از خام‌فروشی تا نوآوری، شرکت‌های دانش‌بنیان چگونه اقتصاد ایران را متحول می‌کنند؟
به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری شبکه خبری ایران۲۴، زهرا سلیمی، شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران در آستانه دهه دوم فعالیت خود، دستاوردهای قابل توجهی در حوزه‌هایی مانند رفع گلوگاه‌های تحریمی، کمک به صنایع راهبردی مانند نفت و نیرو، و مقابله با بحران‌هایی مانند کرونا داشته‌اند. با این حال، سوال اصلی این است که این شرکت‌ها چگونه و در چه بازه زمانی می‌توانند به گذار اقتصاد ایران از «اقتصاد مبتنی بر خام‌فروشی» به «اقتصاد مبتنی بر نوآوری» کمک کنند؟
چهار دوره رشد علم و فناوری در ایران
بررسی تاریخچه علم و فناوری در ایران نشان می‌دهد که این حوزه چهار دوره اصلی را پشت سر گذاشته است:
۱. دوره رشد آموزش عالی (۱۳۷۰-۱۳۸۰):
در این دوره، تعداد مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها افزایش یافت و تولیدات علمی کشور رشد چشمگیری داشت.
۲. دوره انتشار مقالات علمی (۱۳۸۰-۱۳۸۹):
با تشویق به انتشار مقالات ISI، رتبه علمی ایران ارتقا یافت، اما سوالی مطرح شد: این رشد علمی چه نفعی برای اقتصاد کشور دارد؟
۳. دوره کاربردی‌سازی علم (۱۳۸۹-۱۴۰۰):
با تصویب قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۳۸۹، تمرکز بر تبدیل علم به فناوری و تجاری‌سازی آن قرار گرفت.
۴. دوره جهش تولید دانش‌بنیان (۱۴۰۰ به بعد):
این دوره با هدف دانش‌بنیان‌کردن کل اقتصاد کشور و کاهش وابستگی به منابع طبیعی آغاز شد.
چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان
با وجود دستاوردهای شرکت‌های دانش‌بنیان، این شرکت‌ها هنوز سهم قابل توجهی در اقتصاد کشور ندارند. برخی از چالش‌های پیش‌روی این شرکت‌ها عبارتند از:
- عدم ارتباط مؤثر با صنایع بزرگ:
بسیاری از صنایع بزرگ کشور مانند پتروشیمی، فولاد و خودرو، به دلیل مالکیت دولتی یا نیمه‌دولتی، با شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری نمی‌کنند.
- نظام تأمین مالی ناکارآمد:
شرکت‌های دانش‌بنیان برای رشد نیاز به سرمایه‌گذاری دارند، اما نظام‌های تأمین مالی موجود بیشتر گذشته‌نگر هستند و از رشد سریع این شرکت‌ها حمایت نمی‌کنند.
- فقدان دادهمحوری در حکمرانی:
سیاست‌گذاری‌ها در حوزه علم و فناوری اغلب بدون تحلیل داده‌های دقیق انجام می‌شود، که این امر اثربخشی تصمیمات را کاهش می‌دهد.
صندوق نوآوری و شکوفایی؛ موتور محرکه مالی شرکت‌های دانش‌بنیان
صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یکی از اصلی‌ترین نهاد‌های حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان، در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر سرمایه خود بوده است. در اواخر سال ۱۴۰۲، سرمایه این صندوق از ۳ هزار میلیارد تومان به ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافت و با حمایت دولت چهاردهم، برنامه‌ریزی شده است که این رقم در یک بازه زمانی پنج ساله به ۵۰ هزار میلیارد تومان برسد.
دستاوردهای صندوق نوآوری و شکوفایی
از زمان تأسیس صندوق نوآوری و شکوفایی تاکنون، بالغ بر ۸۵ هزار میلیارد تومان انواع خدمات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه شده است. این خدمات شامل تسهیلات، سرمایه‌گذاری و سایر حمایت‌های مالی است. از این مقدار، ۴۶ هزار میلیارد تومان به بخش تسهیلات و ۱۰.۵ هزار میلیارد تومان به بخش سرمایه‌گذاری اختصاص یافته است.
رشد خدمات مالی در سال ۱۴۰۳
تا پایان بهمن‌ماه ۱۴۰۳، صندوق نوآوری و شکوفایی بالغ بر ۲۶ هزار میلیارد تومان خدمات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرده است. این رقم معادل ۳۰ درصد کل خدمات ارائه‌شده از سوی صندوق از ابتدای تأسیس تاکنون است. این رشد چشمگیر نشان‌دهنده افزایش توجه دولت و نهاد‌های مالی به نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در توسعه اقتصادی کشور است.
اهداف افزایش سرمایه صندوق
افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی به ۵۰ هزار میلیارد تومان در پنج سال آینده، اهداف زیر را دنبال می‌کند:
۱. تسریع در رشد شرکت‌های دانش‌بنیان: با افزایش سرمایه، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند پروژه‌های بزرگ‌تری را اجرا کنند و نقش خود را در اقتصاد کشور پررنگ‌تر کنند.
۲. حمایت از نوآوری و فناوری‌های پیشرفته: این افزایش سرمایه به صندوق امکان می‌دهد تا از پروژه‌های نوآورانه و فناوری‌های پیشرفته حمایت بیشتری به عمل آورد.
۳. ایجاد اشتغال و افزایش تولید ناخالص داخلی: با حمایت مالی بیشتر، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند اشتغال بیشتری ایجاد کنند و سهم خود را در تولید ناخالص داخلی افزایش دهند.
چالش‌ها و راهکار‌ها
با وجود رشد چشمگیر سرمایه صندوق، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود:
- توزیع عادلانه منابع: اطمینان از توزیع عادلانه منابع بین شرکت‌های دانش‌بنیان در سراسر کشور یکی از چالش‌های پیش‌رو است.
-شفافیت در تخصیص بودجه: شفافیت در تخصیص بودجه و نظارت بر نحوه استفاده از آن می‌تواند به افزایش اثربخشی کمک کند.
-همکاری با بخش خصوصی: جلب مشارکت بخش خصوصی در تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند به کاهش فشار بر بودجه دولتی کمک کند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران با وجود چالش‌ها، پتانسیل بالایی برای تبدیل اقتصاد کشور به «اقتصاد مبتنی بر نوآوری» دارند. افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی به ۵۰ هزار میلیارد تومان در پنج سال آینده، فرصتی بی‌نظیر برای این شرکت‌ها فراهم می‌کند. با اجرای صحیح این برنامه و رفع چالش‌های پیش‌رو، شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند نقش کلیدی در تحول اقتصاد ایران ایفا کنند.
انتهای پیام/
