عباسزاده مشکینی: موضع قالیباف، موضع مجلس نیست/لزوم شفافیت وزارت خارجه و پاسخگویی دولت به مجلس

به گزارش خبرنگار گروه سیاسی شبکه خبری ایران۲۴، محمود عباسزاده مشکینی نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی ، روز شنبه بیستودوم شهریور ۱۴۰۴، با حضور در استودیو شبکه خبری ایران۲۴ در گفتوگو با خبرنگار گروه سیاسی این شبکه خبری درباره تفاهم نامه اخیر ایران با آژانس بینالملل انرژی اتمی به بیان دیدگاههای خود پرداخت؛ مشروح این گفتوگو را در ادامه بخوانید و تماشا کنید.
ایران ۲۴: دکتر، در خصوص تفاهمنامه اخیری که دکتر عراقچی با آقای گروسی در مصر امضا کردند و اعلام شد که این تفاهمنامه در واقع با قانون مجلس منطبق است، انتقادهایی نسبت به این موضوع در فضای رسانهای مطرح شده است. با توجه به حساسیت سیاسی و امنیتی پیرامون این مسئله و انتقادهای داخلی شکلگرفته، میخواهیم بدانیم که این تفاهمنامه چگونه میتواند منافع ملی کشور ما را تأمین کند؟
عباسزاده مشکینی: بله، ابتدا به شما عزیزان که در این رسانه زحمت میکشید و همچنین به مردم عزیز کشورمان، به ویژه مخاطبان رسانه و کسانی که این مسئله را پیگیری میکنند، سلام و عرض ادب و احترام دارم. ببینید، بالاترین مصلحت کشور ما منافع ملی است و آنچه مردم ما میخواهند و علاقهمندند، این است که مصلحت و منافع کشور در هر گفتوگو، مشارکت، مذاکره و تفاهمنامهای حتماً مد نظر قرار گیرد و تأمین شود. مردم ما این را میخواهند.
نکته دوم این است که، طبیعی است که در شرایط فعلی دنیا و واقعیتهای حاکم بر مسائل بینالمللی نباید بهانهای به دست رقبا، دیگران و به ویژه دشمن بدهیم تا به منافع ملی ما آسیب بزنند. اصولاً ما نباید بهانه دست دشمن بدهیم. عرضم به حضورتان این است که باید تا آخرین حد و سقف ممکن، با رعایت خطوط قرمز، دنبال مذاکره، حل مسائل، تفاهم و گفتوگو باشیم تا گزک به دست دشمن ندهیم. این مصلحت کشور ماست.
البته خطوط قرمز نیز وجود دارد که باید رعایت شوند. به نظر من، مهمترین خط قرمز، رعایت قانون است. حتماً باید سعی کنیم قانون رعایت شود؛ عرضم به حضورتان نه صرفاً ظاهر قانون، بلکه خدا نکرده نباید اتفاقی بیفتد که قانون دور زده شود، نادیده گرفته شود یا به عبارتی تخفیف داده شود. نباید چنین کاری انجام شود. بالاترین مصلحت کشور حفظ رعایت قانون است.
نکته مهم دیگر این است که در این مسئله، برجستهترین سیاست و استراتژی ما باید شفافیت با مردم باشد. کشور مال مردم است؛ صاحبان اصلی کشور، مردم هستند. از هیچ نقطهای نباید غفلت کنیم که اگر غربیها به این نتیجه برسند که ما نکتهای را از مردم خودمان پنهان کردهایم، آن را به عنوان نقطه ضعف ما تلقی خواهند کرد. هر کشوری که به مردم خود احترام بگذارد و تحلیل و فهم مردم را مد نظر داشته باشد و با مردم شفاف باشد، قطعاً این نشاندهنده قدرت است و قدرت کشور را افزایش میدهد.
برای دیپلماسی داخلی و خارجی شفاف بودن با مردم یک مولفه مثبت است و دیگران نیز این را به حساب اقتدار کشور خواهند گذاشت. اصولاً نباید آنها احساس کنند مسئولین ما در جایی شفاف نیستند؛ جایی که شفافیت نباشد، محل سوءاستفاده و شیطنت خواهد بود.
بنده معتقدم در مسائل ملی و اساسی کشور، مجموعه نظام تصمیمگیرنده است و معتقدم وزارت خارجه کشور ما در چارچوب تصمیمات کلان استراتژیک و تحت نظارت شورای محترم امنیت ملی کشور حرکت میکند. با این حال، اگر در فرایند تحقق این استراتژی، مذاکرات و تفاهماتی صورت میگیرد، اگر مردم در جریان قرار نگیرند، قطعاً ضرر میکنیم و دشمن این را ضعیف شدن ما تلقی خواهد کرد.
هرگاه مردم را در جریان قرار دهیم و توجیه کنیم، آنها نیز حمایت خواهند کرد و حمایت مردم از مهمترین مولفههای قدرت است. نکتهای که میخواستم درباره مذاکرات آقای عراقچی در مصر بگویم این است که، برای من که چندین دهه است به طور جدی درگیر مسائل سیاسی، منطقهای، بینالمللی و موضوعات مربوط به ایران و غرب، ایران و آمریکا هستم، سوالاتی مطرح است و امیدوارم مسئولان این موارد را برای مردم شفاف کنند.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی ظاهراً یک نهاد تخصصی و حرفهای است؛ هرچند این نهاد وابسته به سازمانهای بینالمللی است که طراحی و مدیریت آن به طور عمده در دست غربیهاست و به دنبال تحقق هژمونی به نفع غرب میباشد. این واقعیت سیاسی جهان است و ما نمیتوانیم آن را نادیده بگیریم. بنابراین باید با نگاه واقعبینانه به صحنه بنگریم.
بعد واقعبینانه به صحنه اصلی دنیا نگاه کنیم، ظاهراً قرار است آژانس بینالمللی انرژی اتمی یک نهاد حرفهای و تخصصی باشد. سوالم این است که اصولاً باید مذاکرات این سازمان، به ویژه مذاکرات آقای گروسی، مدیرکل این آژانس، با نهادهای حرفهای ما صورت بگیرد و تفاهمات با چنین نهادهایی باشد.
حداکثر بار، رئیس سازمان انرژی اتمی است که در این زمینه مسئولیت دارد. البته وزارت خارجه جایگاه سیاسی دارد و وزیر خارجه شخصیتی سیاسی است. ما در یک سطح سیاسی نیز با غربیها، اروپاییها و آمریکا مذاکره داریم، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم. اما اینکه آقای گروسی با یک شخصیت سیاسی گفتگو میکند و به تعبیر برخی به تفاهم میرسد، باید برای مردم روشن شود که واقعاً آقای گروسی چه کاری انجام میدهد.
من فکر میکردم شاید آقای عراقچی همان کاری را میکند که آقای علی لاریجانی گفته بود؛ اینکه ما بعد از جنگ به حساب گروسی میرسیم. سوال این است که آیا در جلسه قاهره قرار بود این اتفاق بیفتد و یا کار دیگری صورت گرفت؟ اگر مذاکرات قرار است حرفهای و در چارچوب ماموریتهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی باشد، چرا این گفتوگوها حداقل با هدایت و محوریت سازمان انرژی اتمی انجام نمیشود؟ چرا محوریت این مذاکرات را وزیر محترم امور خارجه به عهده گرفته است؟
شاید بهتر باشد که وزیر امور خارجه با روسای کشورهای اروپایی و حتی طرف مذاکره آمریکایی خود بنشیند و مسائل را سیاسی مطرح کند، بالا و پایین کند و حتی به تفاهم برسد. این موضوع قابل توجیه است. اما اینکه آقای عراقچی به عنوان یک شخصیت سیاسی در بحث حرفهای و ماموریت فنی شرکت کند، برای من سوال است. طبیعی است که آنها یک تقسیم کاری کردهاند و با هدایت آمریکا و همکاری اروپا کارهای خود را دنبال میکنند. رژیم صهیونیستی در منطقه نیز به نوعی پیمانکار و مامور اجرای نقشههای آنها است.
عرضم به حضورتان، اینها مهندسی امور را بر عهده دارند؛ تامینکننده و تدارک دهنده، کشیدن نقشه، هدایت و ایجاد اجماع علیه جمهوری اسلامی. آمریکا محور دارد و اروپاییها نیز با جدیت کمک میکنند و نقش پلیس خوب و بد را بازی میکنند. این بخشی از واقعیت جهان است؛ بخش از سیاستهایی است که متأسفانه به ما تحمیل شده است.
اما ما هم این کار را بلدیم و اصلاً ناتوان نیستیم. به نظر من باید با اروپاییها و آمریکا در سطح سیاسی مذاکره کنیم؛ کسانی که تخصص و مأموریتشان این کار است و برای همین ساختارسازی شدهاند. کارهای حرفهای و تخصصی را باید به نهادهای تخصصی واگذار کنیم.
انتظار داشتم در این مرحله نهادهای تخصصی ما با آقای گروسی مذاکره کنند و سوال کنند که چرا با یک شخصیت سیاسی و نهاد سیاسی این گفتگو انجام میشود. این موضوع برای من هم سوال است و امیدوارم این سوالات برای افکار عمومی ما برطرف شود.
ایران ۲۴: منتقدان داخلی که اکنون نسبت به این تفاهمنامه انتقاد دارند، هرچند شاید به شدت نباشد، در واقع درباره این موضوع چه نظری دارید؟
عباسزاده مشکینی: نقد مسئولیتی است که در این کشور داریم و مبانی آن اصلاح فرآیندی است. اصولاً برای نقد باید اطلاعات کامل و کافی در اختیار داشته باشید. اگر اطلاعات ناقص باشد یا بخشی از آن وجود داشته باشد، طبیعتاً نقد دچار خدشه خواهد شد. بر همین اساس، ما تلاش میکنیم تا از ظرفیت نقد در کشور برای اصلاح خود، اصلاح سیاستها و برنامهها بهرهمند شویم و اطلاعات را در جامعه منتشر کنیم تا مردم در جریان زوایای مختلف کار قرار بگیرند.
به ویژه با توجه به تجربه تلخ گذشته، شما دیدید و اثبات شد که وقتی دوستان ما برجام را تصویب میکردند، متن برجام را نخوانده و رأی داده بودند. حتی اخیراً برخی اطلاعات منتشر شده که واقعاً جامعه را با تردید مواجه کرده است. مثلاً آقای ظریف، زمانی که وزیر خارجه بودند، بیان کردند که بعد از مذاکرات و در مرحله امضای قرارداد بین ایران و گروه ۵+۱، شخصی به نام فرانچسکو جملهای یا تعبیری در متن میگنجاند که به نحوی از همان منفذ، نفوذ صورت گرفته و کار منحرف شده است؛ نفوذی که علیه جمهوری اسلامی ایران، حتی با اقدام نظامی همراه بوده است.
این موارد سبب میشود جامعه حق داشته باشد که با تردید مواجه شود و مطالبه شفافیت کند. شخصاً با توجه به اینکه مدتی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی بودهام و قبلاً مسئولیت اجرایی داشتم، آدم رسانهای هستم و به رسانه و تحصیلاتم در حوزه رسانه سابقه کاری دارم، تجربه نشان داده هر جایی که با مردم شفاف بودیم و مردم در جریان ریز مسائل قرار گرفتهاند، تحقق سیاستها و برنامهها آسانتر و کمهزینهتر شده است.
به نظر من دوستان نباید نگران باشند. گاهی ممکن است تردید وجود داشته باشد اما برخی از احتیاط بیش از حد در جریان قرار دادن جامعه استفاده میکنند. البته احتیاط شرط عقل است، اما نه در تعامل با صاحبان کشور؛ وقتی حقوقبگیر کشور و ملت هستم و ماموریت از طرف ملت دارم، نباید با آنها غیرشفاف برخورد کنم و باید گزارشهای دقیق ارائه دهم.
قطعاً اطلاعات طبقهبندی شده وجود دارد و کسی منکر آن نیست، اما طبقهبندی اطلاعات نافی شفافیت و در جریان قرار دادن مردم نیست. میتوان هم منافع کشور را حفظ کرد، هم اصل طبقهبندی اطلاعات را رعایت کرد و هم صاحبان کشور یعنی مردم خوب و با معرفت را در جریان امور گذاشت. در این صورت نقد سالم، درست و کارشناسی در کشور شکل میگیرد و ما از نتایج این نقد بهرهمند میشویم.
این نقد به من در جایگاههای مختلف کمک خواهد کرد و یک راهنمای ارزشمند خواهد بود. نقد خام و ناپخته نمیخواهیم؛ برای داشتن نقدی پخته باید با مردم به صورت پخته رفتار کنیم.
ایران ۲۴: آقای عراقچی در گفتگویی اعلام کردند که این تفاهمنامه منطبق با قانون همکاری با آژانس است و در حقیقت با قانون مجلس هماهنگ است؛ اما از سوی دیگر، گفتگویی با آقای کوچکزاده در ایران ۲۴ داشتیم که ایشان عنوان کردند مجلس اصلاً از این موضوع مطلع نیست و نمایندگان خبری در این زمینه ندارند. بهعنوان یک نفر سوم، شما چگونه این موضوع را ارزیابی میکنید؟
عباسزاده مشکینی: به نظر من موضوع روشن است. ببینید، مجلس یک نهاد تقنینی است؛ وظیفه قانونگذاری و نظارت بر اجرای آن را دارد. طبق قانون اساسی، مجلس باید بر تحقق و اجرای قوانین نظارت کند. اگر آقایان معتقدند که قانون رعایت شده است، پس ناظر مجلس باید تشخیص دهد که قانون مصوب شده رعایت شده یا خیر. ممکن است برخی نمایندگان به صورت شخصی نظر متفاوتی داشته باشند، اما نظر سازمانی و اکثریت مجلس تعیینکننده است. اگر اکثریت مجلس به این نتیجه برسند که قانون رعایت نشده، قطعاً رعایت نشده است. این موضوع کاملاً روشن است و بر اساس ظاهر قانون است.
من به نظرم اشتباه است اگر یک یا چند نفر نماینده نظر شخصیشان را به جای نظر مجلس بگذارند؛ نظر مجلس نظر اکثریت است و سخنگوی رسمی مجلس یا هیئت رئیسه آن را اعلام میکند. اگر مجلس به این نتیجه برسد که قانونی رعایت نشده، ابزار نظارتی زیادی برای برخورد با این موضوع دارد؛ از جمله دیوان محاسبات، مرکز تحقیقات و پژوهشها، و الزام وزیر برای ارائه گزارش. مجلس میتواند جلسه غیرعلنی برگزار کند، گزارش وزیر را بشنود و رأیگیری کند. اگر رأی اکثریت نشان دهد که قانون رعایت نشده، پس قطعاً رعایت نشده است.
با این حال، من معتقدم دوستان مجلس دنبال چنین چیزی نیستند و سعی میکنند قانون را رعایت کنند. به نظر من نقطه ضعف ما در همین بحث شفافیت و اطلاعرسانی به مردم است. سخنگوی محترم وزارت خارجه، به ویژه آقای عراقچی، که خود سابقه سخنگویی دارند، باید فعالتر باشند و وقت بیشتری برای ارتباط با افکار عمومی صرف کنند.
ما در دورههایی تجربه داشتیم که اعضای تیم مذاکرهکننده مرتباً اطلاعرسانی میکردند و این همکاری داخلی و خارجی مثبت بود. الان در شرایط فعلی، نیاز به تبادل اطلاعات با مردم بیشتر و اهمیت شفافیت بیشتر شده است. اگر این شفافیت رعایت شود، بسیاری از مسائل حل میشود. حتی اختلاف نظرها در فضای شفاف میتواند به برکت تبدیل شود و منافع ملی را تأمین کند.
ایران ۲۴: نمایندههای مجلس خوب مدعی شدهاند که مثلاً مجلس خبر ندارد از این موضوع؛ رئیس مجلس دکتر قالیباف، که یکی از اعضای شعام است، باید این گفتوگوها شکل گرفته شده باشد که این نتجه حاصل شئه باشد؛ درباره این موضوع و تفاهمنامه دیگر، این مهم را شما چگونه ارزیابی دارید؟
عباسزاده مشکینی: من اعتقاد دارم با توجه به تجربه یک دوره حضور در مجلس، فرایند نظر مجلس، فرایند مواضع رئیس مجلس نیست؛ یعنی الزاماً نمیشود گفت هر موضعی که رئیس مجلس میگیرد، حتماً موضوع مجلس است. این درست نیست، هرچند برخی چنین سعی میکنند القا کنند، ولی در واقعیت نباید چنین باشد. رئیس مجلس، رئیس قوه مقننه است و فرق میکند با رئیس قوه مجریه. رئیس قوه مجریه را مردم مستقیماً انتخاب میکنند و مستقیماً میتواند از به نمایندگی جمهور مردم، در چارچوب وظایف و اختیاراتش موضع بگیرد. ولی رئیس مجلس اصولاً باید در چارچوب اختیاری که مجلس به او داده است موضع بگیرد. اگر عضو شعام است، به عنوان نماینده مجلس عضو آنجا است و اصولاً باید سازوکاری داشته باشد که مردم در جریان تصمیمات و مواضع او قرار بگیرند. ببخشید، مجلس باید در جریان مواضع موازیش قرار بگیرد؛ مواضع او در آنجا برآیند نظر مجلس باشد. اگر در اینجا به تعبیری زاویه وجود داشته باشد، این نقد میتواند وارد باشد.
به نظر من باید هم رئیس محترم مجلس و هم نمایندگان مجلس سعی کنند که رئیس مجلس در چنین نقشی ایفای وظیفه و نقش کند، نه بیشتر. البته نقدهای وارده دیگر هم وجود دارد. برخی وقتها مثلاً در کشور ما، سران سه قوه باید قانون اساسی و اصول آن رعایت شود. بالاخره قانونگذاری وظیفه مجلس است و برخی از نهادهایی که در قانون اساسی ما نهادسازیهای دیگری را دنبال میکنیم، این نهادها اصولاً نباید در کار نهادهای دیگر، نهادهایی که در قانون اساسی ذکر شدهاند، تئاتری داشته باشند.
بر همین اساس، اعتقاد دارم مواضع رئیس مجلس در شعام حتماً باید برای آینده برآیند نظر مجلس باشد و حتماً باید مجلس در جریان تصمیماتی که آنجا گرفته میشود و به ویژه مواضعی که رییس مجلس میگیرند، نمایندگان مجلس باید در جریان قرار گیرند تا اینگونه مواضع به تعبیری فردی نشود و تکمضراب نباشد؛ مثلاً یکی بیاید موضوعی را اعلام کند و بگوید که «بله»، تعبیر شما نقدی وارد است و بگوید که قانون رعایت نشده است. وقتی یک نماینده مجلس در یک رسانه رسمی اعلام کند که قانون رعایت نشده، خب مردم حق دارند نگران شوند، حق دارند نگران باشند. ما نباید کاری کنیم که خدا نکرده مردم نگران شوند. صاحبان اصلی کشور مردم هستند.
ایران۲۴: با توجه به همین تفاهمنامه ایران با آژانس تروئیکای اروپا مدعی شدند که این تفاهمنامه منافع آنها را نمیتواند تأمین کند. با توجه به همین اظهارات اروپاییها، چگونه این تفاهمنامه میتواند تأثیرگذار باشد بر مکانیسم ماشه که سایه این مکانیزم را از کشور ما دور کند و منافع ملی ما را در حقیقت تأمین کند؟
عباسزاده مشکینی:این سوال شما جریان دم خروس شد دم خروس همین جا پیدا میشود؛ مسئولین سیاسی اتحادیه اروپا و آمریکا میگویند که این تفاهمنامه و این صحبتها منافع ما را تأمین نکرده است و خواستههای ما را برآورده نکردهاند. معلوم است که آنها خواستههای سیاسی از ما دارند، یا به تعبیری از آژانس دارند؛ از گروسی که مامور شده خواستههای آنها را را دقیقاً پیگیری کند؛ دقیقا شما با طرح این سؤال کل مقدماتی که نظری که من عرض کردم را تأیید کردید؛ آنها یک سری انتظارات سیاسی دارند و به آقای گروسی مأموریت دادهاند این کار را انجام دهد. خب، مردم ما چرا از لابلای صحبتهای اروپاییها متوجه شوند که آنها در حال انجام کار سیاسی توسط شخصی هستند که نهادی با وظیفهای تخصصی و حرفهای است؟ چرا ما رعایت نکنیم؟
به نظر من، وقتی آقای گروسی تقاضای ملاقات با وزیر خارجه ما را در یک کشور ثالث داشت، سطوح متفاوت است؛ وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران جایگاه کوچکی نیست، همه باید با همتای خودش صحبت کنند. یک وزیر خارجه کشور، جایگاه رسمی و مهمی دارد؛ اینکه معاون وزیر خارجه آن طرف باشد، درست نیست. وقتی این سوالات مطرح میشود، طبیعتاً ممکن است در کشورمان این تردید به وجود بیاید که چرا این مذاکره در کشور ثالث بین مقام سیاسی رسمی ما با کسی که وظیفهاش کاری تخصصی و حرفهای است، انجام میشود و آن فرد میگوید مطالبات ما تأمین نشده است.
این موضوع همانند خروسی است که آنها باید بیشتر شفافسازی کنند. حالا که باید برای مردم شفافسازی کنیم، واقعاً گروسی چی میخواست چه میخواهد با توجه به مصوبه مجلس! خدا رحمت کند امام راحل میفرمایند؛ رعایت قانون بالاترین مصلحت کشور خب قانون باید رعایت شد و باید برای مردم گفته شود که آنها چه میخواهند و در چه چارچوبی صحبت شده است؟ اگر به تفاهم رسیدند؛ متن تفاهم چیست؟؛ حتماً باید نمایندگان مجلس در جریان موضوع قرار بگیرند.
اگر دولت ما یا عوامل دولت تمایل ندارند مجلس را در جریان بگذارند، مجلس نباید تسلیم چنین نگاهی شود. مجلس جایگاه متفاوتی دارد؛ من نمیگویم غرور، بلکه عزت نمایندگان مجلس موضوع است؛ نماینده مستقیم مردم کسی است که به مجلس گزارش میدهد یعنی به مردم. این بسیار متفاوت است. به نظر من مجلس و نمایندگان نباید اجازه دهند از جایگاه پارلمان و نمایندگی مردم تخفیف داده شود یا آن جایگاه تنزل یابد. همه مسئولین کشور، به ویژه دولت، باید برای مجلس پاسخگو باشند.
ایران ۲۴: خیلی ممنون از وقتی که گذاشتید. اگر موضوعی هست که به روند گفتگو در خصوص همین بحث ما کمک میکند، لطفاً بفرمایید.
عباسزاده مشکینی: من بارها و بارها عرض کردهام که کشور ما ظرفیتهای بسیار زیادی دارد، به ویژه در عرصه سیاست و روابط بینالملل. ما برگههای بسیار خوبی برای بازی داریم، برای گرفتن امتیاز از حریف، به ویژه از آمریکا. برگههای خیلی خوبی از جمله ترامپ داریم که بالاخره روحیه تجارت دارد و با محاسبه هزینه و فایده جلو میرود. ما برگههای بسیار خوبی داریم که میتوانیم از آنها امتیاز بگیریم.
کمتر میبینم که افراد بهصورت حسابشده وارد عرصهها بشوند. توجه داشته باشید که آغاز هرگونه مذاکره و گفتوگو با روحیه انفعال، و عرض بنده به حضورتان، به صورت منفعلانه به ضرر کشور است، شکی وجود ندارد. اصولاً باید فعال و از موضع بالا وارد مذاکره شد. ممکن است کسی که حرف من را بشنود بگوید که برخورد از موضع بالا نیازمند قدرت و مؤلفههای طلایی قدرت است، اما من با قاطعیت میگویم که ما این برگههای طلایی را داریم. البته طبیعتاً این عامل باید آن برگهها را بشناسد، پردازش کند، به آنها ایمان و اعتماد داشته باشد و بلد باشد چگونه با آنها بازی کند؛ بداند کجا و چگونه هزینه کند، بداند چه کار باید انجام دهد و از چه ادبیاتی استفاده کند تا تخفیف نخورد.
توجه فرمایید که ما برگههای بسیار خوبی داریم و در بسیاری از مواقع نیازی به کوتاه آمدن از مواضع و منافع ملت ایران نیست. اصلاً نیازی نیست. ما به اندازه کافی قدرت داریم که از حریفی مثل آمریکا امتیاز بگیریم و امتیازات خوبی هم خواهیم گرفت، و اصلاً مشکلی در این زمینه نداریم.