پیوند راست‌گرایان در دو سوی اقیانوس
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده، در جریان دومین مرحله از تور یک هفته‌ای خود در آسیا با سانائه تاکایچی نخست‌وزیر جدید ژاپن، در توکیو دیدار کرد.
این دیدار که در سایه تشدید تنش‌های تجاری با پکن صورت گرفت، منجر به امضای یک توافقنامه استراتژیک با هدف «امن‌سازی» زنجیره تامین عناصر خاکی کمیاب (Rare Earths) و سایر مواد معدنی حیاتی شد.
این اقدام، تلاشی هماهنگ از سوی دو متحد برای کاهش وابستگی به چین، به عنوان دارنده انحصار تقریبی این منابع، ارزیابی می‌شود.
توافقنامه امضا شده میان ترامپ و تاکایچی، چارچوبی را برای همکاری دوجانبه در جهت تضمین استخراج و فرآوری مواد معدنی حیاتی تعریف می‌کند. این پیمان در واکنش مستقیم به تصمیم اخیر چین مبنی بر تشدید کنترل‌های صادراتی بر این مواد صورت می‌گیرد؛ موادی که در تولید طیف گسترده‌ای از فناوری‌های پیشرفته، از صنایع دفاعی گرفته تا تجهیزات الکترونیکی و انرژی‌های تجدیدپذیر، کاربرد حیاتی دارند.
بر اساس بیانیه کاخ سفید، هدف از این توافق «کمک به دو کشور برای دستیابی به انعطاف‌پذیری و امنیت زنجیره‌های تامین» است.
این همکاری قرار است از طریق اعمال سیاست‌های اقتصادی هماهنگ و سرمایه‌گذاری‌های مشترک، به «توسعه بازارهای متنوع، روان و منصفانه» برای این کانی‌های استراتژیک منجر شود.
این دیدار و توافق، پیش از ملاقات پر تنش و کلیدی ترامپ با شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین، در کره جنوبی انجام می‌شود که نشان‌دهنده تلاش واشنگتن برای ایجاد یک جبهه متحد با شرکای آسیایی خود است.
سانائه تاکایچی که اخیرا به عنوان اولین نخست‌وزیر زن تاریخ ژاپن به قدرت رسیده است، در ابتدای این دیدار وعده داد که «عصر طلایی جدیدی» را در روابط ژاپن و ایالات متحده محقق سازد.
تاکایچی که از چهره‌های نزدیک و مورد حمایت شینزو آبه نخست‌وزیر فقید محسوب می‌شود و مواضع سرسختانه‌ای در قبال نفوذ نظامی چین در منطقه دارد، بر پیوندهای عمیق دو کشور تاکید کرد.
در اقدامی دیپلماتیک، کاخ سفید تایید کرد که تاکایچی، دونالد ترامپ را برای جایزه صلح نوبل نامزد خواهد کرد. نخست‌وزیر ژاپن دلیل این اقدام را نقش ترامپ در برقراری آتش‌بس در غزه و همچنین میانجیگری در مناقشه مرزی تایلند و کامبوج عنوان کرده است.
اشارات مکرر هر دو رهبر به شینزو آبه نیز قابل توجه بود. ترامپ، آبه را «دوست بزرگ» خود خواند و تاکایچی از «دوستی پایدار» ترامپ با آبه قدردانی کرد.
این تاکید بر میراث آبه، نشان‌دهنده تداوم خط مشی سیاسی او در دولت تاکایچی، به ویژه در زمینه تقویت اتحاد با آمریکا در برابر چین است.
مذاکرات دو رهبر همچنین بر ابعاد تجاری و امنیتی متمرکز بود. این گفت وگوها در ادامه توافقات دولت پیشین ژاپن (به نخست‌وزیری شیگرو ایشیبا) صورت گرفت که طی آن، ژاپن در ازای سرمایه‌گذاری‌های کلان در اقتصاد ایالات متحده، موفق به کسب امتیازات و معافیت‌های تعرفه‌ای از کاخ سفید شده بود.
انتظار می‌رود توکیو برای تضمین تداوم این معافیت‌ها، خریدهای خود از محصولات آمریکایی، به ویژه سویا، کامیونت‌ها و مهم‌تر از آن، تجهیزات نظامی پیشرفته ساخت آمریکا را افزایش دهد.
ترامپ ضمن استقبال از سفارش‌های نظامی ژاپن، بر افزایش حجم تجارت دوجانبه تاکید کرد. تاکایچی نیز روابط امنیتی آمریکا و ژاپن را «بزرگترین اتحاد در جهان» توصیف کرد و بر آمادگی توکیو برای «مشارکت در صلح و ثبات جهانی» تاکید نمود.
ترامپ در پایان، ضمن تبریک به تاکایچی برای کسب مقام اولین نخست‌وزیر زن ژاپن، با لحنی که مختص اوست، پیش‌بینی کرد که تاکایچی یکی از «بزرگترین نخست‌وزیران» ژاپن خواهد شد و بر حمایت کامل واشنگتن از توکیو اشاراه کرد.
انتخاب سانائه تاکایچی، فراتر از اهمیت نمادین آن به عنوان اولین نخست‌وزیر زن ژاپن، نشان‌دهنده یک چرخش آشکار به سمت راست رادیکال در هرم قدرت توکیو است.
این همسویی ایدئولوژیک، استقبال گرم او از دونالد ترامپ و ژست‌های نمادینی چون نامزدی ترامپ برای جایزه صلح نوبل را کاملا قابل درک می‌سازد. در واقع، این دیدار نه صرفا یک ملاقات دیپلماتیک، بلکه تلاقی دو جریان راست‌گرای ملی‌گرا در دو سوی اقیانوس آرام است.
این قرابت فکری، که بر پایه «ترامپیسم» در آمریکا و ناسیونالیسم تجدیدنظرطلب در ژاپن استوار است، زمینه‌ساز اصلی اتحاد سریع آن‌ها علیه چین تلقی می‌شود.
توافق بر سر مواد معدنی حیاتی، بیش از آنکه یک توافق صرفا اقتصادی باشد، بیانیه‌ای سیاسی از سوی رهبرانی است که در لزوم مهار پکن اشتراک نظر کامل دارند و روابط شخصی را بر ساختارهای دیپلماتیک سنتی اولویت می‌دهند.