کودکان چاق در معرض کدام بیماری ها هستند؟

به گزارش خبرگزاری ایران۲۴، کودک تپل معمولاً در فرهنگ عمومی به کودک سالم تلقی می‌شود، تصوری که در سال‌های اخیر با افزایش چاقی در کودکان و نوجوانان به چالشی جدی برای نظام سلامت کشور تبدیل شده است.

کارشناس گروه بهبود تغذیه جامعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان سال گذشته با ارائه آخرین آمار استخراج شده گفت: ۲۱/۱ درصد دانش‌آموزان نوجوان و ۲/۲درصد کودکان استان دارای اضافه وزن و چاقی هستند.

این در حالیست که متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان معتقد است: خانواده‌ها بویژه پدران در بسیاری مواقع با نیت دلسوزی و مهرورزی، میان وعده‌هایی مانند چیپس، پفک، کیک و نوشیدنی‌های شیرین را در اختیار فرزندان خود قرار می‌دهند؛ بی‌آنکه بدانند این عادت نادرست می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مُزمن در بزرگسالی شود و کودکی که با این الگو رشد می‌کند، نه تنها تناسب قد و وزن خود را از دست می‌دهد بلکه در آینده در معرض اختلالات هورمونی، دیابت، فشار خون و مشکلات کبدی قرار می‌گیرد.

محمدحسین روحانی روز چهارشنبه در گفت‌و‌گو با ایرنا با یک نگاه علمی به مساله چاقی کودکان و با ارائه راهکارهایی، باور‌های رایج غلط عمومی را به چالش کشید.

وی گفت: بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند که خرید تنقلات برای کودک، نشانه محبت به آنهاست در حالی‌که این کار باعث شکل‌گیری الگو‌های ناسالم تغذیه در کودکان می‌شود که البته این موضوع در مادران کمتر دیده می‌شود و نیاز است پدر‌ها هم به تأثیر روانی و جسمی این رفتار آگاه باشند.

روحانی با هشدار در باره افزایش چاقی در میان کودکان گفت: چاقی به معنی تجمع بیش از حد چربی در بدن است و برای تشخیص علمی چاقی از شاخصی به‌نام «نمای توده بدنی» یا BMI استفاده می‌شود که متناسب با سن و جنس کودک در نمودار‌های استاندارد تعریف شده است و اگر کودک در صدک (جدول منحنی‌های رشد) ۹۵ یا بالاتر از این نمودار قرار گیرد، دچار اضافه وزن یا چاقی محسوب می‌شود.
وی افزود: والدین می‌توانند با مراجعه به مرکز بهداشت از وضعیت رشد فرزند خود مطلع شوند، زیرا در این مراکز اندازه‌گیری‌های استاندارد قد و وزن انجام شده و نمودار رشد ثبت می‌شود و این خدمات برای تمام گروه‌های سنی از نوزادی تا نوجوانی (۱۲ تا ۱۳ سال) در دسترس است.

علت‌های چاقی از ژنتیک تا سبک زندگی خانوادگی
روحانی، عوامل ایجاد چاقی را به ۲ دسته ژنتیکی و محیطی تقسیم کرد و توضیح داد: هرچند برخی والدین چاقی فرزند خود را به ارث و ژنتیک نسبت می‌دهند، اما ژنتیک فقط یک زمینه است و این شرایط محیطی است که تعیین می‌کند این زمینه فعال شود یا نه.

وی گفت: رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی و مصرف بالای تنقلات نقش کلیدی در بروز چاقی دارد.

وی تصریح کرد: در گذشته کودکان بیشتر وقت خود را در کوچه‌ها و فضا‌های عمومی به بازی می‌گذراندند، اما امروزه سرگرمی‌ها به گوشی، کنسول‌های بازی و تلویزیون محدود و این تغییر سبک زندگی باعث کاهش شدید مصرف انرژی در کودکان شده است.

روحانی توصیه کرد: استفاده کودک از صفحه نمایش‌ها (تلویزیون، گوشی، تبلت، کنسول بازی) نباید بیش از ۲ ساعت در شبانه‌روز باشد.

این متخصص رژیم درمانی تأکید کرد: رژیم غذایی کودک بازتابی از رژیم غذایی خانواده است و وقتی والدین سبک تغذیه سالمی ندارند، انتظار اینکه کودک نیز به تنهایی غذای سالم تناول کند، بی‌معناست.

وی افزود: در خانواده‌هایی که مصرف غذا‌های سرخ کردنی بالایی دارند، نباید انتظار داشت فرزندان هم تغذیه سالمی داشته باشد و همچنین، کودکانی که از ابتدا به‌جای شیر مادر، شیر خشک مصرف کرده‌اند هم در معرض سوء تغذیه و چاقی هستند.

عوارض چاقی در کودکی از زانو درد تا اختلالات بلوغ

روحانی هشدار داد: کودکان دچار چاقی در معرض بیماری‌هایی، چون دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی- عروقی و اختلالات هورمونی قرار دارند و آنان ممکن است دچار بلوغ زودرس، مشکلات پوستی مانند چین‌هایی در ناحیه شکم و ران و همچنین درد‌های مفصلی بویژه در زانو شوند، زیرا وزن بالاتر، فشار مضاعفی به مفاصل وارد می‌کند.

وی با تاکید بر نقش رفتار درست کودک در سلامت او گفت: پیشگیری از چاقی در کودکان نیاز به اصلاح سبک زندگی خانواده دارد و از رژیم غذایی گرفته تا الگوی خواب، ساعات استفاده از گوشی و تلویزیون و نوع روابط عاطفی، همگی بر سلامت آنها مؤثرند و والدین باید بدانند که محبت واقعی به فرزند در فراهم کردن بستر یک زندگی سالم و شاد برای اوست.

این متخصص رژیم درمانی با اشاره به آثار اجتماعی چاقی گفت: کودکان بدلیل فشار‌های اجتماعی در فضا‌های دوستانه دچار کاهش اعتماد به نفس می‌شوند و این مساله بر سلامت روان آنها تاثیر منفی می‌گذارد.

روحانی افزود: چاقی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و این موضوع در دوران کرونا نشان داد که کودکان دارای اضافه وزن، شکل شدیدتری از بیماری را تجربه کرده‌اند و اکنون نیز مطالعات نشان می‌دهد این گروه تا چهار برابر بیشتر از همسالان خود در معرض سرماخوردگی، عفونت‌های تنفسی و چشمی قرار می‌گیرند.

وی تاکید کرد: باور رایج برخی خانواده‌ها که کودکان چاق را سالم می‌دانند، نادرست است.

عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان گفت: همانطور که لاغری بیش از حد یک بیماری محسوب می‌شود، چاقی نیز یک بیماری است و کودک سالم، کودکی است که تناسب قد و وزن دارد.

روحانی با هشدار در باره آسیب‌های روانی ناشی از مقایسه کودکان با هم سن و سال‌هایشان تاکید کرد: مقایسه‌ها بویژه در جمع‌های خانوادگی می‌تواند فشار روانی زیادی بر کودک وارد کند.

وی از جمله عوامل موثر دیگر در چاقی را سبک زندگی شبانه و بروز اختلال در ساعت خواب دانست و توضیح داد: بدن انسان ساعت زیستی خاصی دارد که عملکرد‌های هورمونی را تنظیم و دیر خوابیدن این چرخه را مختل می‌سازد و سبب مصرف تنقلات ناسالم در شب، حذف صبحانه و کاهش دریافت مواد مغذی و درنتیجه چاقی کودک در درازمدت می‌شود.

وی افزود: رژیم غذایی کودکان باید به‌گونه‌ای باشد که رشد آنها مختل نشود و حذف وعده‌های غذایی، راه‌حل درستی نیست.

وی رهیافت درست برای تناسب وزن کودکان را افزایش فعالیت فیزیکی، حذف خوراکی‌های ناسالم و جایگزینی آنها با غذا‌های مفید در حد نیاز کودک اعلام کرد.

روحانی گفت: گاهی خانواده‌ها بدلیل مشغله کاری، پول را به کودک می‌دهند تا خود میان وعده‌اش را تهیه کنند و با این کار نمی‌توان انتظار انتخاب یک تغذیه سالم را داشت.

وی گفت: والدین باید میوه، مغزیجات و میان وعده‌های سالم مانند شیر موز یا شیر خرما را در دسترس اطفال خود قرار دهند.

وی در باره خطر استفاده خودسرانه از دارو‌های لاغری برای کودکان نیز هشدار داد و افزود: برخی والدین داروی مخصوص بزرگسالان را به کودکان می‌دهند که بسیار خطرناک است و حتی مواد گیاهی هم می‌توانند برای کبد و کلیه مُضر باشند و باید هرگونه درمان زیر نظر متخصص تغذیه انجام شود.

روحانی با تاکید براینکه کاهش وزن در کودکان نباید شتابزده باشد، گفت: این یک مسیر تدریجی است که با صبر، همکاری کودک و حمایت خانواده محقق می‌شود و همچنین استفاده از کلمات منفی، مقایسه و انگ زدن نیز نتیجه معکوس خواهد داشت.

این متخصص تغذیه یادآور شد: تنقلات شیرین مانند کیک باعث افزایش ناگهانی قند خون می‌شوند و این روند به افت سریع قند خون و گرسنگی مجدد در مدت‌زمان کوتاه منجر می‌شود و در نتیجه، کودک وارد چرخه‌ای معیوب از مصرف مداوم خوراکی‌های ناسالم خواهد شد.

تغذیه سالم، راهی اصولی برای کنترل وزن

این متخصص رژیم درمانی گفت: کاهش وزن در کودکان باید بصورت علمی و تحت‌نظر متخصص انجام شود و اگر این فرایند بدرستی مدیریت نشود به جای کاهش توده چربی، توده عضلانی از بین می‌رود که برای عملکرد فیزیکی بدن ضروریست.

روحانی در باره آثار حذف وعده‌های غذایی نیز هشدار داد و افزود: حذف وعده‌های غذیی، اغلب به پرخوری در وعده قبلی یا بعدی منجر می‌شود و برای مثال اگر ناهار حذف شود، شام با مقدار بیشتری خورده می‌شود تا نوعی جبران صورت بگیرد.

وی به راهکار‌های ساده برای جایگزینی تنقلات ناسالم اشاره کرد و گفت: می‌توان به‌جای خوراکی پرکالری، از نان خشک، کشک، سبزی و تنقلات سالم استفاده کرد چرا که این مواد هم سیرکننده است و هم کالری کمتری دارد و در بلندمدت هم به درمان چاقی کمک می‌کند.

وی کاهش مصرف نان و برنج را نیز در کنترل وزن موثر دانست و گفت: با جایگزینی تدریجی این مواد و اصلاح الگوی غذایی، می‌توان وزن کودک را متعادل نگه داشت.

روحانی با اشاره به نتایج برخی مطالعات افزود: هورمون‌های مرتبط با بلوغ در دختران و پسران در اثر اضافه وزن دچار اختلال می‌شود و در دختر بچه‌های چاق، آغاز قاعدگی ممکن است زودتر از حالت طبیعی اتفاق بیفتد.

وی تاکید کرد: برای تشخیص چاقی، لازم است از معیار‌های علمی استفاده و سنجش‌های مربوط به سن، جنس و شاخص توده بدنی (BMI) نیز در مراکز بهداشتی انجام شود و در صورت نبود تناسب بین قد و وزن یا میزان چربی بدن باید به مشاوره تغذیه مراجعه کرد.

روحانی خاطرنشان کرد: روند کاهش وزن در کودکان باید با حوصله، همکاری خانواده و نظارت متخصص پیش برود و هرگونه خوددرمانی یا استفاده خودسرانه از رژیم‌های غیراصولی می‌تواند آسیب‌زا باشد.