سیر شگفت‌انگیز پخش موسیقی از گرامافون تا مجازی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر شبکه خبری ایران ۲۴، امروزه بسیاری از آدم‌ها را با هدفون‌ها و ایرپادهایی در گوش می‌بینیم که مدام در حال گوش دادن به موسیقی هستند.

موسیقی را می‌توان تقریبا پرکاربردترین هنر نزد بشر قلمداد کرد زیرا هم در محیط ارادی شنیداری و هم در محیط غیر ارادی در اماکن عمومی مدام در حال شنیدن آن هستیم.

از زمانی که برای اولین بار صوت روی گرامافون ضبط و ثبت شد بیش از یک قرن می‌گذرد و جریان پخش موسیقی دچار تحولی سریع و عظیم شده است. در این گزارش قصد داریم نگاهی بر سیر تاریخی تحول شنیداری موسیقی بیاندازیم:

گرامافون

تا قبل از اختراع گرامافون توسط توماس ادیسون، تنها راه شنیدن موسیقی حضور در کنسرت یا در محفلی بود تا بتوان موسیقی را به صورت زنده شنید.

تا قبل از این و بنابر شواهد و اسناد تاریخی، از چند هزار سال قبل، مردم به این شیوه به موسیقی گوش فرا می‌داده‌اند اما سال 1877 نقطه عطفی در تاریخ شنیداری موسیقی بود.

دستگاهی ابداع شده بود که با ایجاد شیارهایی توسط یک سوزن بر روی یک دیسک ایجاد می‌شد و توسط سوزنی دیگر از گرامافون پخش می‌شد. این اختراع در زمان خود تحولی شگرف و عجیب و غریب بود. همه می‌گفتند چطور می‌شود صدا روی یک صفحه بماند و پخش هم بشود!

گرامافون به تدریج توسعه یافت و تا دهه 1880 نسل جدید دیسک تخت (flat-disc) با قابلیت ضبط بهتر و بیشتر عرضه شد.

استفاده از موم در دیسک‌ها باعث شد این صفحات را بتوان صدها بار شنید بدون اینکه آسیبی به آن‌ها وارد شود. به تدریج دیسک‌های پخش گسترده (Extended Play-EP) که می‌توانستند دو آهنگ را در هر طرف خود جای دهند نیز به بازار عرضه شدند.

رادیو

روند محبوبیت و کارایی گرامافون تا سال 1912 میلادی و اولین ایستگاه رادیویی دانشگاهی واقع در سن حوزه و پخش موسیقی از آن تحولی عظیم‌تر در پخش موسیقی رقم زد.

تا سال 1920 همچنان مردم معتقد بودند رادیو باید کارایی ارتباط دو طرفه داشته باشد و مناسب پخش موسیقی نیست اما از این سال به بعد محبوبیت رادیو افزایش یافت و از 1920 تا 1950 به عنوان عصر طلایی رادیو نزد خانواده‌ها شناخته شد.

اغلب اوقات، اخبار، نتایج مسابقات ورزشی، نتایج رأی‌گیری، سخنرانی‌ها، گزارش‌های آب‌وهوا، تفسیرهای سیاسی، برنامه‌های طنز و داستان‌ها از رادیو پخش می‌شدند.

سال 1922 ظهور نخستین اتفاقی بود که آینده پخش موسیقی از رادیو را تغییر داد؛ در آن سال اولین آگهی رادیویی پخش شد. افراد از مشاهده اینکه شرکتی برای آگهی رادیویی هزینه پرداخت می‌کند، شگفت‌زده شدند. هر چند آن‌ها به یقین تصوری از تبلیغات بر روی اینترنت و سرویس‌های آنلاین آینده نداشتند.

در این دوره اغلب موسیقی کلاسیک به‌طور زنده پخش می‌شد. افزایش محبوبیت موسیقی اغلب به رادیو وابسته بود، و افزایش تعداد ایستگاه‌های رادیویی بر روی محبوبیت موسیقی تا امروز تأثیر گذار بوده است.

نوار

سال 1958 میلادی، شرکت RCA آینده آثار موسیقی خانگی را با معرفی کارتریج نوار RCA تغییر داد.

قبل از این کارتریج، نوار مغناطیسی یک گزینه واقع‌بینانه برای استفاده در خانه نبود، زیرا پخش‌کننده‌های حلقه‌ای به‌ویژه در مقایسه با پخش‌کننده‌های ضبط صدا که دهه‌ها برای پخش موسیقی در خانه استفاده می‌شدند، برای مصرف‌کنندگان بسیار پیچیده بودند.

کارتریج RCA احتمالاً 60 دقیقه موسیقی باکیفیت را بر روی نوار مغناطیسی ثبت می‌کرد اما این امر باعث موفقیت این کارتریج نشد. اما سال 1964 و پس از معرفی نوار 8-track برای پخش خانگی موسیقی رخ داد.

بیل لیر از شرکت Lear Jet به همراه نمایندگان شرکت‌های Ampex، ford، General motors، Motorola و RCA برای توسعه فناوری که قبلاً برای نوار 4-track توسعه‌یافته بود، با همدیگر همکاری کردند.

در اوایل دهه 1970 میلادی، فیلیپس (Philips) ثابت کرد که نوار کاست‌های فشرده آن‌ها می‌توانند موسیقی باکیفیت بالا را در خود جای دهند؛ همین امر باعث سلطه آن‌ها بر بازار موسیقی خودرو شد. اندازه کوچک نوار کاست‌ها مزیت بزرگی محسوب می‌شد و توجه علاقه‌مندان بی‌شماری را به این رسانه باقابلیت حمل آسان جلب کرد. سازندگان شروع به ساخت نوارهای کوچک‌تر و قابل حمل کردند و موفقیت نوار کاست‌ در موسیقی تثبیت شد.

اختراع «واکمن» (walkman) در سال 1979 میلادی توسط شرکت سونی حتی از ظهور نوار کاست‌ها نیز مهم‌تر بود. معرفی پخش‌کننده نوار استریو قابل‌حمل کوچک باعث پذیرش نوارها به‌عنوان رسانه شخصی و خانگی موسیقی شد.

سی دی(دیسک فشرده)

اولین «دیسک‌های فشرده» (Compact Disk-CD) تجاری در اوایل دهه 1985 میلادی منتشر شدند. قبل از ظهور CD داده‌های پیاده‌سازی شده روی نوارهای مغناطیسی به صورت مکانیکی خوانده می‌شدند. اینکار توسط یک حسگر صورت می‌پذیرفت که الگوی فیزیکی یا مغناطیسی موجود روی نوار را بدل به سیگنال الکتریکی می‌کرد. استفاده از لیزر برای خواندن داده‌های رمزگذاری شده در دیسک، یک جهش بزرگ در فناوری ضبط و پخش صدا بود. لیزر از دیسک رد می‌شد و بازتاب‌های آن توسط یک حس‌گر که سیگنال الکتریکی را منتقل می‌کرد، خوانده می‌شد.

در اوایل دهه 1980 میلادی، محبوبیت CDها به اوج خود رسید، در این زمان هزینه پخش‌کننده‌های CD کاهش یافت و تعداد زیادی از هنرمندان، آهنگ‌های خود را به فرمت دیجیتال تبدیل کردند. قابلیت زمان پخش 60 دقیقه‌ای یک CD به همراه کیفیت بالای صوت ارائه‌ شده، و پخش‌کننده‌های قابل‌حمل به‌سرعت جایگاه خود را بین علاقه‌مندان موسیقی تثبیت کردند.

در ادامه با کمی تغییرات CDهای ویدیوئی، CD سوپر ویدئو، CDهای تصویری، DVD، HD DVD و دیسک‌های Blu-Rays عرضه شدند.

ام‌پی‌تری(mp3)

کارلینز براندنبورگ دانشجوی دکتری مهندسی برق دانشگاه ارلانگن نورنبرگ آلمان و همکاران وی در سال 1986 فناوری پیشرفته‌‌ای برای تقسیم صداها به سه بخش یا "لایه" استفاده کردند به‌طوری‌که هر لایه بسته به اهمیت آن برای صدای کلی ذخیره یا رها می‌شد. براندنبورگ و همکارانش از یک پدیده روانکاوی شنیداری به نام «ماسک شنوایی» (Auditory masking) برای فشرده کردن حجم فایل صدای ضبط شده استفاده کردند. 

براندنبورگ و گروه MPEG پس از این‌که متوجه شدند که این فرمت جدید می‌تواند در رشد اینترنت بسیار مفید باشد، در سال 1995 تصمیم گرفتند یک فرمت فایل جدید به نام MP3 ایجاد کنند.

رشد سریع اشتراک‌گذاری «کاربر به کاربر» (Peer-To-Peer) موسیقی باعث شد که Napster یکی از بدنام‌ترین شرکت‌ها در عصر اینترنت نام بگیرد. اگرچه تنها دو سال از راه‌اندازی Napster گذشته بود اما اختراع بنیان‌گذاران آن دنیای موسیقی را چنان تکان داد که تابه‌حال هیچ نرم‌افزاری چنین تغییری در دنیای فناوری ایجاد نکرده است.

اولین نسل iPod یک دستگاه فوق‌العاده حاوی حافظه 5 گیگابایتی بود که بیش‌تر از 100 آهنگ را در خود جای می‌داد ( جالب این‌که اولین گوشی باقابلیت پخش MP3، گوشی سامسونگ مدل SPH-M100 بود که در سال قبل، سال 2000 میلادی، به بازار عرضه شد). چرخ اسکرول مکانیکی و طرح پنج دکمه ظاهر جالبی به iPod می‌بخشید. اندازه کوچک آن باعث شد تا iPod پیشتاز پخش‌کننده‌های MP3 شود.

دستیار شخصی Siri، فناوری اسکن شبکه چشم، دوربین‌ها، دستگاه ضبط ویدیو، کنترل صدا، بلوتوث و اتصال wi-fi، همگی در طی سال‌های متمادی عرضه شدند و موسیقی به شکل فزاینده‌تری در دسترس مردم قرار می‌گرفت.

سرویس پاندورا

«پاندورا» (Pandora) به‌راحتی عنوان " بزرگ‌ترین خدمات پخش اولیه موسیقی" را به خود اختصاص می‌دهد.

این شرکت در سال 2005 میلادی راه‌اندازی شد و پیشتاز سرویس پیشنهاد موسیقی بود. این سرویس به‌عنوان یک موتور جستجو کار می‌کند؛ این فناوری، میلیون‌ها نفر از علاقه‌مندان موسیقی را به هزاران گروه در سراسر جهان معرفی کرده است و طیف وسیعی از تجربیات کاربران درباره‌ی آهنگ‌ها را که قبلاً در دسترس نبودند را ارائه می‌دهد.

امروز و در سال 2025 میلادی، موسیقی سطح وسیعی از دنیای اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها را درنوردیده است. شاید برای هر کارشناسی پیش بینی اینکه در 10 سال آینده، پخش و نفوذ موسیقی به چه صورتی تغییر خواهد کرد، بسیار دشوار و دور از ذهن باشد اما یک نکته قطعی به نظر می‌رسد و اینکه موسیقی به هر شکلی و در هر شرایطی از حضور فناوری، در گوش و جان بشر حضوری همیشگی خواهد داشت.