پیمان امنیتی پاکستان و عربستان؛ فشار تازه بر هند، حلقه‌ای در سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران
به گزارش خبرنگار شبکه خبری ایران ۲۴امضای پیمان دفاع متقابل میان پاکستان و عربستان سعودی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۵ و لغو معافیت بندر چابهار توسط دولت ترامپ در ۲۰ سپتامبر، دو تحول هم‌زمانی هستند که نه تنها فضای امنیتی و اقتصادی هند را تحت فشار قرار داده‌اند، بلکه در بطن خود ادامه سیاست فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران را نشان می‌دهند. نزدیکی نظامی اسلام‌آباد و ریاض از یک سو محاسبات امنیتی جنوب آسیا را پیچیده‌تر می‌کند و از سوی دیگر، بستن دریچه اقتصادی چابهار عملاً مسیرهای حیاتی ایران و پروژه‌های راهبردی هند در منطقه را هدف گرفته است.
پیمان ریاض–اسلام‌آباد بیش از آنکه یک تغییر عملیاتی در توازن قوا ایجاد کند، نوعی سیگنال سیاسی و روانی است که بازدارندگی پاکستان را در سطح منطقه‌ای تقویت می‌کند. وزیر دفاع پاکستان این توافق را مشابه ناتو توصیف کرده و حتی تأکید کرده است که در صورت جنگ با هند، عربستان طبق این پیمان در کنار اسلام‌آباد خواهد ایستاد.
در ۱۹ سپتامبر، وزارت خارجه هند در واکنشی اعلام کرد که انتظار دارد ریاض «حساسیت‌های دهلی‌نو» را در نظر بگیرد. کارشناسان هندی هشدار داده‌اند که چنین توافقی می‌تواند فضای بحرانی در جنوب آسیا را بی‌ثبات‌تر کند، هرچند به دلیل هزینه‌های بالای اقتصادی عربستان در روابط با هند، احتمال دخالت مستقیم ریاض در مناقشات دوجانبه همچنان محدود تلقی می‌شود. در همین حال، که اگرچه ظاهر این پیمان بیشتر به‌عنوان پاسخی به تهدیدات اسرائیل معرفی می‌شود، اما هدف واقعی آن بستن دست ایران برای واکنش به تهدیدهای نفتی است؛ به بیان دیگر، عربستان می‌کوشد با استفاده از بازدارندگی مشترک با پاکستان، هزینه‌های احتمالی پاسخ‌گویی ایران به حملات یا فشارها علیه تجارت و صادرات انرژی را افزایش دهد.
در مقابل، تصمیم دولت ترامپ برای لغو معافیت بندر چابهار، تهدیدی مستقیم و فوری برای راهبرد ژئو‌اکونومیک هند به‌شمار می‌رود. این معافیت که از نوامبر ۲۰۱۸ برقرار شده بود، به دهلی‌نو اجازه می‌داد بدون نگرانی از تحریم‌های ثانویه در بندر شهید بهشتی سرمایه‌گذاری کند. هند در مه ۲۰۲۴ قراردادی ده‌ساله برای بهره‌برداری از این بندر امضا کرد که بر اساس آن، شرکت دولتی IPGL موظف به سرمایه‌گذاری ۱۲۰ میلیون دلاری در تجهیزات و توسعه زیرساخت شد و همچنین یک خط اعتباری ۲۵۰ میلیون دلاری برای تکمیل پروژه اختصاص یافت. با پایان یافتن معافیت در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، یعنی 7 مهر پیش رو، تمامی این فعالیت‌ها در معرض تحریم‌های مستقیم آمریکا قرار می‌گیرند.
اهمیت چابهار برای هند تنها در سرمایه‌گذاری مالی خلاصه نمی‌شود. این بندر عملا مسیر جایگزینی برای دسترسی به افغانستان و آسیای میانه است که هند را از وابستگی به مسیرهای پاکستانی بی‌نیاز می‌کرد. بر اساس آمار رسمی وزارت کشتیرانی هند، در فاصله ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ بیش از ۸٫۲ میلیون تن کالا از طریق چابهار جابه‌جا شده و حدود ۷۵ هزار کانتینر در این بندر تخلیه و بارگیری شده است. بخش قابل توجهی از کمک‌های بشردوستانه هند به افغانستان، از جمله ارسال صدها هزار تن گندم و دارو نیز از همین مسیر انجام شده است.
روزنامه «تایمز آو ایندیا» در گزارشی نوشت بازگشت تحریم‌های آمریکا بر بندر چابهار پرسش‌های جدی درباره آینده تجارت منطقه‌ای هند ایجاد کرده و اپراتورهای هندی را در معرض مجازات‌های واشنگتن قرار داده است.
از منظر راهبردی، این تحولات نشان می‌دهد که سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران همچنان ابعاد منطقه‌ای گسترده‌ای دارد. هدف اصلی کاخ سفید منزوی‌سازی کامل تهران است، اما در عمل هند نیز به دلیل سرمایه‌گذاری کلان در خاک ایران تحت فشار قرار گرفته است. این سیاست به‌طور غیرمستقیم موقعیت بندر گوادر در پاکستان، که تحت سرمایه‌گذاری چین قرار دارد را تقویت می‌کند و می‌تواند معادلات رقابتی در اقیانوس هند و آسیای میانه را به زیان دهلی‌نو تغییر دهد.
هند در شرایط کنونی ناگزیر است دو مسیر موازی را دنبال کند: نخست، گفت‌وگوهای اطمینان‌ساز با ریاض برای جلوگیری از تفسیر تهاجمی پیمان امنیتی پاکستان–عربستان و روشن شدن دامنه واقعی آن، و دوم، تلاش برای گرفتن استثناهای محدود در تحریم‌های آمریکا یا فعال‌سازی مسیرهای جایگزین در کریدور بین‌المللی شمال–جنوب. به گفته تحلیلگران، اگرچه پیمان دفاعی جدید بیشتر یک فشار روانی بر هند ایجاد کرده است، اما لغو معافیت چابهار یک فشار اقتصادی و عملیاتی واقعی است که می‌تواند آینده پروژه‌های منطقه‌ای این کشور را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد.
