشی در امامزاده‌ها حضور دارند.
تاکنون برنامه‌های فرهنگی موفقی هم به مناسبت‌های مختلف اجرا کرده‌اید، برنامه شمیم خدمت از جمله این برنامه هاست. آیا بقاع متبرکه برای مناسک مذهبی نیز برنامه خاصی دارند؟
معممی: یکی از تدابیری که ریاست سازمان اوقاف امسال داشتند، پیرامون بحث جانمایی حضور هیئت‌های مذهبی شاخص محور در بقاع متبرکه بوده است. مشاهده شده هیئت‌های مذهبی که در بقاع متبرکه به وجود آمده‌اند، پس از گذشت مدتی، گسترش پیدا می‌کنند و با محدودیت مکانی مواجه می‌شوند. امامزاده‌ها به تعبیری برای آن‌ها کارت دعوت می‌فرستد و از آن‌ها دعوت می‌کنند تا برنامه‌ها، مراسم و مناسک مذهبی‌شان را در امامزاده‌ها برگزار کنند بدین ترتیب بقاع متبرکه سه ضلع و سه رکن اساسی فعالیت‌های قرآنی، عترتی و خدمت اجتماعی را انجام می‌کنند. اغلب فعالیت مناسک و مراسم بقاع در طول سال برقرار است اما ظهور و بروز آن در عاشورا و ایام رمضان بیشتر است. در ماه رمضان امسال نیز هیئت‌ها در بقاع متبرکه برنامه دارند.
بحث ضیافت الهی امسال از ۱۲ اسفند آغاز و تا ۱۱ فروردین سال ۱۴۰۴ و طرح آرامش بهاری نیز از ۲۸ اسفند امسال تا ۱۵فروردین سال آینده اجرا می‌شود. سازمان اوقاف نیز عضو ستاد سفر‌های نوروزی است زیرا مردم ایران همیشه قسمتی از نشاط خودشان را از حوزه‌های دینی دریافت می‌کنند و با حضور در امامزادگان و جا‌های مذهبی و معنوی انرژی بدست می‌آورند.
پس با این حساب بقاع متبرکه امسال برنامه و آمادگی لازم برای سفر‌های نوروزی دارند!
معممی: بله به همین منظورمیهمان پذیر‌ها و اقامتگاه‌های دائم و موقتی را تأمین کرده‌ایم که این امکان را در اختیار زائران قرار می‌دهیم. همچنین به بحث سرویس‌های بهداشتی نیز پرداخته‌ایم تا مسافران بتوانند از این امکانات استفاده کنند. امسال به دلیل اینکه ساعت تحویل سال در روز ۳۰ اسفند ساعت ۱۲ و نیم برگزار می‌شود و مقارن با لیالی قدر است، برنامه‌های مذهبی متناسب با آن روز را در بقاع و استان‌ها تدارک دیده‌ایم و دستورات آن را نیز ابلاغ کرده‌ایم.
غبارروبی و عطرافشانی بقاع متبرکه، راه‌اندازی خیمه‌های معرفت، راه‌اندازی امکان جذاب برای حضور کودکان و نوجوانان و اهدای جوایز به آن‌ها، انجام مشاوره‌های مذهبی، دینی، عقیدتی و وقف و همچنین اعزام مبلغان و مفسران به سراسر کشور از دیگر برنامه‌هایی است که امسال برای ایام نوروز تدارک دیده‌ایم.
نوروز امسال چه تعداد مبلغ به سراسر کشور اعزام می‌شوند؟
معممی: نوروز امسال یک هزار و ۹۶۰ نفر؛ ۶۱مبلغ( که مفسر هستند) و حدود هزار مبلغ استانی و هشتصد ائمه جماعت بقاع توسط سازمان اوقاف در طول ماه مبارک رمضان از قم، از استان‌ها و نواحی بومی به سراسر کشور اعزام می‌شوند.
از حضور سبز شما در شبکه خبری ایران ۲۴ سپاسگزاریم که نکات بسیار خوبی را ارائه دادید. امیدواریم سازمان اوقاف همانند سال‌های گذشته و هم اکنون به خوبی بدرخشد و بتواند خدمات گسترده‌تری به مردم ارائه دهد.
