«بوطیقای هنر» از حقوق هنرمندان می‌گوید
کتاب «بوطیقای هنر» با برخورداری از رویکرد تحلیلی، کمک مهمی برای حل مسائل بنیادین مدیریت، اقتصاد، ساختارهای قانونی و کارآفرینی در سینما محسوب می‌شود؛ در نتیجه تصویر جامع و مهمی از وضعیت حقوقی سینما و هنرهای نمایشی ارائه می‌دهد.
«بوطیقای هنر (جلد دوم)» با گردآوری «پویا پورمعانی» و «پوریا پورمعانی» به همراه ویراستاری «بهارک فتح‌اله‌زاده» توسط نشر گل‌های سفید منتشر شده است.
این اثر با توجه به تجربیات داخلی و بین‌المللی منبع بسیار خوبی برای دانشجویان و فعالان حوزه هنر برای بررسی جنبه‌های مدیریتی، اقتصادی، و ساختار هنرهای نمایشی، تئاتر و سینما است.
ساختار کتاب درباره آشنایی هنرمند به حق و حقوقش، مدیریت تئاتر و سینما، سیاست‌گذاری فرهنگی، مسائل کارآفرینی و مسائل مالی و حقوقی است.
در این راستا در شبکه خبری ایران۲۴ با پویا پورمعانی نویسنده، تهیه کننده و کارگردان تئاتر و سینما و نویسنده این کتاب به گفتوگو نشسته‌ایم.
سوال: ایده نگارش کتاب بوطیقای هنر از کجا شکل گرفت و چه دغدغه‌ای باعث شد سراغ این موضوع بروید؟
پورمعانی: ایده نگارش بوطیقای هنر از دغدغه شخصی و حرفه‌ای شکل گرفت که احساس کردم هر هنرمند باید بداند چه حقوق و جایگاهی دارد. در طول بیش از سی سال فعالیت، دیدم که بسیاری از هنرمندان هنگام ورود به این عرصه، ناچارند برای هر موضوعی از تأسیس دفتر هنری گرفته تا بیمه و قراردادها به‌صورت جداگانه تحقیق کنند.
از همین رو تصمیم گرفتم مجموعه‌ای دو جلدی مدون و جامع تهیه کنم تا هنرمندان بتوانند به حقوق صنفی و حرفه‌ای خود آگاه شوند.
متاسفانه بعد از انقلاب و حتی پیش از آن، کتابی جامع در زمینه حقوق صنفی هنر نداشتیم و تلاش کردم در حد توانم این خلأء را پر کنم. انتخاب عنوان «بوطیقای هنر» هم از همین نگاه می‌آید؛ چون این واژه، به نوعی نگاهی جامع و بنیادین به هنر دارد، نگاهی که هر هنرمند بر ضرورت آگاهی او از حقوق حقه‌اش تأکید می‌کند.
سوال: کتاب بوطیقای هنر در چه ژانری نوشته شده و منظور شما از بوطیقای هنر به عنوان یک مفهوم و رویکرد فلسفی چیست؟
پورمعانی: ژانر کتاب «بوطیقای هنر» به موضوعات غیرداستانی اشاره دارد. بوطیقا دراصل به معنای مطلق ساختن یا ساختن همراه با خلاقیت و حسن ترکیب است، امروزه هم در زبان ناقدان و فلاسفه جمال شناسی برمفهوم بسیار وسیع، که شامل مباحث زیبایی و شناخت جوانب هنرهاست اشاره دارد.
سوال: اگر بخواهید در چند جمله جوهره اصلی کتاب را توضیح دهید، چه می‌گویید و این اثر چه پیام مهمی برای مخاطبان دارد؟
پورمعانی: کتاب بوطیقای هنر از دلِ پرسش‌هایی زاده شد که سال‌ها ذهن مرا درگیر کرده بود: هنر چیست؟ چرا خلق می‌کنیم؟ و آیا می‌توان از هنر، نه فقط به عنوان زیبایی، بلکه به عنوان نیرویی زنده و اثرگذار در زندگی اجتماعی و اقتصادی سخن گفت؟
در مسیر نگارش این اثر، همواره تلاش کردم میان دل و دانش، احساس و تحلیل، الهام و تجربه پلی بزنم.
جلد نخست کتاب، بیشتر نگاهی نظری دارد؛ از تعریف هنر و نقش آموزش گرفته تا بررسی اقتصاد هنر در ایران، به‌ویژه در حوزه‌ی سینما و تئاتر.
در این بخش کوشیده‌ام به زبانی روشن و مستند، از رابطه‌ی میان خلاقیت هنرمند و بستر اقتصادی سخن بگویم. زیرا باور دارم هنر، بدون پشتیبانی ساختاری و اقتصادی، همانند پرنده‌ای‌ست که تنها با یک بال پرواز می‌کند.
در ادامه، بحث سیاست‌گذاری فرهنگی و جایگاه زن در سینمای ایران را پیش کشیده‌ام؛ موضوعاتی که نه فقط علمی، بلکه انسانی و اجتماعی‌اند، و بی‌تردید آینده‌ی فرهنگ ما را رقم می‌زنند.
در جلد دوم، مسیر از نظریه به عمل می‌رسد؛ به مدیریت هنر، بازاریابی فرهنگی، نقش کمپانی‌های تئاتری، و در نهایت، به کارآفرینی در هنر.
اینجاست که نگاه میان‌رشته‌ای معنا پیدا می‌کند؛ جایی که هنرمند دیگر تنها خالق اثر نیست، بلکه خالق فرصت، ایده و جریان اقتصادی نیز هست.
من همیشه باور داشته‌ام که هنر، فراتر از نمایش و نقاشی و شعر است؛ هنر، شیوۀ بودن است.
خواندن این کتاب پیامی که می‌تواند برای مخاطب داشته باشد این است که قبل از ورود به عرصه هنر به حقوق حقه خود آشنا بشود و گرنه عالم هنر را با خسران بسیار ترک خواهد کرد.
سوال: در روند نگارش کتاب، بیشتر به تجربه‌های شخصی خود تکیه کردید یا از نظریه‌ها و پژوهش‌های پیشین این حوزه الهام گرفتید؟
پورمعانی: هردو به یک اندازه در روند نگارش کتاب تاثیر گذاشته است. بخشی از این کتاب بر پایه پژوهش‌های میدانی و بخش دیگر بر اساس تجربیات شخصی در زمینه بیمه قراردادها، بیمه و مسائل حقوقی با سرمایه گذاران و نهاد‌ها داشتم بر می‌گردد. همه این مسائل مرا به تدوین چارچوب دقیق و کاربردی رساند. این کتاب حاصل ترکیب تجربه، پژوهش و مطالعه آثار نویسندگان داخلی و خارجی است که منابع آنها نیز در کتاب ذکر شده است.
سوال: در فرایند نگارش و چاپ کتاب با چه چالش‌هایی روبه رو بوده‌اید؛ تجربه شخصی شما از دریافت مجوز به چه صورتی بود؟
پورمعانی: نگارش این کتاب زمان زیادی از من و برادرم گرفت که به دو جلد رسیدیم حدودا دو سال تمام طول کشید.
ولی در مورد مجوز‌ها و... خانم پری نرگسی مدیریت انتشارات همه زحمات راشخصا متقبل شدند اعم از اخذ مجوز‌ها و همه هزینه‌های مربوط به چاپ و طرح روی جلد، تایپ و ویراستاری این اثر را هم سرکار خانم فتح الله زاده بسیار خواهرانه و دلسوزانه کنارمان به اتمام رساندند.
سوال: از نگاه شما، بوطیقای هنر در چه جایگاهی قرار دارد و بیشتر در قالب نقد هنری مطرح می‌شود با در قالب پژوهش؟
پورمعانی: این کتاب در دو جلد تهیه و مخصوص صنف خاصی است که به هنر مربوط است. بطور کلی هر هنرجویی که درحال ورود به عرصه هنر علی الخصوص هنرهای نمایشی، دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌ها، دنبال خواهد کرد.
همچنین در غالب پژوهش و نقد برای مخاطب به نگارش درآمده است.
سوال: این اثر را برای چه گروه سنی مخاطبان نوشته‌اید؛ مخاطبان آن به حوزه خاصی محدود می‌شوند یا طیف گسترده تری را در بر می‌گیرد؟
پورمعانی: نگارش این کتاب برای هر هنرمندی درهر سنی و هر جنسیتی که تازه به عرصه هنر بصورت جدی و حرفه‌ای ورود کرده و پیشه هنر را انتخاب کرده و ازآن قصد ارتزاق را دارد شامل می‌شود.
سوال: اگر بخواهید در چند جمله کتاب را بیان کنید، تمرکز اصلی بر تحلیل آثار هنری است یا بیشتر به مفاهیم زیباشناختی هنر می‌پردازد؟
پورمعانی: این دو جلد کتاب به تعریف هنر از منظر بزرگان ایرانی وخارجی، اقتصاد درسینما و تئاتر، مسائل صنفی ازقبیل پرداخت بیمه هنرمندان، مالیات هنرمندان، تیپ قرارداد‌های حقوقی هنرمندان و مباحث داوری و...، بازاریابی فرهنگی-هنری و نقش انجمن‌ها و اصناف در کارآفرینی هنر، تحلیل آثار هنری و بررسی مفاهیم زیباشناختی هنر علی الخصوص سینما و تئاتر می‌پردازد.
سوال: برای کسانی که به تازگی قدم در مسیر نویسندگی گذاشته‌اند چه توصیه‌ای دارید؟
پورمعانی: هر زمان راجع به موضوعی بسیار نوشتید و بیش از سه خودکار جوهر تمام کردید، قطعا در صف هنر نویسندگی رنگ قرمز زنبیلتان را دیگران خواهند دید، پس بعد از آن بکوشید داخل زنبیل چشم نواز، خاطره انگیز، مفید و پویا باشد.
