پدیده شاغلان فقیر در اقتصاد ایران/خط فقر مطلق چقدر است؟
به گزارش شبکه خبری ایران ۲۴، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان وضعیت اشتغال و حداقل دستمزد از منظر فقر نوشت: اقتصاد ایران در نیمه دوم دهه ۹۰ با افزایش نرخ فقر و پایداری فقر در سطح ۳۰ درصد روبرو بوده است.
با توجه به بنیه تولیدی و شرایط تحریمی، اقتصاد ایران در نیمه دوم دهه ۹۰ توانایی لازم برای رشدهای اقتصادی پایدار و فراگیر را نداشته، در نتیجه نرخ فقر ۳۰ درصد به یک تعادل میان‌مدت با شاخص‌های اقتصاد کلان رسیده است.
تلاطم‌های اقتصادی و تورم‌های شدید در نیمه دوم دهه ۹۰ قدرت خرید جامعه را تا حد زیادی کاهش داده و این در حالی بود که کیک اقتصادی کشور به‌مرور کوچک شده و در نتیجه یا شغل‌های با کیفیت و درآمد پایدار ایجاد نشده و یا درآمد و دستمزد از تورم و قیمت‌ها عقب افتاده‌اند.
بر اساس این گزارش، کاهش ارزش حقیقی حداقل دستمزد باعث شده تا پدیده‌ای به نام شاغلان فقیر ایجاد شود که با فلسفه اولیه حداقل دستمزد در تضاد است. این نتیجه به‌ویژه در مقایسه حداقل دریافتی خانوار با خط فقر استانی نمود بیشتری دارد.
تعیین حداقل دستمزد در ماه پایانی هر سال به یک مجادله جدی بین کارفرمایان، کارگران و دولت تبدیل می‌شود. با این که در یک اقتصاد سالم، دستمزد افراد بر اساس بهره‌وری تعیین می‌شود اما سازوکار تعیین «حداقل» دستمزد بر پایه هزینه‌های زندگی است و هدف آن، حمایت از کارگران است تا جلوی استثمار آنان توسط کارفرمایان را بگیرد. از این رو، انتظار می‌رود که حداقل حقوق به اندازه تورم افزایش یابد تا از این طریق قدرت خرید کارگران حفظ شود.
بر اساس این گزارش، خط فقر مطلق برای کل کشور در سال ۱۴۰۲ برای هر فرد حدود ۳ میلیون و ۷۹۸ هزار تومان محاسبه شده است. بر مبنای بُعد معادل خانوار، خط فقر مطلق برای یک خانوار سه‌نفره در سال ۱۴۰۲ حدود ۸ میلیون و ۳۵۶ هزار تومان بوده است.
با توجه به نرخ تورم ۶ماهه اول در سال ۱۴۰۳، (۳۴.۲ درصد)، برآورد اولیه برای خط فقر مطلق کل کشور در سال جاری برای یک خانوار سه‌نفره حدود ۱۱ میلیون و ۲۱۴ هزار تومان است. سبد خط فقر در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۹ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش داشته و پیش‌بینی می‌شود برای سال جاری کمی بیش از ۳۵ درصد نیز افزایش داشته باشد. این در حالی است که نرخ افزایش حداقل دستمزد در دو سال مذکور به ترتیب ۲۷ درصد و ۳۵ درصد بوده است.
یکی از اهداف اصلی تعیین حداقل دستمزد، کاهش قر میان کارگران کم‌درآمد است، البته باید توجه داشت که حداقل دستمزد می‌تواند بر روی استانداردهای زندگی خانوارهایی موثر باشد که یک فرد از اعضای آنها شغل رسمی داشته باشد.
داده‌های حداقل دریافتی برای خانوار سه‌نفره شامل حق مسکن، حق خواربار، حق عائله‌مندی و حق اولاد است که بر اساس بُعد خانوار محاسبه شده است. خط فقر مربوط به سال ۱۴۰۳ نیز بر اساس تورم ۶ ماه اول سال به‌روزرسانی شده و این شاخص نشان می‌دهد که نسبت حداقل دریافتی به خط فقر برای خانواده‌های سه‌نفره از سال‌های ۹۹ به روند نزولی بوده و بعد از سال ۱۴۰۱ به زیر عدد یک رسیده است.
