تک‌فرزندی؛ فرصت یا چالش؟
در جامعه امروز ایران، خانواده‌ها بیش از هر زمان دیگری تحت فشار‌های اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته‌اند.
هزینه‌های سنگین زندگی، دغدغه‌های شغلی، نبود امنیت روانی و ... و همچنین این باور رایج که پرورش یک کودک کم هزینه‌تر و آسان‌تر از پرورش چند کودک است، خانواده‌ها را به سمت تک‌فرزندی سوق داده است.
با این حال، واقعیت‌های روان‌شناختی و اجتماعی نشان می‌دهد تک‌فرزندان در طول زندگی خود با چالش‌هایی متفاوت مواجه می‌شوند.
آنها در دوران کودکی اغلب از داشتن هم‌بازی محروم‌اند و بیشتر اوقات خود را با والدین یا به تنهایی سپری می‌کنند.
این تجربه، مهارت‌های ارتباطی کودک را محدود می‌کند.
به همین دلیل است که بسیاری از روانشناسان معتقدند تک‌فرزندی تنها یک انتخاب ساده خانوادگی نیست، بلکه تبعات فردی و اجتماعی گسترده‌ای دارد که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
در این خصوص شبکه خبری ایران۲۴ گفت‌وگویی با دکتر «افشین طباطبایی» روانشناس، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی ترتیب داده که در پی می‌آید.
طباطبایی درباره ویژگی‌های مثبت و منفی تک‌فرزندی تصریح کرد: تاثیرات منفی تک‌فرزندی نسبت به تاثیرات مثبت آن بیشتر است. اگر خانواده دارای یک فرزند باشد امکانات مادی، رفاهی و روحی - روانی و تربیتی صرف یک فرزند می‌شود که می‌تواند نکته‌ای مثبت باشد. اما از منظر اجتماعی به دلیل اینکه تک‌فرزند‌ها خواهر و برادر ندارند از نظر ارتباطات انسانی آموزش کافی نمی‌بینند.
وی ادامه داد: افرادی که خواهر و برادر دارند از دوران کودکی با تنش‌ها و چالش‌هایی روبه روهستند که باید با آنها تعامل و تقابل کنند؛ مانند خشم، کینه، حسادت، تبعیض و حتی عشق، دلسوزی و غیره. به این ترتیب تک‌فرزندان در جامعه با چالش‌هایی روبه رو می‌شوند که تا به حال روبه رو نبوده‌اند و دچار مشکلاتی می‌شوند.
این روانشناس افزود: افرادی که تک‌فرزند هستند معمولا از سوی خانواده خود تایید گرفته‌اند و وقتی که در جامعه تایید نمی‌شود دچار سرخوردگی و ناکامی می‌شود.
این پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: البته نوع تربیت تک‌فرزندان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و نمی‌توان فرمولی کلی برای همه تک‌فرزندان ارائه کرد. با این وجود می‌توان گفت که معمولا تک‌فرزندان از سوی خانواده خود حمایت صد درصد می‌گیرند و کمتر با چالش‌ها روبه رو می‌شوند. همچنین، چون حمایت بیشتری دریافت می‌کنند در مقایسه با افرادی که خواهر و برادر دارند خودشیفتگی بیشتری در میان آنها پیدا می‌شود. اما با این حال ممکن است فشار‌های روانی والدین بر تک‌فرزندان متمرکز شود.
وی افزود: در کل افرادی که خواهر و برادر دارند خوشبخت‌ترند؛ ممکن است چالش‌هایی داشته باشند ولی همین چالش‌ها می‌تواند دست‌مایه سازندگی بهتر در زندگی شود.
این نویسنده درباره جوانان «نییت» تصریح کرد: پدیده «نییت» نیز در نوجوانان بین ۱۵ تا ۲۴ سال ظاهر می‌شود، یعنی نوجوانانی که هیچ هدفی در زندگی خود ندارند و نه شغلی دارند و نه محصل‌اند و در بطالت به سر می‌برند نیز، می‌تواند در بین تک فرزندان بیشتر باشد که البته به نوع تربیت تک‌فرزندی مرتبط است.
وی ادامه داد: خانواده‌هایی که یک فرزند دارند ممکن است خیلی مرفه نباشند ولی برای تک‌فرزند خود همه امکانات رفاهی را فراهم می‌کنند و اگر فرزند به این نوع زندگی عادت کند به این ترتیب انتظارات و توقعات بی‌جا پیدا کرده و دچار بحران می‌شود.
طباطبایی درباره اهمیت تربیت تک‌فرزندان تصریح کرد: تک‌فرزندی می‌تواند فرد را به انفعال بکشاند و خانواده‌ها باید در تربیت تک‌فرزند خود بیشتر دقت کنند، زیرا برخلاف تصور عموم تربیت تک‌فرزند بسیار سخت‌تر از تربیت چند فرزند است. فرزندان بسیاری از آموزش‌ها و مسائل را در جریان رشد پیدا می‌کنند.
وی افزود: توصیه می‌کنم خانواده‌ها در صورت امکان، حداقل ۳ یا ۴ فرزند داشته باشند. مخصوصا پدر و مادر‌هایی که وضع مالی بهتر و سطح سواد بالاتری دارند و می‌توانند افراد سالم تحویل جامعه دهند. اکنون مشاهده می‌شود که حداکثر یک فرزند به دنیا می‌آورند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در نهایت گرفتاری تک‌فرزندی به اومانیسم کاپیتالیسم و فردگرایی باز می‌گردد که در غرب باب شده است. به این ترتیب پدر و مادر یک فرزند به دنیا می‌آورند و آن فرزند نیز با ارزش‌های فردگرایی رشد می‌کند که می‌تواند تبعات منفی برای جامعه ایجاد کند و ما باید به سمت تعدد فرزندان بازگردیم.
