به گزارش رسانه تحلیلی تصویری بهمن، روزنامه ایران در گزارشی با عنوان «خسارت لجاجت» نوشت:
«در قضایای برجام، سال ۹۴ و ۹۵، ایرادی که بنده می‌گرفتم این بود که نکاتی باید در برجام رعایت می‌شد که مشکلات بعدی پیش نیاید؛ اعتراض من عمدتاً به این بود؛ من می‌گفتم این نکات را باید در نظر بگیرید، در تذکرات هم آن را مکرر [می‌گفتم]. خب بعضی از این‌ها در نظر گرفته نشد، مورد توجه قرار نگرفت، این مشکلات بعدی پیش آمد که همه مشاهده می‌کنند.» این صحبت‌های رهبر انقلاب در دیدار با مردم آذربایجان شرقی است که بار دیگر به عبور دولت سابق از خطوط قرمز تعیین شده در مذاکرات برجامی و خسارت‌های آن اشاره فرمودند. بازخوانی نقض خطوط قرمز منافع ملی کشورمان مشخص خواهد کرد که خشت برجام چگونه از ابتدا کج بنا شده است و تا ثریا این دیوار کج خواهد رفت؛ خشتی که اگر در مذاکرات سال‌های ۹۲ تا ۹۴ با عقلانیت و دقت و ریزبینی به‌درستی پایه‌گذاری شده بود، امروز کشور در چالش کنونی با طرف‌های غربی قرار نداشت. مشکلات کنونی و ساختاری برجام آنقدر ریشه‌ای است که اگر تیم مذاکره کننده فعلی هم بخواهد در مذاکرات رفع تحریم درخواست بازنگری در آنها را داشته باشد با این عنوان که خواسته ایران فرابرجامی و مغایر با متن برجام است، روبه‌رو خواهد شد.
در ادامه به برخی از خطوط قرمز نقض شده در دولت یازدهم می‌پردازیم تا ابعاد این خسارت به صورت عینی‌تر مشخص شود.
یکم؛ محدودیت‌ها بلندمدت نباشد
رهبر انقلاب محدودیت‌های طولانی را خط قرمز دانسته و فرمودند: «آنها اصرار دارند بر محدودیت بلندمدت؛ ما گفتیم، ما محدودیت ده سال و دوازده سال و مانند این‌ها را قبول نداریم؛ ده سال یک عمر است؛ همه آنچه ما در این مدت به دست آوردیم، در حدود ده سال طول کشیده است! بله، سابقه هسته‌اى در داخل کشور بیش از این‌ها است که بعضى اوقات هم گفته می‌شود در بعضى از بیانات، لکن در آن سال‌هاى اول در واقع کارى انجام نگرفته بود؛ کار اساسى و عمده مال همین حدود ده پانزده سال اخیر است. محدودیت ده‌ساله را ما قبول نداریم؛ ما مقدار سال‌هاى معینى را که مورد قبول ماست به مجموعه هیأت مذاکره‌کننده گفته‌ایم که چه مقدار، محدودیت را قبول کرده‌ایم، اما تعداد سال‌هاى محدودیت را گفته‌ایم ده سال و دوازده سال و این چیزهایى که این حضرات می‌گویند قبول نداریم.».
اما برجام به صراحت و به کرات اعداد ۱۰ تا ۲۵ سال را در خود جای داده است. بر اساس برجام علاوه بر اینکه برخی نظارت‌های فراپادمانی برجام تا ۲۵ سال حفظ خواهد شد، ایران برای ۱۵ سال دست به باز فرآوری سوخت نخواهد زد، در تولید فلزات اورانیوم و پلوتونیم و همچنین متالورژی این فلزات شرکت نخواهد کرد و در تمام این مدت، تنها غنی‌سازی ۶۷/۳ را صرفاً در نطنز ادامه خواهد داد.
دوم؛ رد محدودیت غنی سازی
محدودیت‌های مد نظر دشمن درخصوص میزان غنی‌سازی برای کشور یکی از نگرانی‌های رهبر انقلاب است که ایشان در این خصوص فرمودند: «طرف مقابل به مرگ گرفته که به تب راضی بشوید. هدف آنها این است که جمهوری اسلامی را در باب ظرفیت غنی‌سازی مثلاً - که یکی از مسائل است - به ده هزار سو راضی کنند، منتها از پانصد سو و هزار سو شروع کرده‌اند، که حدود ده هزار سو مثلاً محصول حدود ده هزار سانتریفیوژ - همین قدیمی‌هایی که از قبل داشتیم و داریم - است. هدف آنها این است. مسئولین ما می‌گویند ما به ۱۹۰۰۰۰ سو احتیاج داریم. ممکن است این نیاز مال امسال و دو سال دیگر و پنج سال دیگر نباشد، اما این نیاز قطعی کشور است، خب، باید نیاز کشور تأمین بشود. اصل حرفی که امریکایی‌ها در این قضیه دارند، حرف ناحقی است.» بر اساس برجام، اما نه تنها ایران صرفاً اجازه غنی‌سازی ۶۷/۳ داشته که تنها می‌تواند سیصد کیلو از این اورانیوم‌ها را در داخل کشور حفظ و نگهداری کند. تعداد سانتریفیوژ‌های مجاز و نصب شده در کشور هم ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR-۱ تعیین شد و اعلام شد که سانتریفیوژ‌های اضافی و دیگر زیرساخت‌ها تحت نظارت آژانس انبار شود.
سوم؛ فردو باید حفظ شود
تأسیسات زیرزمینی و غیرقابل ضربه فردو از جمله مواردی بود که دشمن نمی‌توانست به آن تعرض کند. به همین دلیل امریکایی‌ها روی بی‌خاصیت‌سازی آن تأکید می‌کردند که با واکنش رهبرانقلاب روبه‌رو شده بود: «حفظ تشکیلاتی که دشمن قادر به تخریب آن نیست. روی «فردو» تکیه می‌کنند، چون غیر قابل دسترسی است برای آنها؛ می‌گویند جایی که ما نمی‌توانیم به آن ضربه بزنیم، نباید داشته باشید! این خنده‌آور نیست؟»، اما این موضوع نیز مانند دیگر خطوط قرمز نقض شد. بر‌اساس برجام ایران در فردو، از هرگونه غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‌سازی اورانیوم و از نگاهداری هرگونه مواد شکاف‌پذیر خودداری کرد. به بیان دیگر دولت سابق تعهد داد تا تأسیسات فردو به صورت یک آزمایشگاه تقلیل یابد و تمام زیرساخت‌های آن بجز ۱۰۴۴ ماشین IR-۱ که بدون اورانیوم به چرخش ادامه خواهند داد به انبار منتقل شود.
چهارم؛ لغو فوری تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی
عدم لغو تحریم‌ها باعث شد تا رئیس وقت بانک مرکزی عایدی از برجام را «تقریباً هیچ» معرفی کند، علی‌اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی از «دبه کردن» امریکا‌یی‌های بگوید و عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه بارها از نقض فاحش جسم و روح برجام گلایه نماید.
این مهم درحالی است که رهبر انقلاب بارها در این خصوص هشدار داده بودند و رفع همه تحریم‌ها را هدف اصلی مذاکرات عنوان فرمودند: «تحریم‌ها به‌طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها می‌گوید تحریم‌ها شش ماه دیگر لغو می‌شود، یکی می‌گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می‌گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، این‌ها بازی‌های متعارف معمول این‌ها است؛ این‌ها هیچ قابل اعتنا و قابل قبول نیست» ایشان پیشتر نیز چنین روزی را پیش‌بینی کرده بودند: «گفتیم به طرف مقابل اعتماد نکنید، به لبخند او فریب نخورید، به وعده نقد که می‌دهد ــ وعده نقد، نه عمل نقد ــ اعتماد نکنید، [چون]وقتی خرش از پل گذشت، برمی‌گردد و به ریش شما می‌خندد!»
شروطی که نادیده گرفته شد
موارد گفته شده، تنها چند نمونه از نتیجه ذوق‌زدگی‌های دولتمردان سابق و نقض خطوط قرمز بوده است. شروط ۹ گانه رهبر انقلاب برای اجرای برجام و حتی شروط ادامه برجام با اروپایی‌ها بعد از خروج امریکا از توافق نیز به همین صورت مورد بی‌توجهی مقامات دولت سابق قرار گرفته بود. همین موارد باعث شد تا امریکا و سه کشور اروپایی نه تنها از بابت عقب راندن پیشرفت‌های هسته‌ای ایران خاطرجمع شوند که حتی از عدم هرگونه اقدام فوری و متقابل از جانب دولتمردان ایرانی مطمئن شوند و به نقض عهد‌های مکرر دست بزنند. این مشکلات ساختاری برجام امروز نیز تیم مذاکره کننده را با سختی‌های فراوان روبه رو ساخته است.
آخرین خبر‌ها از روز‌های حساس وین
حالا پس از گذشت از آن سال‌های خسارتبار و پس از روی کارآمدن دولت سیزدهم، مذاکرات طولانی وین در دور جدید خود به مراحلی رسیده است که همه بر حساس بودن آن تأکید دارند. کشور‌های اروپایی با اعلام اینکه برخی اختلاف نظرات وجود دارد، می‌گویند مذاکرات در وین بسیار صریح و فشرده بوده و روبه جلو پیش می‌رود. درحالی که وزیر خارجه ایران می‌گوید که زمان توافق نهایی قابل پیش‌بینی نیست؛ برخی از منابع اروپایی اظهار امیدواری کرده‌اند ظرف دو تا ۳ هفته آینده مذاکرات به نتیجه برسد. جن ساکی سخنگوی کاخ سفید هم اعلام کرده، احساس ما این است که در طول یک هفته گذشته پیشرفت قابل توجهی حاصل شده است.
از سوی دیگر میخاییل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات در توئیتی اعلام کرد که مذاکره‌کنندگان ارشد سه کشور اروپایی نیاز دانستند که وین را برای چند روزی ترک کنند، اما تیم‌هایشان برای ادامه مذاکرات در وین می‌مانند. وی مانند همیشه اظهار امیدواری کرد که به سرانجام رسیدن مذاکرات برجام نزدیک هستیم. تحلیلگران معتقدند اکنون زمان گرفتن تصمیمات کلان فرا رسیده است و برای رسیدن به نتیجه نهایی، امریکا از زیاده خواهی دست بردارد و به تعهدات هر چند حداقلی خود در برجام عمل کند.
