راه های شناخت اخبار جعلی در مواقع بحرانی/رسانه رسمی باید صدای اعتماد باشد نه پژواک اضطراب
در شرایط بحرانی و جنگ، نبردی که بین طرفین اتفاق می‌افتد، فقط نبردی نظامی و تسلیحاتی نیست بلکه نبردی پنهان و بسیار حساس‌تر نیز در جریان است، نبردی میان رسانه‌ها که توجه مردم به آنها در شرایط حساس چندین برابر می‌شود.
رسانه بلندگویی است که طرفین برای بیان دیدگاه‌ها، موفقیت‌ها، شکست‌ها و راهبرهایشان در دست دارند و هر طرف می‌کوشد تا به نفع خود از آن بهره ببرد.
در جنگ روایت‌ها، مخاطب باید بکوشد حقایق را از میان دروغ‌ها یا صرفا بزرگنمایی‌ها شناسایی کند اما این کار دشوارتر از چیزی است که به نظر می‌آید.
کمی قبل‌تر، رسانه‌ها برای اثبات روایت‌هایشان از تصاویر یا ویدئو‌ها استفاده می‌کردند اما، اکنون که با گسترش هوش مصنوعی، تشخیص ساختگی یا حقیقی بودن تصاویر و ویدئو‌ها هم کار راحتی نیست و شناسایی اخبار و محتوای جعلی برای مردم به یک چالش جدی تبدیل شده است.
نظر به اهمیت موضوع سواد رسانه‌ای و تشخیص اخبار جعلی، با یکی از اساتید علوم ارتباطات گفت‌وگوی صورت داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
احمد کارخانه در گفت و‌گو با خبرنگار ایران۲۴، با اشاره به رشد شایعات در فضای مجازی پس از رخداد‌های منطقه‌ای و جهانی اخیر گفت: در جهان امروز، «منبع» همسان با «محتوا» مهم است. مخاطب باید همیشه از خود بپرسد: این خبر را چه کسی گفته؟ سابقه و اعتبار این منبع چیست؟
وی افزود: بسیاری از اخبار جعلی با هدف تحریک احساسات و ایجاد دو قطبی در جامعه منتشر می‌شوند. اگر مخاطب در برابر اخبار هیجانی مکث و منبع را بررسی کند، و از انتشار بی‌تأمل آن بپرهیزد، عملاً وارد پدافند غیرعامل رسانه‌ای شده است.
یافتن حقیقت در فضای آشفته روانی
کارخانه اظهار داشت: با وجود حجم سنگین اطلاعات جعلی و تولید محتوای ماشینی توسط هوش مصنوعی، راه نجات، «سواد رسانه‌ای»، «مقایسه منابع» و «تحلیل انتقادی» است.
این کارشناس رسمی دادگستری در حوزه خبرنگاری و روزنامه نگاری گفت: مخاطب نباید منفعل باشد. نباید بگذارد رسانه‌ها به جای او بیندیشند. مخاطب امروزی باید بداند که هرچه بیشتر بتواند منابع مختلف را مقایسه کند و تفاوت لحن‌ها را بفهمد، کمتر در دام رسانه‌های دشمن می‌افتد. بی‌اعتمادی مطلق و اعتماد کور، هر دو گمراه کننده‌اند.
وظیفه رسانه‌های رسمی در بحران
کارخانه با اشاره به حجم اخبار کذب درباره جنگ تاکید کرد: رسانه رسمی باید صدای اعتماد باشد، نه پژواک اضطراب. در زمانه‌ای که افکار عمومی هر لحظه با موج جدیدی از داده‌ها مواجه‌اند، نقش رسانه رسمی این است که مانند قطب‌نمایی دقیق، مسیر درست را در میان دریای اطلاعات نشان دهد.
وی ادامه داد: صدا و سیما، خبرگزاری‌های معتبر و نهاد‌های اطلاع‌رسانی، باید روایت گرانی فعال و دقیق باشند؛ تأخیر در انتشار روایت درست، به معنای میدان دادن به دشمن برای تسخیر افکار عمومی است.
مقابله رسانه‌ها در جنگ روایت‌ها
این متخصص علوم ارتباطات و رسانه مهم‌ترین ابزار مقابله با جنگ روایت‌ها را «پیش‌دستی در روایت‌سازی» دانست و افزود: رسانه اگر به‌موقع روایت نکند، دیگران روایت می‌کنند؛ و چه‌بسا آن روایت، مسموم، جهت‌دار و ضد امنیت ملی باشد.
وی ادامه داد: مقابله با جنگ رسانه‌ای، به معنای سانسور یا هیجان‌آفرینی نیست؛ بلکه به معنای روایت سریع، شفاف و با زبان اقناعی است. باید با ادبیات رسانه‌ای روز جهان آشنا بود، زبان مردم را شناخت و در عین حفظ صداقت، امید و آرامش را در پیام‌ها جاری کرد.
کارخانه با تأکید بر اینکه جنگ‌های آینده، پیش از میدان، در ذهن ملت‌ها پیروز یا شکست خورده می‌شوند، گفت: رسانه‌های رسمی کشور در روز آرامش باید روایت‌گر حقیقت و در روز بحران پناهگاهی برای اعتماد عمومی باشند.
