اجرای ارکستر سمفونیک جوانان آسیبی به آثار موزه هنرهای معاصر نزد/دو تا ساز ویلن و کنترباس برای یک تابلوی نقاشی مشکلی ایجاد نمی کند

اولین کنسرت ارکستر سمفونیک جوانان از مجموعه‌های وابسته به دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پنجشنبه شب سیزدهم شهریور در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

 در این مراسم که با همراهی گروه کر به رهبری سحر انزلی برگزار شد مردم به طور رایگان در محوطه داخلی موزه هنرهای معاصر نظاره‌گر اولین اجرای ارکستر سمفونی جوانان شدند.

پس از برگزاری این رویداد هنری که از سوی موزه به عنوان رویدادی بینارشته‌ای تعریف شده بود، برخی انتقادات در رسانه‌ها مطرح شد مبنی بر اینکه اجرای موسیقی در موزه هنرهای معاصر که گنجینه بیشترین و ارزشمندترین آثار عمدتا نقاشی خاورمیانه محسوب می‌شود، می‌تواند به این آثار و تابلوها آسیب وارد کند.

برخی کارشناسان بر این باورند که این کار می توانست در موزه‌های غیرتخصصی‌تر همچون آبگینه یا دیگر موزه‌های عمومی انجام شود، حتی برنامه‌هایی که طی هفته‌ها و ماه‌های گذشته برا کودکان در همین موزه هنرهای معاصر انجام شد.

نیت کار عالی است ولی موزه معاصر به جهت گنجینه‌ای که دارد آنقدر حساس است که به همین دلیل آکوستیک شده چون از منظر فنی حتی آمبیانس محیطی و نویز میتواند باعث تخریب آثار شود که البته این آسیب در سطح تخصصی قابل دریافت است.

ضمن اینکه در دوره‌های قبل از آثار خوب مراقبت نشده و قبلا حشره زده بودند. آثار و ترک‌ها و پارگی‌هایی در تابلوها ایجاد شده بود که هرگونه سطح نویز و فرکانس کنترل نشده میتواند آسیب‌ها را بیشتر کند.

بنابر پژوهش‌های علمی که در این خصوص در دنیا انجام گرفته، آلودگی صوتی به‌عنوان یکی از عوامل محیطی مخرب، تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت فیزیکی و معنوی آثار موزه‌ای دارد. مطالعات انجام‌ شده توسط International Institute for Conservation نشان می‌دهد که امواج صوتی با فرکانس بالا می‌توانند ارتعاشاتی در سطح میکروسکوپی ایجاد کنند که به مرور زمان موجب ترک‌خوردگی، جدا شدن رنگ، و تخریب ساختارهای ظریف آثار هنری می‌شوند. به‌ویژه آثار تاریخی ساخته‌ شده از مواد حساس مانند چوب، کاغذ، پارچه و سرامیک در برابر نویزهای مزمن آسیب‌پذیرتر هستند.

بر اساس پژوهش منتشرشده در Papyrus Journal، ارتعاشات ناشی از ترافیک شهری، سیستم‌های تهویه، و رویدادهای صوتی در فضای موزه می‌توانند باعث ناپایداری مکانیکی در اشیاء شکننده شوند. همچنین، نویز محیطی تجربه‌ بازدیدکنندگان را تحت‌تأثیر قرار داده و مانع از تمرکز و ارتباط عمیق با آثار می‌شود. راهکارهای پیشنهادی شامل استفاده از مصالح جاذب صوت، طراحی آکوستیک فضا، و پایش مداوم شدت نویز با استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 1996-1 است.

پژوهش‌هایی از این دست، به‌طور تخصصی به تأثیر ارتعاشات ناشی از فعالیت‌های انسانی، حمل‌ونقل، و رویدادهای موسیقایی بر مجموعه‌های موزه‌ای می‌پردازد. نویسندگان توصیه‌هایی برای کنترل ارتعاشات در پروژه‌های ساخت‌وساز و نگهداری آثار ارائه داده‌اند و همچنین بررسی تأثیر ارتعاشات ناشی از موسیقی و صداهای تقویت‌شده در گالری‌ها و موزه‌ها.

در یک نمونه از این پژوهش‌ها، محققان با استفاده از اتاق آکوستیک در دانشگاه لندن بررسی کردند که آیا صداهای هوایی (airborne) می‌توانند باعث لرزش یا آسیب به آثار هنری شوند. نتایج نشان داد که حتی صداهای غیرتماسی می‌توانند در طول زمان اثرات مخربی داشته باشند.

خبرنگار حوزه موسیقی شبکه خبری ایران 24 با توجه به موارد و انتقادات مطروحه، با رضا دبیری نژاد مدیر موزه هنرهای معاصر در مورد این برنامه و برنامه‌های مشابهی که در محل موزه برگزار شده گفت وگوکرده است و وی ضمن رد هرگونه آسیب به موزه گفت: بنده تخصصم در حوزه موزه‌داری و فارغ‌التحصیل میراث فرهنگی هستم. ما همه موارد را چک کرده‌ایم. اول اینکه ما سیستم صوتی نداشتیم یعنی ارکستر بدون هیچ‌گونه میکروفن و سیستم صوتی اجرا کرد. آسیب زمانی اتفاق می‌افتد که اجرای موسیقی با سیستم صوتی و ارتعاش بسیار بالا باشد در صورتیکه این گروه بدون سیستم صوتی و به صورت آکوستیک و زنده اجرا کردند. ضمنا وقتی اینچنین مساله‌ای باید مطرح شود که اجرا یا رویداد در بنایی تاریخی و دارای قدمت باشد نه در یک ساختمان معاصر با سازه بتن!

وی افزود: نکته بعد اینکه ما اصلا در سالن‌های موزه اجرا نکرده‌ایم که آثار در معرض باشند که این هم منطق‌اش این نیست! همین الان ما در مجموعه‌های تاریخی چون نیاوران، سعدآباد و کاخ گلستان شاهد اجرای موسیقی هستیم آن هم کنسرت‌های پاپ و البته این تجربه و موضوع جدیدی نیست. همه موزه‌های بزرگ دنیا مثل متروپولیتن و گوگنهایم، همه را چک کنید همه اینچنین تجربه‌هایی داشته و دارند.

دبیری‌نژاد عنوان کرد: این اصلا جزئی از قالب کاری موزه‌های معاصر و مدرن است. تمام این موزه‌ها دارای ترکیب بینارشته‌ای هستند. تازه اینکه ما موسیقی‌های پاپ، راک و موسیقی‌های پر سر و صدا که انجام نداده‌ایم، یک موسیقی ارکسترال بدون سیستم صوتی، بلندگو و ارتعاش که آن هم در فضای لابی موزه بوده است.

مدیر موزه هنرهای معاصر با انتقاد از برخی رسانه‌ها گفت: یک سری از دوستان هستند که همیشه دنبال بهانه می‌گردند و بی ‌اخلاقی رسانه‌ای صورت می‌گیرد. تمام دوستانی که تماس گرفته بودند هیچکدام این نظر را تایید نکرده بودند. حتی کسی که در مصاحبه‌اش به این مساله انتقاد کرده بود، خودش تماس گرفت و بخاطر بی‌اخلاقی رسانه‌ای عذرخواهی کرد. چون برخی رسانه‌ها تنها دنبال این هستند که هر اتفاقی را مذموم نشان بدهند. شما یک کارشناس برجسته مرمت آثار پیدا نمی‌کنید که این موضوع آسیب در اینچنین شرایطی را تایید کند. ضمن اینکه انتقاد چیزی که ندیده شده که به چه صورت و در چه فضایی انجام گرفته درست نیست. مادامیکه اجرای ما در لابی موزه و در فضایی بتنی است و نه تنها آسیبی به آثار نمی‌رسد حتی به بنا هم آسیبی نمی‌رسد.

وی تاکید کرد: اینکه در خصوص حفاظت از آثار حساسیت وجود داشته باشد درست است ولی نه اینکه مثلا یک تابلوی نقاشی با دوتا ساز ویلن و کنترباس به این راحتی آسیب ببیند. نمونه‌های جهانی این رویدادها هم متداول و به عنوان یک کار بینارشته‌ای محسوب می‌شود. و زمانیکه ما از هنر معاصر صحبت می‌کنیم، موسیقی بخشی از همین هنر معاصر است بویژه موسیقی‌های فاخری که به اینچنین فضاهایی هم بخورند. شما یک کارشناس پیدا کنید که دغدغه و نگرانی داشته باشد و رسما به این مساله ایراد کارشناسی بگیرد، من تایید خواهم کرد! ما قبل از انجام این کار با دوستان مرمت صحبت کرده‌ایم و همه شرایط را پیش‌بینی کردیم. ضمن اینکه نگرانی و انتقاد هم باید مستند باشد، جاییکه ما داریم این رویدادها را با توجه به تجربیات جهانی پیش می‌بریم و انجام رویدادهای فرهنگی جزء وظایف موزه‌ها است بخصوص موزه‌های مدرن و معاصر که جنبه‌های کاری و فعالیتی بیشتری در این زمینه دارند.

دبیری نژاد گفت: دیروز چند رسانه با ما تماس گرفتند پیرو متنی که از یک نفر منتشر شده بود که بعد آن فرد بعد از آن که متن مطلبی که به نام وی منتشر شده بود را برایش فرستادم، تماس گرفت و عذرخواهی کرد و گفت که چیزی که من گفته‌ام اصلا چیزی نیست که به نام من منتشر شده است و با آنچه که من گفته بودم کاملا متفاوت است.

وی افزود: این را هم بگویم که ما بنای تاریخی با تزئینات حساس نیستیم. مثلا در یک بنای تاریخی چهارصد پانصد ساله، آیینه‌کاری دارد، نقاشی دارد، اگر سیستم صوتی با ارتعاش بالا و باند پخش شود، ایراد جدی دارد البته ما بناهایی داریم مثل عالی‌قاپو سابقه تاریخی بنا اجرای موسیقی و تالار موسیقی داشته‌اند، بماند اینکه موزه هنرهای معاصر یک بنای مدرن با سازه‌ها و مصالح مدرن و بتن است که برای مقاومت در شرایط زلزله‌ها و بلایای طبیعی و سر و صداها و تحرکات پیرامون طراحی و ساخته شده است.

این کارشناس میراث فرهنگی و مرمت آثار ادامه داد: ضمنا این مساله آسیب به آثار در معرض صدا و موسیقی، تنها در شرایطی احتمال دارد رخ دهد که برنامه‌هایی به شکل دائمی اجرا شود و آثار در معرض این اتفاقات باشند در صورتیکه در همین شرایط ایمن هم آثار ما به صورت ادواری به نمایش گذاشته می‌شوند بخصوص اینکه آثار ما در معرض همین اجرا هم نبوده‌اند و در طبقات زیرین موزه در محل امن خودشان نگهداری می‌شوند.

رضا دبیری‌نژاد تاکید کرد: اگر مثلا یک تابلوی چهارصد ساله را بیاورید و در یک متری‌اش موسیقی با حجم ارتعاش بالا اجرا کنند می‌توان در مورد آسیب‌اش صحبت کرد که آن هم نیاز به بررسی کارشناسی دارد و با فرضیه نمی‌توان انتقاد کرد بلکه مساله علمی است و باید با استنادهای علمی صورت گیرد مثل میزان ارتعاش، میزان دسیبل و آنهم در مورد متریالی که قابلیت شکنندگی دارند و ما اصلا الان آثار حساس اینچنین نداریم که در معرض دید بوده باشند.