خرید طلا در ۱۳ صفر؛ در جستجوی آرزو با چاشنی خرافات
به گزارش شبکه خبری ایران۲۴، خرافات همواره در طول تاریخ به اشکال مختلف در جوامع انسانی ظهور کرده‌اند. در ایران نیز باور‌هایی مانند نحسی برخی روز‌ها یا خوش‌یمنی انجام کار‌های خاص در تاریخ‌های مشخص، سابقه‌ای طولانی دارد.
اما آنچه در مورد خرید طلا در ۱۳ صفر جلب توجه می‌کند، سرعت گسترش آن در فضای مجازی و تبدیل شدن آن به یک موج اجتماعی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این خرافه از اواسط دهه ۸۰ شمسی و همزمان با گسترش شبکه‌های اجتماعی مانند «اورکات» و «یاهو۳۶۰» در ایران شکل گرفت.
در آن دوران، برخی وبلاگ‌ها و صفحات اینترنتی مرتبط با طالع‌بینی و فال، مطالبی درباره تأثیر روز‌های خاص بر اقبال مالی منتشر می‌کردند. اما اوج گسترش این باور به دهه ۹۰ شمسی و با رواج پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام بازمی‌گردد.
کارشناسان علوم اجتماعی معتقدند که سه عامل اصلی در رواج این خرافه نقش داشته‌اند:
۱ - نیاز روانی انسان به کنترل سرنوشت: در شرایط اقتصادی ناپایدار، افراد به دنبال راه‌های سریع و کم‌زحمت برای بهبود وضعیت مالی خود هستند.
۲ - ساختار ویروسی شبکه‌های اجتماعی: پیام‌های زنجیره‌ای که وعده‌های معجزه‌آسا می‌دهند، به سرعت میان کاربران دست‌به‌دست می‌شوند.
۳ - سودجویی اقتصادی: برخی از طلافروشان و صفحات تجاری با تبلیغات هدفمند، این باور را تقویت کرده‌اند تا در روز‌های خاص مانند ۱۳ صفر، فروش خود را افزایش دهند.
واکنش مراجع تقلید و علمای دینی
مراجع تقلید و متخصصان علوم دینی با بررسی منابع معتبر اسلامی، این باور را فاقد پایه و اساس دینی دانسته‌اند. آیت‌الله محمدتقی فاضل میبدی، از فقه های معاصر، در پاسخ به استفتائی درباره خرید طلا در ۱۳ صفر تصریح کرده است: هیچ روایت معتبری از معصومین (ع) وجود ندارد که انجام کاری در این روز را موجب برکت بداند. این قبیل باور‌ها نه تنها مستند نیستند، بلکه ممکن است موجب انحراف مردم از مسیر صحیح دینی شوند
همچنین آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در پاسخ به استفتائی در این زمینه تأکید کرده است: در منابع معتبر دینی نه تنها چنین توصیه‌ای وجود ندارد، بلکه اتکا به این قبیل خرافات می‌تواند انسان را از مسیر عقلانیت و تدبیر دور کند. ایشان همچنین هشدار داده‌اند که برخی سودجویان از احساسات مذهبی مردم سوءاستفاده می‌کنند.
حجت‌الاسلام سید علی خاتمی خوانساری کارشناس علوم حدیث نیز با اشاره به منابع روایی گفته است: «در برخی کتاب‌های ضعیف‌السند مانند الدروع الواقیه، روز ۱۳ صفر به عنوان روزی نحس معرفی شده است. اما حتی در این منابع نیز اشاره‌ای به خرید طلا یا انجام اعمال خاص برای دفع نحسی نشده است. متأسفانه برخی افراد با تحریف این روایات، شبهاتی را در جامعه ایجاد می‌کنند.»
حجت الاسلام محمدعلی ابطحی عضو مجمع روحانیون مبارز، نیز هشدار داده است که این قبیل خرافات می‌توانند به اعتماد عمومی نسبت به نهاد دین آسیب بزنند: «وقتی مردم بر اساس چنین باور‌هایی عمل می‌کنند و نتیجه نمی‌گیرند، ممکن است به کلی از دین رویگردان شوند. این یک آسیب فرهنگی جدی است که باید با آگاهی‌بخشی و روشنگری با آن مقابله کرد.»
تحلیل اقتصادی و پیامد‌های اجتماعی
از منظر اقتصادی، این خرافه پیامد‌های قابل توجهی داشته است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال‌های اخیر، همزمان با نزدیک شدن به ۱۳ صفر، تقاضا برای خرید طلا به شکل غیرمنطقی افزایش یافته و حتی در برخی موارد، صف‌های طولانی مقابل طلافروشی‌ها تشکیل شده است.
امیر امیرزرگر کارشناس بازار طلا به خبرنگار ایران24 گفت: این شایعات باعث نوسانات مصنوعی قیمت شده است. در روز‌های نزدیک به ۱۳ صفر شاهد افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی تقاضا هستیم که کاملاً غیرمنطقی است.
این فروشنده قدیمی طلا در همین رابطه افزود: بعد از چند روز، بسیاری از خریداران پشیمان می‌شوند، چون نه قیمت‌ها کاهش می‌یابد و نه معجزه‌ای رخ می‌دهد.
راهکار‌های جایگزین از منظر دینی و علمی
در مقابل این خرافه، علما و کارشناسان راهکار‌های عملی و مستند به آموزه‌های دینی را پیشنهاد می‌دهند. از جمله این راهکار‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱ - صدقه و انفاق:
در روایات معتبر اسلامی، صدقه دادن به عنوان یکی از مؤثرترین راه‌های جلب روزی و دفع بلا معرفی شده است.
امام صادق(ع) در حدیثی می‌فرمایند: «با صدقه دادن، بلا را از خود دور کنید.» این آموزه برخلاف خرافه خرید طلا، بر کمک به دیگران و ایجاد تعادل اجتماعی تأکید دارد.
۲ - توکل و تلاش:
امام علی(ع) در نهج‌البلاغه تأکید می‌کنند که آرزو‌های بی‌اساس می‌توانند انسان را از تلاش بازدارند. به جای تکیه بر تاریخ‌های خاص، برنامه‌ریزی مالی، افزایش مهارت‌های شغلی و توکل بر خدا راه‌های واقعی برای بهبود وضعیت اقتصادی هستند.
۳ - افزایش سواد رسانه‌ای:
کارشناسان توصیه می‌کنند که مردم پیش از باور کردن مطالب منتشرشده در فضای مجازی، به منبع و مستندات آن توجه کنند. بسیاری از این شایعات با اهداف تجاری یا سیاسی منتشر می‌شوند و آگاهی نسبت به آنها می‌تواند از گسترش خرافات جلوگیری کند.
علاوه بر این، حجت‌الاسلام محمد سراش محصل درس خارج فقه در دزفول در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایران۲۴ به روایات معتبری اشاره کرد که راه‌های واقعی برآورده شدن حاجات را نشان می‌دهند.
وی گفت: در روایت صحیحی از امام صادق(ع) داریم که فرمودند: «ثلاثة لا یُردّ دعاؤهم» - سه گروه هستند که دعایشان رد نمی‌شود؛ از جمله کسی که به برادر مؤمنش کمک می‌کند.
سراش ادامه داد: در کتاب کافی، جلد ۲، صفحه ۵۱۰ روایتی از امام باقر(ع) نقل شده که می‌فرمایند: «من أحبّ أن یستجاب دعاؤه فلیطبّ کسبه» - هر کس می‌خواهد دعایش مستجاب شود، باید کسبش را پاکیزه کند. اینها راهکار‌های واقعی هستند، نه خرافاتی مثل خرید طلا در روز خاص.
این کارشناس دینی با اشاره به حدیث دیگری از امام علی(ع) تأکید کرد: در غررالحکم آمده است: «العمل یزید فی الرزق» - تلاش و کار است که روزی را افزایش می‌دهد. این آموزه‌های ناب اسلامی را باید جایگزین باور‌های پوچ کنیم.
در نهایت باید دقت کرد که خرافه خرید طلا در ۱۳ صفر نمونه‌ای از باور‌های بی‌پایه‌ای است که در فضای مجازی گسترش یافته و گاهی پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی جدی به همراه داشته است.
مراجع تقلید و کارشناسان دینی با رد این باور، بر لزوم پایبندی به آموزه‌های مستند اسلامی تأکید کرده‌اند.
از سوی دیگر، تحلیلگران اقتصادی و روان‌شناسان نیز هشدار داده‌اند که ترویج چنین خرافه‌هایی می‌تواند به اقتصاد خانوار‌ها و سلامت روانی جامعه آسیب بزند.
راه حل واقعی برای بهبود وضع مالی و معنوی، نه در خرید طلا در روز‌های خاص، بلکه در تلاش مستمر، برنامه‌ریزی دقیق و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی و دینی نهفته است. همان‌گونه که امام صادق (ع) فرمودند: خوشا به حال کسی که فریب آرزو‌های پوچ را نمی‌خورد و با توکل بر خدا و تلاش، زندگی خود را می‌سازد.
