اروپا به تعهدات خود درباره تحریم‌ها عمل نکرد؛ فعال‌سازی مکانیزم ماشه غیرقانونی است/مذاکرات تا پایان دولت روحانی پیشرفت خوبی داشت
عبدالرضا فرجی‌راد سفیر سابق ایران در نروژ و مجارستان، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی شبکه خبری ایران۲۴ درباره علت فعال شدن مکانیزم ماشه، توضیح داد: در مهرماه یکشنبه هفته آینده و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱، قرار است بخشی از تحریم‌های ایران لغو شود. در توافق برجام، میزانی که برای غنی‌سازی اورانیوم ایران تعیین شده، ۳.۶۷ بود، اما ایران اکنون غنی‌سازی ۶۰ درصدی را با انباشت ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم انجام داده است. سه کشور اروپایی عضو ۱+۵، مدعی شده‌اند که ایران برخلاف مقررات عمل کرده و به قطعنامه پایبند نبوده است. بر این اساس، تحریم‌ها برمی‌گردد و پنج قطعنامه قبلی اعمال می‌شود که این موضوع فشارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی بیشتری بر ایران وارد می‌کند.
فرجی‌راد افزود: ایران قبول دارد که غنی‌سازی ۶۰ درصد، خلاف برجام است؛ اما قبل از افزایش غنی‌سازی از ۳.۶۷ به ۶۰ درصد، اروپا به تعهدات خود در برجام عمل نکرده است، به ویژه پس از خروج آمریکا از توافق. اروپا موظف بود تحریم‌ها را بردارد تا اقتصاد ایران فعال شود، ولی این کار را نکرد. بنابراین، فعال شدن مکانیزم ماشه از دید ایران و دو کشور دیگر عضو برجام یعنی روسیه و چین، غیرقانونی است.
وی گفت: ایران آماده بازگشت به شرایط قبلی و غنی‌سازی در حد ۳.۶۷ درصد است، اما اروپا شروط جدیدی قرار داده و خواستار غنی‌سازی صفر شده؛ امری که بیشتر شبیه به خواسته‌های آمریکا است.
استاد ژئوپلیتیک در واکنش به این پرسش که «چه کسی مسئول وضعیت فعلی و فعال شدن مکانیزم ماشه است؟»، اظهار داشت: واقعیت این است که نخستین مسئول آمریکایی‌ها هستند. دلیل آن هم اختلافات داخلی آنان است؛ اوباما و ترامپ هر دو از برجام خارج شدند. ترامپ در دوره انتخابات گذشته و پس از پیروزی خود، تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال کرد و اجازه نداد کشورهای دیگر، از جمله اروپا که عضو برجام بود، با ایران همکاری کنند.
وی افزود: سه کشور اروپایی ابتدا تلاش کردند تا این اتفاق نیفتد اما در نهایت موفق نشدند. آنها حاضر به اجرای تعهدات خود نبودند، به ویژه به دلیل روابط نزدیک با آمریکا و ترس از تحریم شرکت‌هایشان که با ایران همکاری داشتند.
فرجی‌راد ادامه داد: بنابراین، بر اساس توافق برجام، ابتدا آمریکا و سپس اروپا مقصر وضعیت کنونی هستند. آنچه ایران انجام داده است را باید به عنوان واکنشی نسبت به اقدامات اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دانست. ایران با افزایش میزان غنی‌سازی، فشار آورد تا اروپا را به بازگشت به تعهدات برجامی ترغیب کند و امیدوار بود روابط اقتصادی اروپا با ایران احیا شود.
استاد ژئوپلیتیک، در پاسخ به سوالی درباره امکان جلوگیری از اقدامات اروپایی‌ها گفت: «ایران یک سال صبر کرد و سپس به تدریج غنی‌سازی را افزایش داد، ابتدا به ۲۰ درصد و سپس تا ۶۰ درصد رساند. تلاش‌هایی برای حفظ برجام انجام شد اما اروپا به دلیل ترس از آمریکا و آقای ترامپ، نتوانست یا نخواست به تعهدات خود بازگردد.
وی افزود: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آن دوره، ۱۲ گزارش صادر کرد که همگی مثبت و تاییدکننده تعهدات ایران در برجام بودند و هیچ تخلفی اعلام نشد. ایران مذاکرات متعددی با اروپایی‌ها انجام داد و سازوکاری مالی به نام اینستکس نیز ایجاد شد، اما این سازوکار موفق نبود و تبادلات مالی به شکل دلخواه ایران انجام نگرفت.
فرجی‌راد ادامه داد: با روی کار آمدن دولت بایدن، مذاکرات تا پایان دولت روحانی پیشرفت خوبی داشت و قرار بود به امضا برسد، اما تغییر دولت و سیاست‌مداران باعث توقف روند شد. تیم جدید مذاکراتی به سرپرستی آقای باقری نیز به نتایج خوبی نزدیک بود که جنگ اوکراین و روسیه و تنش‌های ناشی از آن، فضای مذاکرات را تحت تأثیر قرار داد.
این استاد ژئوپلیتیک تاکید کرد: فرصت‌های فراوانی برای احیای برجام در دوره بایدن وجود داشت که به دلایل داخلی در ایران از دست رفت. اگر توافق در پایان دولت روحانی امضا می‌شد، بسیاری از مشکلات و خسارات کنونی قابل پیشگیری بود.
