کارشناس میراث: جنگ تحمیلی 12 روزه آسیب جدی به گردشگری وارد کرد/ایران در قرق توریست های چینی و عراقی
علیرضا ناصری در گفت وگوی اختصاصی با شبکه خبری ایران24 و به مناسبت 27 سپتامبر(ششم مهر) روز جهانی گردشگری تصریح کرد: گردشگری سلامت ما داشت رونق می گرفت که متاسفانه به خاطر جنگ ۱۲ روزه به مشکل خوردیم. پتانسیل بسیار خوبی در حوزه گردشگری سلامت داریم. در کادر درمان نیروی انسانی متخصص داریم که فضای مناسبی برای گردشگری سلامت ایجاد می‌کند. در این چند ساله بیمارستان‌های خوبی در بخش خصوصی ساخته شده است و فضای خوبی برای گردشگری سلامت داریم.
وی در این خصوص که آمار منابع رسمی در خصوص تعداد گردشگران خارجی حقیقت دارند یا نه، با بیان اینکه بیشترین تعداد توریست در کشور ما از چین و کشور‌هایی مانند عراق است، خاطر نشان کرد: در چند سال اخیر وضعیت گردشگری ما رو به بهبود رفت، ولی جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اتفاق ناخوشایندی در حوزه گردشگری بود. آمار‌ها در واقعیت این نیست. مثلا وزیر گفته بودند سهم ما از گردشگران چینی ۱۶۰ هزار نفر است، اما اینها نمی‌تواند واقعی باشد، زیرا خیلی از این افراد برای شرکت در همایش‌ها یا برای کار‌های تجاری می‌آیند. چین سالیانه تعداد زیادی توریست دارد، اما سهم ما از آنها بسیار کم است. ما جزو معدود کشور‌های چهار فصل هستیم و کشور هفتم در حوزه ثبت جهانی آثار هستیم. با توجه به پتانسیلی که وجود دارد، این آمار ضعیف است. جنگ ۱۲ روزه هم آسیب زیادی به گردشگری زد، هتل‌ها درگیر مسائل شدیدی مالی شدند و نیاز به حمایت دولت دارند تا به حالت طبیعی خودشان برگردند.
مسافران داخلی به خاطر مسائل مالی در خیابان چادر می‌زنند
ناصری درباره کاهش گردشگری داخلی و تاثیر وضعیت اقتصاد بر آن توضیح داد: وقتی سفره مردم کوچک می‌شود، بر تمام ابعاد زندگی تاثیر می‌گذارد. خانواده‌ها وقتی مشکلات اقتصادی دارند، اولین چیزی که از سبدشان حذف می‌شود، محصولات فرهنگی است که سفر هم جزو آن است. طبیعتا اول سعی می‌کنند معیشت اولیه زندگی خود را تأمین کنند بعد بعه موارد بعدی برسند.
وی ادامه داد: طبق آمار تعداد زیادی به شمال کشور سفر کرده‌اند، اما بسیاری از آنها چادر زده‌اند و به خاطر مسائل مالی به هتل و مسافرخانه نرفته‌اند. حتی برخی مواد غذایی اولیه خود را از خانه می‌برند و در شهر مقصد خریدی هم نمی‌کنند. در این شرایط وضعیت تصویری شهر خراب می شود، از نظر اقتصادی سودی برای شهروندان ندارد و مشکلات امنیتی و بهم ریختگی هم ایجاد می‌کند. این خانواده‌ها می‌خواهند با حداقل امکانات آب و هوایی عوض کنند. دولت حداقل می‌تواند برای کارمندانش کارت سفر تهیه کند تا گردشکری داخلی راه بیفتد و بهتر شود.
ناصری درباره بحران فرونشست زمین که بسیاری از مناطق کشور را تهدید می‌کند، توضیح داد: فرونشت زمین مربوط به میزان بارنگی سالیانه است که باید منابع آبی زیرزمینی را تأمین کند و از این نظر دست ما نیست، اما مشکل اصلی ما برداشت بیش از حد آب از منابع آبی زیرزمینی است. وقتی بیش از وروردی آب خروجی داریم، باعث می‌شود منابع زیرزمینی ما خالی شود و زمین فرونشت داشته باشد.
وی افزود: همراه با فرونشست، فروچاله را هم داریم. فرونشست‌ها کم کم مشخص می‌شود، اما فروچاله‌ها به صورت آنی زیر پای زمین را خالی می‌کند.
این کارشناس درباره راه‌حل‌های مقابله با فرونشست زمین توضیح داد: راه‌های متعددی برای مقابله با این معضل وجود دارد. باید برداشت بیش از حد آب را از منابع زیرزمینی کمتر کنیم و ساختار کشاورزیمان را تغییر دهیم، کشاورزی باید مکانیزه شود، آبیاری ما باید اصلاح شود و از تولید محصولات کشاورزی که به آب زیادی احتیاج دارند، در مناطق که در معرض فرونشست هستند، جلوگیری کنیم. در جا‌هایی که به بحران شدید داریم می‌توانند به زمین آب تزریق کنند که البته با توجه به مشکلات عدیده‌ای که الان در کشور داریم شاید این روش ممکن نباشد. اینکار‌ها نیاز به هماهنگی بین دستگاهی دارد که با هم در این مورد تصمیم بگیرند. مدیریت بحران آب در کشور ما دارد به همه چیز آسیب می‌زند.
ناصری درباره خطر فرونشست برای آثار تاریخی گفت: استاندار اصفهان گفته است که به خاطر فرونشست، 1300 مدرسه را دارند خالی می‌کنند. ساختمان‌های جدیدی و مدرسه‌ها را می‌توان تخلیه کرد و در صورت آسیب دوباره ساخت، اما آثاری مثل چهلستون را نمی‌توان دوباره ساخت. بم بعد از آسیبی که دید ترمیم شد، اما هیچوقت آن بم گذشته نمی‌شود. آسیب‌هایی که در حوزه میراث فرهنگی به ما وارد شود جبران ناپذیر است و این خطر بسیار مهمی است که دارد آثار ما را تهدید می‌کند.
به گفته این کارشناس، اکثر مناطق کشور به خاطر مدیریت بحران آب با فرونشست مواجه است، اما فلات مرکزی ما به شدت در معرض خطر است. استان‌های مرکزی ما مثل اصفهان وشیراز در معرض تهدید جدی هستند. تخت جمشید سالی دو تا سه سانت فرونشست دارد که در عرض چند سال خیلی زیاد شده و دچار فرونشت و فروچاله می‌شود.
سازمان میراث فرهنگی کوتاهی کرده است
ناصری در پاسخ به اینکه چرا معضلات میراث فرهنگی برای مردم خیلی ملموس نبوده و بیشتر دغدغه کارشناسان است، توضیح داد: اولین دلیلش کوتاهی دستگاه متولی یعنی سازمان میراث فرهنگی است که برای مردم فرهنگ سازی نکرده است. ببینید که درکتاب‌های دوره‌های مختلف تحصیلی، میراث فرهنگی ما چقدر نقش دارد؟ دوم عدم ارتباط متخصصان با جامعه است؛ متخصصان می‌توانند دغدغه خود را به جامعه منتقل کنند. سومین مورد هم مربوط به رسانه‌ها است. البته خوشبختانه در چند سال اخیر رسانه‌ها عملکرد خوبی داشته‌اند. به خاطر اطلاع رسانی رسانه‌ها مشکلات وندالیسم در آثار تاریخی ما کمتر شده، اما به طور کامل پاک نشده است. مردم هم دست به کار شده‌اند، اما نقش اصلی را دستگاه حاکمیتی باید انجام دهد که هنوز انجام نداده است.
این کارشناس در مورد اهمیت نقش رسانه‌ها در معرفی میراث فرهنگی افزود: اهرم اصلی ارتباط ما با مردم رسانه‌ها هستند خواهشم این است که رسانه‌ها به کمک میراث فرهنگی بیایند و میراث فرهنگی کشور را به مردم معرفی کنند. مدیران هم باید ارتباط بیشتری با رسانه‌ها داشته باشند تا پل ارتباطی بین رسانه‌ها، متخصصین و مردم همیشه برقرار باشد و مردم در جریان کار‌ها قرار بگیرند.
هر خانه‌ای قابل ثبت ملی شدن ندارد
وی در خصوص ثبت ملی خانه‌های تاریخی بیان داشت: وقتی اثری می‌خواهد ثبت ملی شود باید جنبه‌های مختلفی را پوشش دهد. باید دید آیا نقش اجتماعی و فرهنگی دارد و در جامعه تاثیرگذار است؟ از لحاظ معماری چه جایگاهی دارد؟ وقتی اثری ثبت ملی می‌شود باید از آن محافظت شود و مرمت شود، باید بودجه کافی برای اینکار داشته باشیم. ثبت ملی خانه‌ها باری را بر دوش صاحبان آن خانه می‌گذارد. باید برای مرمت به آنها کمک شود و از طرفی محدودیت‌هایی در مورد ساخت و ساز برایشان ایجاد می‌شود؛ بنابراین خیلی از خانواده‌ها به خاطر مشکلاتی که دارد، تمایلی به ثبت ملی خانه خود را ندارند. اگر خانه‌ای ثبت ملی شود باید بسته‌های حمایتی برایش ایجاد شود. همچنین متعلق بودن خانه‌ای به شخصی معروف دلیل کافی برای ثبت ملی شدنش نیست و باید مؤلفه‌های مختلفی داشته باشد.
با خروج آثار تاریخی از کشور موافق نیستم
کارشناس میراث درباره خروج بیش از ۲۰۰ اثر تاریخی از کشور برای نمایش موقت در چین در سال ۱۴۰۲ و خطراتی که ممکن است متوجه این آثار شده باشد، خاطر نشان کرد: هر اثری که از فضای نگهداری‌اش خارج شود، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. نور، صدا، تغییر آب و هوا و موقعیت جغرافیایی روی اثری که از مکانی به مکانی دیگر برود تاثیرگذار است. در تمام دنیا توریست را تشویق می‌کنند تا آثار را در مکان خود ببیند. به خاطر ایران هراسی که وجود دارد، تصمیم گرفته شد برخی از آثار به خارج از کشور برده شوند. شخصا با این کار موافق نیستم. شاید سیاست‌های کلان کشور چیز دیگری بطلبد. در زمان آقای احمدی نژاد منشور کوروش را به ایران آوردند. برای اینکه اثری که برای خودمان است را بیاورند کلی استاندارد تعیین کردند و کارشناس فرستادند. حالا ما ۲۰۰ اثر فرستادیم، آیا آنها این تعهدات را رعایت کرده‌اند؟ دوستان باید جواب دهند آیا این استاندار‌ها رعایت شده و آثار بیمه شده است؟
وی تصریح کرد: خود چینی‌ها هنوز برای ما آثاری نفرستادند، هر دفعه بهانه می‌آورند و مطمئن باشید اصل آثار را نخواهند فرستاد.
ناصری در پاسخ به اینکه دست‌آورد خروج آثار تاریخی و نمایش آن در کشوری دیگر برای ما چیست، توضیح داد: دست‌آورد آن معرفی فرهنگ و جذب توریست است و اینکه ایران هراسی که یجاد شده رفع شود. اگر من سیاستگذار بودم برای معرفی آثار بیشتر از فضای مجازی استفاده می‌کردم، همان کاری که دردنیا انجام می‌شود. در موزه بریتانیا تمام آثار به راحتی به صورت چند بعدی در اینترنت قابل مشاهده است. نمایشگاه‌های مجازی در سراسر دنیا برگزار می‌شود و این رغبت را در ییننده ایجاد می‌کند تا اصل اثر را در کشور ببیند. هر توریستی که وارد کشور شود ۲۴ تا شغل ایجاد می کند. خود وزیر اعلام کرده بود سهم ما از توریست چینی ۱۶۰ هزار نفر است؛ این در حالی است که چین هر ساله تعداد زیادی گردشگر به تمام دنیا می‌فرستد. چرا بقیه به ایران نمی‌آیند؟ وقتی ما عطششان را آنجا برآورده می‌کنیم و همه آثار را در چین به نمایش می‌گذاریم، چه نیازی دارد موزه ملی ما یا کاخ گلستان را ببیند. ما باید رغبتی ایجاد کنیم تا بیایند در داخل کشور و آثار تاریخی را ببینند ولی داریم آثار را می‌بریم دراختیارشان می‌گذاریم.
وی درباره جاده ابریشم هم گفت: فضای بسیار خوبی که با چین داریم جاده ابریشم است، اما چقدر توانستیم از این ظرفیت استفاده کنیم؟ چقدر توانستیم کاروانسرا‌های جاده ابریشم را معرفی کنیم و چقدر توانستیم چینی‌ها را ترغیب کنیم بیایند؟ در فضای سیاسی هم که مسیر جاده ابریشم را دارند منحرف می‌کنند. باید روی این فضا‌ها کار شود. تصیمیم گیری‌های درست می‌تواند میراث مارا به جایگاه اصلی خود برساند.
