به مناسبت سالروز تولد خالق «قیصر»؛ بساز مسعود جان که سینما مدیون توست
مسعود کیمیایی متولد ۷ مرداد ۱۳۲۰ در تهران به عنوان یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین فیلمسازان ایرانی، آثار مهم و ماندگاری را برای سینمای ایران ساخته است.
کیمیایی گرچه تحصیلات دانشگاهی مرتبط با سینما ندارد، اما چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن، برخی از مهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران را به نام خود به ثبت رسانده است.
وی در قبل از انقلاب همراه با چند کارگردان دیگر، آغازگر جریان موج نوی سینمای ایران بوده و آثاری ساخته که مسیر سینما را به کلی تغییر داده است.
کیمیایی از سنین جوانی به هنر گرایش داشت و مشخصا به سینما علاقه‌مند بود. زمانی که ۲۵ سال داشت فعالیت را در سینما با دستیاری کارگردان‌های بزرگی همچون ساموئل خاچیکیان آغاز کرد.
وی در فیلم «قهرمانان» که ساخته ژان نگولسکو و محصول مشترک ایران و آمریکا است جزو دستیاران این کارگردان بزرگ بود.
این تجربه‌ها کیمیایی را به ساخت نخسین فیلم سینمایی او سوق داد.
کیمایی «بیگانه بیا» را زمانی که ۲۷ سال داشت با بازی بهروز وثوقی جلوی دوربین برد. اما نخستین تجربه کارگردانی برای کیمیایی و تیمش آورده چندانی نداشت و مورد توجه قرار نگرفت.
سال 1348 کیمیایی با ساخت «قیصر» آغازگر جریانی نو در سینمای ایران شد و به عنوان کارگردانی نوآور و خلاق بسیار مورد توجه قرار گرفت.
«قیصر» با بازی بهروز وثوقی، به عنوان دومین تجربه فیلمسازی کیمیایی، با استقبال مردم مواجه و پرفروش‌ترین فیلم سال شد.
کیمیایی سال ۱۳۵۰ «داش آکل» را با اقتباس از داستان معروف صادق هدایت به تصویر کشید و این بار هم با بازی بهروز وثوق تجربه موفقی را در کارنامه هنری خود به ثبت رساند.
چهار سال سال بعد یعنی در سال ۱۳۵۴ کیمیایی یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران را ساخت. او «گوزنها» را با بازی بهروز وثوق و فرامرز قریبیان جلوی دوربین برد. این اثر با گذشت ۵۰ سال هنوز هم در لیست بهترین فیلم‌های ایرانی جای دارد.
کیمیایی در سینما به «استاد قهرمان سازی» معروف است و علاقه وی به قهرمان‌های لوطی مآب در آثار بعدی او همچون «داش آکل» و «سفر سنگ» نیز دیده می‌شود.
کیمیایی جزو کارگردانانی است که پس از انقلاب هم به فعالیت ادامه داد.
وی در سال ۱۳۶۱ فیلم «خط قرمز» را ساخت که با وجود نمایش در جشنواره فجر، به دلیل حجاب نداشتن بازیگران زن توقیف شده و رنگ پردهه را ندید. سعید راد و فریماه فرجامی در «خط قرمز» ایفای نقش کرده‌اند.
«دندان مار» یکی از آثار تحسین شده کیمیایی پس از انقلاب است. این فیلم با روایت داستانی در بستر جنگ ایران و عراق، در چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین نامزد جایزه خرس طلایی شد.
کیمیایی فیلمنامه اغلب آثار خود را نوشته و به نوشتن دیالوگ‌های ماندگار با لحن کوچه بازاری شهرت دارد. دیالوگ‌های فیلم «قیصر» و «گوزنها» جزو ماندگارترین دیالوگ‌های تاریخ سینما است.
او یک رمان چاپ شده به نام «جسد‌های شیشه‌ای» نیز دارد و نقاشی هم می‌کند. سال گذشته نمایشگاه نقاشی‌های کیمیایی در تهران برگزار شد.
«خائن کشی» آخرین فیلم مسعود کیمیایی است که در سال ۱۴۰۳ به روی پرده رفت. مهران مدیری، پولاد کیمیایی، امیر آقایی، فرهاد آئیش و سارا بهرامی دراین فیلم ایفای نقش کرده‌اند.
کیمیایی که اکنون در ۸۴ سالگی مشغول ساخت جدیترین اثر سینمایی خود با نام «عشق در انفرادی» است، در میان هنرمندان سینما از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و بسیار محبوبیت دارد.
فرامرز قریبیان سال گذشته در پیامی به مناسبت جشن تولد کیمیایی برای او نوشت: «در دو مراسمی که برای داریوش مهرجویی و احمدرضا احمدی برگزار شد کنار هم نشستیم و گریستیم و حالا در این سینما فقط تو مانده‌ای. باید بمانی و فیلم بسازی. مگر کار دیگری جز فیلمسازی هم باید انجام دهی؟ بساز مسعود جان که سینما مدیون توست. منتظر فیلم جدیدت هستم.»
اصغر فرهادی برنده جایزه اسکارهم در مورد کیمیایی گفته است: «هیچ فیلمسازی اندازه آقای کیمیایی در سینماگر شدن فیلمسازان بعد از خود نقش نداشته و خیلی‌ها پس از نمایش فیلمی از ایشان علاقه‌مند شدند که فیلم بسازند. در فیلم‌های ایشان یک شوریدگی وجود دارد و من معتقدم تنها فیلمساز دیگری که چنین شوریدگی‌ای داشت، زنده یاد داریوش مهرجویی بود.»
سیروس الوند نیز درباره فیلم «قیصر» گفته است: «اگر قیصر را نداشتیم سینما غفلت می‌کرد و راه خود را به آن شکل می‌رفت. قیصر مثل یک سیلی به گوش سینما خورد و خوشحالم که الان آقای کیمیایی سلامت و سرپا هستند.»
مهران مدیری نیز که در فیلم «خائن کشی» بازی کرده درباره تجربه همکاری با مسعود کیمیایی گفته است: «معتقدم هر بازیگری یک بار درعمرش باید با مسعود کیمیایی بازی کند از بس که دانش عمیقی دارد. آدم خیلی از او یاد می‌گیرد و من گاهی یواشکی کنار دوربین او می‌رفتم تا قاب‌بندی یاد بگیرم. مسعود کیمیایی به شدت سینما را بلد است.»
