بحران مرغ، زنجیره‌ای از نارضایتی از مرغدار تا مصرف‌کننده/مردم اسکلت خوار شدند
به گزارش شبکه خبری ایران ۲۴، بر اساس بررسی‌های میدانی، قیمت مرغ در بازه ۱۰ تا ۱۹ مهر ۱۴۰۴ نوسانات شدیدی را تجربه کرده و در نهایت به سطحی رسیده که هم مرغداران را به ورشکستگی نزدیک میکند، هم دکان‌داران را با کسادی بازار مواجه ساخته و هم سبد پروتئینی خانوار‌های کم‌درآمد و متوسط را به طور کامل خالی کرده است.
بررسی آمار و ارقام رسمی از روند نوسانات قیمت مرغ زنده حکایت دارد. در تاریخ دهم و یازدهم مهر، قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده بر روی عدد ۱۰۱ هزار و ۲۲۰ تومان ثابت بود.
این ثبات، اما کوتاه مدت بود و از دوازدهم مهر روند نزولی آغاز شد؛ به طوری که قیمت در دوازدهم مهر به ۱۰۱ هزار و ۷۰ تومان، در سیزدهم مهر به ۹۹ هزار و ۳۶۰ تومان و در هفدهم مهر به ۹۵ هزار و ۹۴۰ تومان رسید.
این نزول قیمت در بازار مرغ زنده، اما هرگز به جیب مصرف‌کننده نرسید و برعکس، قیمت مرغ آماده در بازار مصرف افزایشی بود، به طوری که در نوزدهم مهر، قیمت ران مرغ در بازار به ۱۷۹ هزار و ۹۰۰ تومان در هر کیلوگرم رسید.
در پس این اعداد و ارقام، داستان واقعی را باید در لابه‌لای صحبت‌های کسانی جست‌و‌جو کرد که مستقیم با این بحران دست و پنجه نرم می‌کنند؛ از مرغداری که با کوهی از بدهی رو‌به‌رو است تا فروشنده‌ای که خریدارانش از کنار ویترینش می‌گذرند و مادری که برای تغذیه فرزندانش دچار تردید و عذاب وجدان شده است.
مرغدار در آستانه ورشکستگی
سعید کیانی یکی از مرغداران با سابقه استان خوزستان است که از وضعیت موجود به شدت ابراز نارضایتی میکند.
وی با بیان اینکه قیمت تمام‌شده هر کیلوگرم مرغ زنده در مرغداری برای او بین ۸۴ تا ۹۲ هزار تومان است، می‌گوید وقتی این مرغ به دست مصرف‌کننده می‌رسد، قیمت آن به ۱۳۰ تا ۱۵۵ هزار تومان می‌رسد.
به گفته کیانی، این شکاف بزرگ، سود مرغداران را کاملاً از بین برده و کار را بسیار دشوار کرده است.
وی مشکل اصلی را در تأمین نهاده‌های دامی می‌داند و توضیح می‌دهد که فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد از نهاده‌هایی مانند ذرت و سویا از طریق سامانه دولتی «بازارگاه» با قیمت مصوب به دست مرغداران می‌رسد.
برای تأمین بقیه، مرغداران مجبورند به بازار آزاد مراجعه کنند که قیمت‌ها در آن به مراتب بالاتر است. این موضوع هزینه خوراک را که ۷۰ درصد هزینه تولید است، به شدت افزایش داده است.
این مرغدار، افزایش هزینه‌های جاری مانند برق، بیمه، دستمزد کارگران و حمل و نقل را از دیگر عوامل افزایش هزینه‌های تولید برمی‌شمارد و از خسارت‌های عملیاتی در ماه‌های گرم سال به دلیل قطعی مکرر برق و تلفات سنگین گله میکند.
کیانی با انتقاد از سیاست‌های دستوری دولت می‌گوید تعیین نرخ مصوب مرغ ۱۰۵ هزار تومانی از سوی دولت، در حالی که هزینه تولید بسیار بالاتر است، باعث ایجاد بازار دوگانه و فاکتور‌های غیرواقعی شده است.
وی صراحتاً اعلام میکند که فعالیت در این صنعت دیگر برای او و بسیاری از همکارانش به صرفه نیست و بسیاری در آستانه ورشکستگی قرار دارند.
فروشنده‌ای با ویترین پر و جیب خالی
این بحران، اما دامان حلقه بعدی زنجیره، یعنی خرده‌فروشان را نیز گرفته است.
حمید رضایی فروشنده مرغ در محله مجیدیه تهران، از کسادی بازار و تغییر الگوی خرید مردم می‌گوید.
به گفته وی، بازار بسیار کساد و پرت فروش شده و قیمت مرغ کامل آنقدر بالا رفته که مشتریان معمولی فقط با نگاهی حسرت‌آمیز از کنار ویترین عبور می‌کنند.
رضایی تغییرات ایجاد شده در الگوی خرید مردم را بسیار واضح توصیف میکند.
او می‌گوید پرت فروش‌ترین چیز در مغازه او، احشای مرغ شامل دل، جگر و سنگدان و اسکلت مرغ است. مردم به جای خرید یک مرغ کامل که هزینه بالایی دارد، به سمت این قبیل محصولات ارزان‌تر گرایش پیدا کرده‌اند.
به گفته این فروشنده، گردن، بال و دنبالچه مرغ نیز که قبلاً خریداران کمتری داشت، اکنون خریداران ثابت خود را پیدا کرده و مردم از این قسمت‌ها برای پخت سوپ و خورشت استفاده می‌کنند و اسکلت خواری یک سبک تغذیه‌ای برای برخی از خریداران شده که نشان از کاهش شدید قدرت خرید دارد.
رضایی خرید مرغ کامل را تقریباً به یک کالای لوکس تشبیه میکند و می‌گوید فقط برای مناسبت‌های خاص یا مهمانی‌ها یک مرغ کامل خریداری می‌شود. حتی خرید قطعه‌بندی شده مثل ران و سینه هم با کاهش شدید مواجه شده زیرا قیمت این قطعات نیز برای بسیاری از خانواده‌ها گران تمام می‌شود. این فروشنده با بیان اینکه این تغییر الگو تأثیر ملموسی بر درآمدش گذاشته، می‌گوید سود حاصل از فروش یک مرغ کامل بسیار بیشتر از فروش چند بسته جگر و گردن است و وقتی حجم فروش به سمت اجزای ارزان‌تر می‌رود، درآمد کلی فروشنده نیز به شدت افت میکند.
مادری در سرگردانی بین سلامت فرزندان و قدرت خرید
در انتهای این زنجیره، مصرف‌کنندگان قرار دارند که سخت‌ترین ضربه را از این افزایش قیمت متحمل می‌شوند.
مادری جوان که در یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حال خرید است، با چهره‌ای درهم‌رفته به قیمت مرغ نگاه میکند و می‌گوید دیگر قدرت خرید از دست رفته است و حتی با کالابرگی که دولت داده، وقتی برای یک بسته مرغ باید بیش از نیمی از آن را خرج کند، یعنی آن کمک هیچ کفاف زندگی را نمی‌دهد.
این مادر جوان از حذف تدریجی منابع پروتئینی از سبد غذایی خانواده سخن می‌گوید.
به گفته وی، اول ماهی را حذف کردند، چون از مرغ هم گران‌تر شده بود. بعد نوبت به گوشت قرمز رسید که برایشان به یک کالای تجملی تبدیل شد و حالا نوبت به مرغ رسیده است.
این مادر با بیان این که نمی‌داند با این قیمت‌ها چه پروتئینی برای فرزندانش بخرد، از استرس روزانه و نگرانی برای تغذیه کودکانش می‌گوید.
وی با نگرانی توضیح می‌دهد که وقتی پسرش برای مدرسه ساندویچ می‌خواهد، دچار عذاب وجدان می‌شود. قبلاً ساندویچ مرغ، بعداً کوکو و حالا واقعاً نمی‌داند چه گزینه‌ای دارد. می‌ترسم تغذیه بچه‌هایم به نان و پنیر و ماست محدود شود و از تأثیر این کمبود‌ها بر رشد کودکانم وحشت دارم. این فقط حذف یک کالا نیست، بلکه حذف سلامت از سبد خانواده است.
تحلیل عمق بحران
این گزارش که از طریق مصاحبه با حلقه‌های مختلف زنجیره تولید و مصرف تهیه شده، تصویری روشن از ابعاد بحران پیش رو ارائه می‌دهد.
افزایش قیمت مرغ فقط یک شاخص اقتصادی نیست، بلکه پدیده‌ای است با پیامد‌های گسترده اجتماعی و بهداشتی.
از یک سو، مرغدارانی مانند سعید کیانی با وجود تحمل هزینه‌های سنگین تولید، در آستانه ورشکستگی قرار دارند و انگیزه خود را برای ادامه کار از دست می‌دهند.
این امر در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند به کاهش تولید و تشدید بحران بینجامد.
از سوی دیگر، خرده‌فروشانی مانند حمید با وجود ویترین پر، با کاهش درآمد مواجهند که این امر به تدریج کسب و کار آنها را نیز با مخاطره رو‌به‌رو می‌سازد.
مهم‌تر از همه، مصرف‌کنندگان به ویژه اقشار کم‌درآمد و متوسط، تحت شدیدترین فشار‌ها قرار دارند. تغییر الگوی مصرف از مرغ کامل به احشای مرغ و اسکلت، نشان از کاهش کیفیت سبد غذایی خانوار‌ها دارد. این تغییر الگو می‌تواند در بلندمدت به بروز مشکلات بهداشتی و سوءتغذیه به ویژه در بین کودکان بینجامد.
نکته حائز اهمیت دیگر، به نظر می‌رسد سیاست‌های کنونی تنظیم بازار از جمله تعیین قیمت مصوب و توزیع کالابرگ، نتوانسته است راهکاری مؤثر برای مهار این بحران ارائه دهد.
همانگونه که از گفته‌های این سه راوی برمی‌آید، هیچ یک از حلقه‌های این زنجیره از وضعیت موجود راضی نیستند و همگی خود را در آستانه یک بحران جدی می‌بینند.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که حل معضل گرانی مرغ نیازمند نگاهی جامع و همه‌جانبه به تمامی حلقه‌های زنجیره تولید و توزیع است.
تمرکز صرف بر یک حلقه، بدون در نظر گرفتن تأثیر آن بر دیگر حلقه‌ها، نمی‌تواند راهگشا باشد. تا زمانی که مشکلات ساختاری در تأمین نهاده‌ها، سیستم توزیع و تنظیم بازار حل نشود، به نظر می‌رسد این بحران و پیامد‌های اجتماعی آن ادامه خواهد یافت.
