قرایی‌مقدم: دولت سالمندان را رها کرده است/وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید درِ وزاتخانه خود را ببندد
بر اساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت، همزمان با فرارسیدن روز جهانی سالمند (اول اکتبر برابر با ۹ مهر ماه) و در راستای اسناد بالادستی، هفته ملی سالمندان از ۸ تا ۱۴ مهر ۱۴۰۴ با شعار «حفظ کرامت، ارتقای سلامت و کیفیت زندگی سالمندان با گام‌های محله محور» در سطح ستاد وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی کشور برگزار می‌شود.
همزمان با هفته ملی و روز جهانی سالمند، بار دیگر نگاه‌ها به وضعیت این قشر در جامعه جلب می‌شود؛ گروهی که با افزایش سن و تغییر سبک زندگی، نیازمند حمایت‌های ویژه اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی هستند.
روند رو به رشد جمعیت سالمندان در ایران، ناشی از افزایش امید به زندگی و ارتقای سطح بهداشت عمومی است و نشان می‌دهد که سال‌های آینده، بخش قابل توجهی از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد.
توجه نکردن به مشکلات سالمندان از جمله تأمین معیشت، خدمات درمانی و حمایت‌های اجتماعی، نه تنها باعث کاهش کیفیت زندگی آنان می‌شود، بلکه این امر اثرات گسترده‌ای بر خانواده‌ها و جامعه خواهد داشت؛ بنابراین روز جهانی سالمند فرصتی است برای یادآوری وظایف دولت و جامعه نسبت به این قشر و اهمیت برنامه‌ریزی برای آینده‌ای که سالمندان بیشتری در آن حضور خواهند داشت.
در این خصوص شبکه خبری ایران ۲۴ در گفت و گویی با دکتر «امان‌الله قرایی‌مقدم» جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، نظر وی را جویا شده است که در پی می‌آید:
قرایی‌مقدم با اشاره به چالش‌های سالمندان در ایران تصریح کرد: تأمین مایحتاج زندگی، امنیت بهداشتی و بیمه‌های درمانی و خدماتی، چه برای بازنشستگان رسمی و چه بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی، امروز به اصلی‌ترین مشکل سالمندان تبدیل شده است. سالمندان برای دریافت خدمات درمانی و بهداشتی، از جمله آزمایشگاه‌ها، فیزیوتراپی و دهها خدمت دیگر، نیازمند پشتیبانی جدی هستند. از طرفی، هزینه‌های زندگی آنها به‌دلیل مخارج بیشتر، چه در حوزه خانوادگی مانند دید و بازدید‌ها و چه در بخش خدمات درمانی و معیشتی، بسیار سنگین‌تر شده است.
وی ادامه داد: این در حالیست که سالمندان سال‌ها پیش در دوران جوانی حق بیمه پرداخت کرده‌اند؛ مبالغی که در زمان خود قابل توجه بوده، اما امروز با گرانی و تورم هیچ تناسبی با مخارج کنونی ندارد. همین مسئله باعث شده تأمین معیشت آنها در همه بخش‌ها، از صنایع و معادن گرفته تا سازمان‌های دولتی و غیردولتی، با مشکل جدی روبه‌رو شود. به همین دلیل هم امروز در گوشه و کنار کشور شاهد اعتراضات بازنشستگان هستیم؛ اعتراضی که با شعار «حق بازنشستگی، حق مسلم ماست» بیان می‌شود.
این جامعه شناس با اشاره روند روبه رشد سالمندی در جامعه گفت: با بهبود بهداشت جامعه و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، امید به زندگی در ایران به طور قابل توجهی افزایش یافته است؛ سن متوسط در اوایل انقلاب حدود ۵۵ سال بود و امروز به ۷۵.۵ سال برای مردان و ۷۸ سال برای زنان رسیده است. جامعه ایران در مسیر سالمندی سریع قرار دارد و هزینه‌های مرتبط با خانه‌های سالمندان بسیار بالاست. در این شرایط، حقوق بازنشستگی پاسخگوی تأمین مایحتاج زندگی نیست و بیمه‌های مختلف، از جمله بیمه تامین اجتماعی و تکمیلی، کمکی به هزینه‌های سرسام‌آور نمی‌کنند.
وی ادامه داد: حال زنان به دلایل فیزیولوژیکی و اینکه کمتر در معرض خطرات احتمالی قرار دارند طول عمر بیشتری دارند به این ترتیب در میانسالی اغلب شوهران خود را از دست داده‌اند و نیارمند حمایت ویژه هستند.
قرایی‌مقدم با تأکید بر وظایف «دولت رفاه» گفت: وقتی صحبت از «دولت رفاه» می‌شود، وظیفه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این است که به ویژه سالمندان را از نظر تأمین خدمات درمانی، بهداشتی و معیشتی حمایت کند؛ امری که امروز با مشکلات عظیمی روبه‌رو است و نیازمند توجه فوری است.
این استاد دانشگاه درباره تغییر ارزش‌ها و هنجار‌ها در جامعه ایرانی گفت: مسئله امروز این است که بسیاری از فرزندان خود با مشکلات اقتصادی و معیشتی روبه‌رو هستند و دیگر توانایی مراقبت از پدر یا مادر سالمند خود را ندارند. دورانی که سالمندان می‌توانستند در خانه فرزندان زندگی کنند به پایان رسیده و تغییر ارزش‌ها و هنجار‌های اجتماعی، شرایطی جدید ایجاد کرده است. در نتیجه، بسیاری از سالمندان امروز بی‌پناه شده‌اند و تنها پناه آنها دولت است.
وی ادامه داد: مسئله تامین اجتماعی حتی از دوران هخامنشیان نیز وجود داشته است، اما امروز سالمندان کشور رها شده‌اند. فرزندان توانایی نگهداری از والدین سالمند خود را ندارند و خانه‌های سالمندان نیز هزینه‌های بسیار بالایی دارند. دولت وظیفه دارد سالمندان را از هر نظر تأمین کند، به‌خصوص که کارمندان سال‌ها پیش در دوران جوانی حق بیمه خود را پرداخت کرده‌اند.
قرایی‌مقدم درباره انزوا اجتماعی سالمندان تصریح کرد: انزوا اجتماعی سالمندان نتیجه همین تغییر ارزش‌هاست. جامعه امروز به دلیل مشکلات اقتصادی و توان محدود فرزندان در تأمین نیاز‌های والدین، شاهد افزایش انزوای سالمندان است. تامین نیاز‌های سالمندان وظیفه مستقیم و اصلی دولت است که خود را «دولت رفاه» می‌داند، اما عملکرد فعلی‌اش موجب افزایش انزوا و بی‌پناهی سالمندان شده
وی ادامه داد: در همه جوامع، تامین اجتماعی وظیفه اصلی دولت است زیرا شهروندان در دوران جوانی مالیات و حق بیمه پرداخت کرده‌اند تا در دوران سالمندی از امنیت، آسایش و حمایت برخوردار باشند. بی‌توجهی و کوتاهی در این زمینه، سالمندان را به انزوا کشانده و حقوقشان را نادیده می‌گیرد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی امروز در عمل کاری برای سالمندان انجام نمی‌دهد و بهتر است در وزارتخانه بسته شود و بیمه‌ها نیز با مشکلات فراوان روبه‌رو هستند. به نظر می‌رسد کسی به فکر سالمندان نیست.
قرایی‌مقدم افزود: دولت کاملاً از این موضوع آگاه است؛ همان‌طور که سال‌ها پیش پیش‌بینی می‌شد، جمعیت کشور به سمت سالمندی حرکت می‌کند، زیرا سطح بهداشت و رعایت پروتکل‌های بهداشتی افزایش یافته و استاندارد‌های بهداشتی ارتقا یافته است. اگر به مسائل سالمندان رسیدگی نشود، این وضعیت نه تنها باعث نارضایتی می‌شود. نگرش جامعه تغییر می‌کند و نارضایتی عمومی افزایش می‌یابد؛ نتیجه آن بحران‌های اجتماعی و پیامد‌های سیاستی گسترده خواهد بود.
