جامعه شناس و استاد دانشگاه: مسئولان باید پاسخگوی افکار عمومی باشند/برخی مدیران باید پایش روانی شوند

چندی پیش معاون وزیر بهداشت، درمان آموزش پزشکی در نشستی خبری در پی مشاجره با یکی از خبرنگاران با الفاظی دور از شان یک مقام دولتی، خبرنگار را مورد خطاب قرار داد که به موضوعی داغ در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. عجیب اینکه این برخورد معاون وزیر بهداشت در نشست خبری تشریح هفته سلامت روان رخ داد.

متاسفانه این مورد اولین برخودر زننده مسئولان و مدیران کشوری با خبرنگاران و اصحاب رسانه نبوده و جامعه ایرانی پیش‌تر شاهد نمونه‌هایی مشابه بوده است. با این حال، کار خبرنگاران مطالبه‌گری و تلاش برای شفاف‌سازی است در حالی که مسئولان و مدیران کشوری باید پاسخگویی افکار عمومی باشند.

در این خصوص و برای درک بیشتر از فرهنگ پاسخگویی در مدیریت دولتی، شبکه خبری ایران ۲۴ گفت و گویی با دکتر «علیرضا شریفی‌یزدی» جامعه‌شناس و روانشناس اجتماعی ترتیب داده و نظر وی را در این باره جویا شده است که در پی می‌آید: 

شریفی‌یزدی درباره برخورد ناشایست برخی مسئولان با خبرنگاران گفت: عوامل متعددی در این قضیه دخیل است که بخشی از قضیه به وضعیت نابه‌هنجار و شرایط غیرعادی که بر کشور حاکم است باز می‌گرد. مخصوصا بعد از جنگ ۱۲ روزه و فعال شدن مکانیسم ماشه، کشور و به همین نسبت مدیران تحت فشار بسیار سنگینی قرار گرفته‌اند و امروزه مدیریت کردن در ایران بسیار دشوار است؛ مشکلات فراوانی وجود دارند، منابع مالی اندک است، مسائل و مشکلات اجتماعی به نقطه اوج خود رسیده‌اند و مشکلات گوناگون دیگر گریبان‌گیر کشور هستند. 

وی ادامه داد: متاسفانه انقدر فشار کاری زیاد و مشکلات عدیده و در هم تنیده است که دیگر از مرحله مشکل و مسئله خارج شده و به بحران تبدیل شده است و این بحران‌ها دست به دست هم داده و ابر بحران درست کردند که نمود بیرونی آن را می‌توانیم در انواع ناترازی‌ها ببینیم؛ از ناترازی انرژی گرفته تا ناترازی مالی و معادلات و مبادلات بین المللی و حتی نظامی. در چنین فضایی طبیعتا مسئولان بشدت تحت فشارند و آستانه تحمل آنها پایین آمده است و متاسفانه این شامل تمامی مدیران کشور است و حتی اگر مدیر دیگری جانشین مدیر کنونی شود، فرد جانشین نیز به دلیل فرسایشی بودن این جایگاه ممکن است رفتار‌های غیر طبیعی از خود نشان دهند. 

این جامعه‌شناس در مورد شایسته‌سالاری در احراز پست‌های دولتی گفت: برخی مدیران نگاه بالا به پایین دارند زیرا در کشور برای احراز پست‌های مدیریتی مکانیزم شایسته سالاری نداریم و بیشتر قبیله سالاری حاکم است؛ بدین صورت که اگر دولت و مجلس دست جناح راست بیافتد همه مدیران از صدر تا ذیل، حتی تا مدیر یک مدرسه، از آن جریان و جناح هستند؛ و وقتی نیز که قدرت در دست جناح اصلاح طلب است باز همین روند غلط ادامه دارد و این باعث می‌شود که اصل شایسته سالاری در مدیریت ما گم باشد و لباسی که بر تن افراد است گشاد‌تر از ظرفیت‌های فردی خودشان باشد وافراد بصورت جهشی پست‌ها را می‌گیرند؛ یعنی اینگونه نیست که در یک روند عادی یک نفر از کف وزارتخانه، شرکت یا موسسه شروع کند، آرام آرام ارتقاء پیدا کند، تجربه کسب کند، دانشش افزایش یابد تا لایه‌های بالا را بتواند به عنوان یک مدیر توانا مدیریت کند. بدین ترتیب افراد با سایقه کار اندک و شرایط خاص جایگاه بالایی را احراز می‌کند و نگاهی از بالا به پایین نسبت به مردم دارد و بر این باور است که قیم مردم است.

شریفی‌یزدی در مورد فرهنگ پاسخگویی در مدیریت دولتی گفت: اصلا آموزش ندادیم که مسئولان و مدیران ما در مقابل افکار عمومی پاسخگو باشند و این قضیه در ایران نهادینه نشده است در حالی که در سایر کشور‌ها پاسخگویی مسئولین در مقابل افکار عمومی امری نهادینه شده است. 

وی ادامه داد: بحث روابط عمومی (public relationship) در تشکیلات دولتی خیلی جدی گرفته نمی‌شود و کار روابط عمومی به نصب بنر‌ها و برگزاری مناسبت‌ها محدود می‌شود. کار اصلی روابط عمومی در حقیقت ایجاد یک پل بین مدیران، مسئولان و نهاد‌های دولتی با بدنه جامعه است.

این جامعه‌شناس در مورد جایگاه رسانه تصریح کرد: نکته دیگری که وجود دارد ناآگاهی مدیران و مسئولان از جایگاه رسانه است، رسانه‌ها رکن چهارم دموکراسی در دنیا هستند. رسانه باید آزاد باشد، رسانه حق دارد سوالات چالش برانگیز از مسئولان بپرسد، هرکسی که در هر جایگاهی قرار می‌گیرد و پستی را اشغال می‌کند و کار مدیریتی انجام می‌دهد حتما باید در برابر افکار عمومی پاسخگو باشد؛ و این پاسخگویی از کانال رسانه مانند روزنامه، رادیو، تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی رسمی انجام می‌گیرد و شیوه برخورد یک مدیر با یک خبرنگار به آن شکل بسیار زننده‌ای که معاون وزیر بهداشت انجام داد در هر جای دیگر دنیا منتج به استعفا یا اجبار به استعفا آن فرد منجر می‌شد. 

وی ادامه داد: ولی وی با یک عذرخواهی ساده سعی کرد مسئله را تمام کند. واقعیت این است که با عذرخواهی این مسئله حل نخواهد شد و هم اصحاب رسانه و هم بدنه جامعه جریحه دار خواهند شد؛ و این نشان دهنده آن است که مسئولین ما یاد نگرفته‌اند در قبال افکار عمومی مسئولیت پذیر باشند و اقداماتشان نه محبت بلکه وظیفه است. آنها وظیفه دارند تا اطلاع رسانی درست کنند و وقتی که خبرنگاری سوالات چالشی می‌پرسد موظف‌اند که پاسخگو باشند. 

این روانشناس اجتماعی در مورد لزوم تایید سلامت روان مسئولان گفت: نکته دیگری که باید به آن توجه شود و در کشور نادیده گرفته می‌شود این است که چیزی به نام گزینش روانی برای مدیران نداریم یعنی جایی وجود ندارد که مدیران و مسئولان ما از آن کانال عبور داده شوند و سلامت روانشان بررسی شود. زیرا  صرف تخصص دلیل بر توانایی کامل آن فرد نیست و ممکن است سلامت روان آن شخص زیر سوال باشد. 

وی افزود: خبرنگار باید از شخصی کردن قضیه دوری کند و کار حرفه‌ای خود را انجام دهد و دیگر خبرنگاران و اصحاب رسانه نیز باید از فضای احساسی و هیجانی و صنفی در این مواقع دوری کنند و به تحلیل قضیه روی بیاورند؛ اینکه چگونه می‌توان مسائل را به شکل درست پیش برد که هم به نتیجه مطلوب برسیم و هم احتمالات و شرایط مشابه را که در آینده ممکنه پیش آید کاهش دهیم.