داوود فتحعلی بیگی: «بهرام بیضایی» را متهم به جعل تاریخ کرده‌اند/گوش شنوای برای شنیدن مشکلات نمایش آئینی - سنتی نیست
نمایش‌های آئینی و سنتی از دیر باز به عنوان بخش مهمی از فرهنگ و هنر سرزمین ایران به شمار می‌آید ریشه در تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم میان تمام اقوام ایرانی دارند.
نمایش‌های آئینی به دلیل اشاره به آیین و سنت‌های اجتماعی، همواره مورد توجه و استقبال ویژه مردم، خصوصا در مناسبت‌های دینی و مذهبی همچون ایام محرم و صفر قرار گرفته‌اند.
از اشکال نمایش آئینی - سنتی می‌توان به تعزیه و سیاه بازی اشاره کرد که نه تنها در اکثر موارد لحظات شاد و سرگرمی داشته بلکه بستر مهمی را برای انتقال پیام فرهنگی، اجتماعی و مذهبی نیز فراهم کرده است.
داود فتحعلی بیگی هنرمند سابقه تئاتر و نمایش‌های آئینی - سنتی در گفت وگو با شبکه خبری ایران ۲۴ درباره تفاوت نوع ساختار و مضامین نمایش‌های آئینی گفت: از نظر ساختاری تفاوت جدی بین نمایش‌های آئینی با درام ارسطویی وجود دارد. درام غربی بر مبنای الگوهای یونانی شکل گرفته، در حالی که نمایش‌های سنتی ایران و اغلب کشورهای آسیایی در زیرمجموعه نمایش‌های روایی قرار می‌گیرند. این تفاوت ها به این معنا نیست که یکی از آنها به دیگری ارجحیت داشته باشد، بلکه بستگی به نوع نگاه فرد و شناختش نسبت به موضوع دارد.
نویسنده و کارگردان نمایش «اندر حکایت یوسف و زلیخا» افزود: به باور برخی صاحبنظران همچون بهرام بیضایی، شناخت این ساختارها می‌تواند الهام‌بخش خلق آثار معاصر ماندگار شود؛ همان‌گونه که نمایشنامه‌هایی نظیر «مرگ یزدگرد» توانست بر پایه این بنیان‌ها شکل گیرند.
وی با انتقاد از چالش‌های پیش روی نمایش‌های آئینی و سنتی بیان کرد: با وجود این ظرفیت‌ها، به نظر می‌رسد مشکل اصلی نه در جذابیت یا استقبال مخاطب، بلکه در کم‌توجهی نهادهای رسمی و آموزشی است. مردم همواره از این نوع نمایش‌ها استقبال و ارتباط خود را با آثار سنتی حفظ کرده‌اند. اما نبود رشته تخصصی، فقدان پژوهشکده‌های مرتبط و برگزاری جشنواره‌های پراکنده و بدون انسجام، مانع رشد پایدار نمایش آئینی در کشور شده است.
فتحعلی بیگی با بیان دغدغه اصلی کارشناسان این حوزه تصریح کرد: با این حال، کارشناسان و هنرمندان حوزه تئاتر معتقدند در عصر حاضر، این نوع از شاخه نمایشی با چالش‌های جدی مواجه شده است. اصلی ترین مشکلات که دغدغه هنردوستان و کارشناسان مربوطه است، فقدان آموزش آکادمیک و دانشگاهی برای نمایش‌های آئینی است. اما در دوران کنونی انتظار می‌رود که با توجه به وجود نهادهای آموزشی و دانشگاهی، رشته‌ای تخصصی برای آموزش و پژوهش در این زمینه ایجاد شود.
بازیگر فیلم سینمایی «کتاب قانون» اظهار کرد: به گفته هنرمندان این حوزه، تاکنون تلاش‌هایی در دانشگاه سوره و دانشگاه هنرهای ایرانی - اسلامی استاد فرشچیان برای تدوین واحدهای درسی و راه‌اندازی رشته نمایش آئینی صورت گرفته، اما هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده است.
فتحعلی بیگی ادامه داد: بسیاری از استادان و پژوهشگران معتقدند وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکنون در این زمینه کوتاهی کرده‌اند و دغدغه لازم برای حمایت و سامان‌دهی چنین رشته‌ای را نداشته‌اند.
کارگردان نمایش آئینی «عروسی دختر شاه پریان با حاکم ملایر» گفت: زمانی خطاب به یکی از مسئولان، نامه‌ای به دانشگاه سوره ارسال کردم و درباره معضلات و مشکلاتی که این نمایش داشت توضیحاتی ارائه دادم، ولی همه این پیگیری‌ها بی‌نتیجه ماند.
فتحعلی بیگی افزود: بیشترین مشکلی که در حال حاضر برای نمایش‌های آئینی - سنتی وجود دارد به نبود شناخت لازم بر می‌گردد. به عنوان مثال زمانی که آقای بهرام بیضایی کتاب «نمایش در ایران» را نوشت، بسیاری از کارشناسان در این حوزه او را متهم به جعل تاریخ کرده‌اند. قطعا یکی از دلایل مهم این امر از نبود شناخت نسبت به نمایش ایرانی نشات می‌گیرد.
وی با ابراز امیداوری از راهگشایی مشکلات پیش رو، راهکار اصلی را اقدام جدی وزارت علوم، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی دانست و متذکر شد: با راه‌اندازی رشته‌ای مستقل در حوزه نمایش آئینی - سنتی با ایجاد بستری برای پژوهش و آموزش تخصصی، این گنجینه ارزشمند هنری از خطر فراموشی و پراکندگی رهایی می‌یابد. در غیر این صورت این حوزه همچنان به تلاش‌های دلسوزانه فردی هنرمندان و استادان محدود خواهد شد؛ تلاشی که ارزشمند و قابل ستایش است ولی قطعا نمی‌تواند جایگزین حمایت ساختاری و نظام‌مند شود.
