نوار کاست به بازار موسیقی بازگشت!

شبکه خبری ایران24 ـ گروه موسیقی: در عصر حاکمیت جریان‌های دیجیتال و سرویس‌های استریم، به نظر می‌رسد یکی از فرمت‌های نوستالژیک یعنی نوار کاست (کاست صوتی) بار دیگر در بازار موسیقی جان گرفته است. مصرف‌کنندگان، هنرمندان و ناشران این رسانه آنالوگ را دوباره پذیرفته‌اند و داستان بازگشت کاست، علاوه بر اینکه تداعی‌گر نوستالژی است، نشان‌دهنده تغییراتی فراتر از علاقه صِرف به گذشته است.

وضعیت فعلی و شواهد بازار
از جمله آمارهای مهم می‌توان به این نکته اشاره کرد که فروش نوار کاست در بریتانیا در سال‌های اخیر به بالاترین سطح از سال ۲۰۰۳ رسیده است. فروش جهانی کاست در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۰۲ میلیون دلار ارزیابی شده و این بازار تا سال ۲۰۳۳ پیش‌بینی می‌شود به حدود ۴۲۲ میلیارد دلار برسد. همچنین گزارش شده که نسل نو (به ویژه نسل Generation Z) نقش بسیار فعالی در این بازگشت دارد و برخی آلبوم‌های معاصر روی کاست نیز منتشر شده‌اند. این آمارها نشان می‌دهند که بازگشت کاست نه صرفاً یک بازی نوستالژیک، بلکه پدیده‌ای با ظرافت‌های اقتصادی، فرهنگی و رسانه‌ای است.

طنازی کاست برای بازار
افزایش تقاضا برای نوار کاست، کمپانی‌های بزرگ را به تکاپو انداخته است. شرکت‌هایی مانند National Audio Company در میسوری گزارش داده‌اند که سفارش‌هایشان از هنرمندان و ناشران در سه سال اخیر دو برابر شده است. این رشد البته بیش از آن‌که اقتصادی باشد، فرهنگی است؛ چرا که هر نسخه‌ کاست بیش از یک کالا، حامل نوعی حس است.

ستارگان پاپ در صف نوستالژی 
وقتی نام‌هایی چون تیلور سوئیفت، بیلی آیلیش و هری استایلز به فهرست هنرمندان طرفدار نوار کاست افزوده شدند، نشان می‌دهد جریان بازگشت کاست جدی‌تر شده است. سوئیفت که همواره شناخت عمیقی از حس و حافظه‌ فرهنگی مخاطبانش دارد، در نسخه‌های کاستی آلبوم‌های اخیرش از طراحی‌های اختصاصی، امضاهای چاپی و حتی جزئیات دست‌نویس استفاده کرده است.

دلایل اصلی رواج مجدد
چند عامل کلیدی در بازگشت نوار کاست مؤثر بوده‌اند:

نوستالژی و احساسات ملموس
بسیاری از مصرف‌کنندگان، از جمله کسانی که با این فرمت بزرگ نشده‌اند، علاقه‌مند به «داشتن» فیزیکی رسانه هستند؛ چیزی که در استریم دیده نمی‌شود. ارزان‌تر و جمع‌کردنی‌تر نسبت به وینیل(«صفحه» گرامافون که آنهم مجدد با نگاهی نوستالژیگ رونق گرفته است): در مقایسه با «صفحه»، کاست هزینه پایین‌تری دارد و فضای کمتری اشغال می‌کند. بنابراین برای کسانی که می‌خواهند مجموعه موسیقی فیزیکی داشته باشند اما بودجه یا فضای زیاد ندارند، گزینه جذابی است. 

هنرمندان و ناشران معاصر
گروهی از هنرمندان بزرگ و مستقل، کاست را به عنوان بخشی از استراتژی انتشار خود انتخاب کرده‌اند. این موضوع باعث شده جایگاه کاست در بازار رسمی موسیقی نیز تثبیت شود. 

فرار از تکرار دیجیتال 
در دنیایی که موسیقی در لحظه، روی هر دستگاه و بدون تلاش در دسترس است، کاست نوعی تجربه «کند شنیدن»، تغییری در روش مصرف و نوع تعامل با اثر است. برخوردی ملموس‌تر در دنیای واقعی!

 
پیامدهای کاست برای صنعت موسیقی و مخاطبان

رواج مجدد کاست، چند پیامد مهم برای صنعت موسیقی به همراه دارد:

تنوع بیشتر در فرمت‌های انتشار
ناشران امروز مجبور به بازنگری دربارهٔ فرمت‌های فیزیکی شده‌اند؛ کاست یکی از گزینه‌هایی است که برای مخاطبان خاص، مجموعه‌دارها(کلکسیونر) یا طرفداران نسخه‌های محدود جذاب است.

ایجاد جریان بازار و درآمد جدید
در شرایطی که درآمد ناشی از پخش استریم روزبه‌روز مبتنی‌تر بر عدد است، فروش کاست می‌تواند بخش کوچک اما قابل توجهی از درآمد هنرمندان و ناشران باشد.

تقویت حوزه مجموعه‌دارها(کلکسیونر) و بازار ثانویه
با افزایش تقاضا، بازار فروش نوارهای کاست قدیمی یا نسخه محدود شکل گرفته است که می‌تواند ارزش افزوده اقتصادی بیابد. 

بازاندیشی مخاطب نسبت به نوع مصرف موسیقی
مخاطب امروز به لحاظ احساسی و زیبایی‌شناختی با فرمت فیزیکی ارتباط برقرار می‌کند؛ کاست ابزاری برای تجربه‌ای متفاوت از شنیدن است.

چالش‌ها و محدودیت‌ها
هرچند روند صعودی است، ولی بازگشت کاست با چالش‌هایی نیز روبه‌روست: کیفیت صوتی کاست به لحاظ فنی بسیار پایین‌تر از فرمت‌های دیجیتال و حتی وینیل(صفحه گرامافون) است و این برای برخی شنوندگان مسئله‌ساز است. تولید، توزیع و پخش کاست هنوز نسبت به سایر فرمت‌ها هزینه‌برتر یا کمتر مقیاس‌پذیر است؛ برخی کارخانه‌های تولید نوار کاست محدود هستند. این روند احتمالا بیشتر در حد ترند یا ارزش کلکسیونی باقی بماند تا تبدیل به جریان اصلی بازار شود؛ یعنی عمده مخاطبان همچنان از استریم و مجازی استفادهخواهند کرد و کاست بخش حاشیه‌ای باقی خواهد ماند.

ازاینرو بازگشت نوار کاست در بازار موسیقی با اینکه پدیده‌ای جذاب است که ترکیبی از نوستالژی، ارزش کلکسیونی، تجربه مصرف متفاوت و مشارکت نسل‌های جدید مخاطبان را در بر دارد اما این فرمت هرگز به حجم تأثیر و نفو دیجیتال یا حتی صفحه گرامافون نخواهد رسید، اما به عنوان بخشی از اکوسیستم موسیقی فیزیکی، نقشی پایدار یافته است.با این وجود و با توجه به داده‌های بازار، روند رشد کاست ادامه خواهد داشت.

وضعیت انتشار و مصرف نوار کاست در بازار موسیقی ایران

نوار کاست برای نخستین‌بار در ایران در دهۀ ۱۳۵۰ وارد بازار شد. گزارشی از سال ۱۳۵۰ نشان می‌دهد که با افزایش مالیات بر صفحات گرامافون، کاست به‌عنوان رسانه‌ای ارزان‌تر و قابل حمل‌تر به بازار معرفی شد. 

پس از انقلاب نیز، کاست یکی از مهم‌ترین فرمت‌های موسیقی بود. در دهۀ ۶۰، انتشار کاست بخشی از «فرهنگ شنیداری» مردم ایران بود و نقش مهمی در عرضه آثار – قانونی یا غیرقانونی – داشت. در دهۀ ۷۰، زمانی که موسیقی پاپ در ایران قانونی‌تر شد، انتشار آلبوم‌های موسیقی (که اغلب روی کاست عرضه می‌شدند) به اوج رسید. 

اگرچه فرمت کاست در سراسر جهان به حاشیه رفته بود این روزها دوباره به جریان افتاده اما هنوز این جریان به ایران نرسیده و همچنان در جایگاه کلکسیونی و محدود حضور دارد. فروشگاه‌های آنلاین نسخه‌های اورجینال یا کمیاب کاست‌های موسیقی ایرانی را با قیمت‌های قابل ملاحظه عرضه می‌کنند. 

گزارش‌ها نشان می‌دهند که در دهۀ ۶۰ و دهۀ ۷۰، بازار نشر و فروش کاست ایران بخشی از بازار زیرزمینی موسیقی نیز شد؛ دستگاه‌های تکثیر خانگی، دکه‌های خیابانی و بساط‌های کنار خیابان نقش داشتند. از دو دهه گذشته، با ظهور فرمت‌های دیجیتال و کاهش قدرت خرید، انتشار فیزیکی (کاست، سی‌دی) در ایران کاهش یافت. 

با این وجود، نسخه‌های محدود، چاپ ویژه یا طراحی‌های نوستالژیک می‌تواند مخاطبان علاقه‌مند به مجموعه‌داری یا تجربه شنیدن با کاست را جذاب کند. از آن‌جا که انتشار دیجیتال تقریبا سهل شده، استفاده از کاست به‌عنوان «نسخه فیزیکی خاص» می‌تواند به هویت اثر کمک کند و برای هواداران نیز جالب باشد.

البته استفاده از کاست چالش‌های جدی خود را نیز دارد. برای استفاده از کاست، نیاز به دستگاه پخش مناسب است که امروزه کمتر در خانه‌ها یافت می‌شود. کیفیت صوتی کاست به لحاظ فنی خیلی پایین‌تر از فرمت‌های دیجیتال یا حتی سی‌دی است؛ تولیدات جدید کاست احتمالاً با هزینه بالا همراه خواهند بود و اینکه  بازار ایران ممکن است هنوز آن‌چنان بزرگ نباشد که تولید انبوه کاست را به صرفه کند؛ به‌عبارتی ممکن است این فقط در سطح «نسخه ویژه» یا کلکسیونی باقی بماند، نه به عنوان جریان اصلی پخش در مارکت موسیقی.

در پایان باید اذعان کرد که در ایران، شرایط نشر موسیقی پیچیده است و انتشار فرمت فیزیکی(کاست) ممکن است مانند گذشته با چالش‌های قانونی همراه باشد.