خروج از NPT و مذاکرات با روسیه و چین کلید مقابله ایران با مکانیسم ماشه است
رضا صارمی‌راد کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی شبکه خبری ایران ۲۴ درباره تاثیر مکانیسم ماشه اظهار داشت: چندین قطعنامه در شورای امنیت درباره ایران تصویب شد که روند تحریم افراد و شرکت‌هایی را که در برنامه هسته‌ای فعال بودند، در بر می‌گرفت. تحریم‌های نفتی بدون تصویب شورای امنیت و صرفاً از سوی دولت آمریکاست و هیچ‌کدام در قطعنامه‌های این شورا نیامده است؛ به همین دلیل تاثیر چندانی روی فروش نفت ایران ندارد.
وی افزود: تحریم‌هایی که با مکانیسم ماشه مطرح می‌شوند شامل تحریم‌های شورای امنیت و تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا است، اما این تحریم‌ها از هم جدا هستند و تحریم‌های شورای امنیت از نظر اقتصادی جدی نیستند. مکانیسم ماشه یک بند توافقی و نه یک عملکرد عملی است که اگر ایران به تعهدات خود عمل نکند، تمام تحریم‌های گذشته برمی‌گردد؛ اما این موضوع بدون نظر شورای امنیت عملی نخواهد شد.
کارشناس روابط بین‌الملل درباره استفاده از مکانیسم ماشه به عنوان ابزار فشار گفت: زمان امضای برجام این سازوکار پیش‌بینی شد و دارای مراحل متعددی است؛ شکایت باید بررسی و منجر به رأی‌گیری در شورای امنیت شود تا تصمیم نهایی درباره ادامه لغو تحریم‌ها گرفته شود. اگر هر کشوری در شورا وتو کند، تحریم‌ها خودبه‌خود بازنمی‌گردند. برای مقابله با این موضوع، تقویت اقتصاد داخلی، گسترش روابط منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های روسیه و چین در شورای امنیت اهمیت دارد.
صارمی‌راد در پاسخ به سوالی درباره جنبه حقوقی این موضوع بیان داشت: با توجه به خروج آمریکا از برجام و عدم پایبندی اروپایی‌ها به تعهداتشان، شورای امنیت حق تصمیم‌گیری در این زمینه را ندارد و باید به فضای حقوق بین‌الملل متوسل شویم. در واقع، اقدامات آمریکا فاقد مشروعیت است.
وی درباره راهکارهای ایران برای مقابله با مکانیسم ماشه گفت: خروج از معاهده ان‌پی‌تی (NPT) و تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بهترین اقدام انجام شده است. همچنین، تشدید برنامه‌های هسته‌ای، از جمله غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد، و بهره‌گیری از راهکارهای راهبردی دیپلماتیک، از جمله مذاکره با روسیه و چین برای وتوی قطعنامه‌های شورای امنیت، از دیگر اقدامات مهم است. روسیه و چین مخالف فعال‌سازی مکانیسم ماشه هستند و می‌توانند با وتوی قطعنامه‌های شورای امنیت مانع بازگشت تحریم‌ها شوند. علاوه بر این، استفاده از اهرم‌های منطقه‌ای، مانند تنش‌زدایی با عربستان، می‌تواند به کاهش فشار غرب کمک کند.
کارشناس روابط بین‌الملل درباره خروج ایران از پیمان عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی)، گفت: برای خروج لازم است طبق بند دهم پیمان اعلام رسمی انجام شود که تاکنون صورت نگرفته است. ان‌پی‌تی برای ما همچنان اهرم فشار است و می‌توانیم تهدید به خروج کنیم، اما به مرحله عملی نرسیده‌ایم.
صارمی‌راد درباره نقش رسانه‌ها و توجه به نشر اخبار درست در خصوص شرایط فعلی کشور تأکید کرد: نباید بدون اطلاع دقیق و منابع معتبر به شایعات دامن زد. برخی کانال‌های تلگرامی و رسانه‌ها با هدف سودجویی و افزایش قیمت ارز و طلا، فضا را ملتهب می‌کنند. امکان دخالت رسانه‌های صهیونیستی در انتشار اخبار جعلی نیز وجود دارد که هدف آن ایجاد آشفتگی است.
وی در پایان درباره وضعیت فروش نفت ایران گفت: اکنون میزان فروش نفت کشور به قبل از تحریم‌ها بازگشته است و عمده خرید از سوی چین انجام می‌شود. تحت تأثیر مکانیسم ماشه قرار گرفتن فروش نفت، تنها در صورتی ممکن است که چین سیاست خود را تغییر دهد. با توجه به تنش‌های مداوم بین چین و آمریکا در حوزه‌هایی مانند تعرفه‌ها و تایوان، بعید است چین اقدام به کاهش خرید نفت ایران کند.
تعریف و اهداف مکانیسم ماشه
مکانیسم ماشه (یا اسنپ‌بک) یک سازوکار حقوقی در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) و توافق برجام است که هدف اصلی آن بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران در صورت نقض تعهدات هسته‌ای است. این مکانیسم با اصرار آمریکا در برجام گنجانده شد تا راهی سریع و غیرقابل وتو برای اعمال مجدد تحریم‌ها فراهم کند. وجه تسمیه "ماشه" به دلیل شباهت آن به کشیدن ماشه تفنگ است که بازگشت تحریم‌ها را فوری و برگشت‌ناپذیر می‌کند.
فرآیند فعال‌سازی: ۴ مرحله کلیدی
فعال‌سازی این مکانیسم طی مراحل زیر صورت می‌گیرد:
۱. طرح شکایت در کمیسیون مشترک: یکی از اعضای برجام (ایران یا ۱+۵) با ادعای نقض تعهدات، شکایت را به کمیسیون مشترک برجام ارائه می‌دهد (۱۵ روز مهلت بررسی).
۲. ارجاع به سطوح بالاتر: در صورت عدم حل اختلاف، موضوع به وزرای خارجه و سپس هیئت دااری ارجاع می‌شود (۱۵ روز دیگر).
۳. ارجاع به شورای امنیت: پس از ۳۵ روز، شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت منتقل کند.
۴. شمارش معکوس ۳۰ روزه: شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد تا قطعنامه‌ای برای تمدید تعلیق تحریم‌ها تصویب کند. عدم تصویب قطعنامه یا وتوی آن توسط یک عضو دائم (مثل آمریکا) باعث بازگشت خودکار تحریم‌های پیشین می‌شود.
