صلح در جنگ اوکراین

اما در عین حال اروپا و روسیه به دلایل مختلف حداقل در شرایط فعلی آماده پایان دادن به جنگ نیستند. اروپا از آن بیم دارد که ترامپ به هر قیمتی حاضر به صلح با روسیه شود و تجاوزطلبی مسکو و به تبع آن تغییر معماری امنیتی اروپای پس از جنگ سرد را پس از جنگ جهانی دوم به رسمیت بشناسد؛ چیزی که می‌تواند توسعه اقتصادی و، به تعبیر نویسنده‌ای، بهشت امنیتی اروپا را به جهنمی از ناامنی تبدیل کند.

اروپا معتقد است که برای جلوگیری از تجاوزطلبی روسیه و تکرار آن در آینده، مسکو باید تنبیه شود و اموال مصادره‌شده آن در اروپا در خدمت بازسازی اوکراین قرار بگیرد. از طرف دیگر، طی یک ماه گذشته، معلوم شده است که بسیاری از ژنرال‌های ارتش‌های اروپایی بر این باورند که روسیه در حال آماده شدن برای تجاوز به یکی دیگر از اعضای ناتو در اروپا و احتمالا کشورهای بالتیک است و اگر ترامپ در این مقطع روسیه را تنبیه نکند، در آن صورت مسکو تشویق خواهد شد که تجاوز به اوکراین را در شکل دیگری در شرق اروپا تکرار کند.

اما از طرف دیگر روسیه هم تمایل زیادی به صلح در شرایط فعلی ندارد. پوتین بر این باور است که بعد از هزینه‌های فراوان در جنگ اوکراین، باید بتواند پیروز قاطع و بدون حرف و حدیث این نزاع باشد. اگر پوتین از این جنگ پیروز بیرون نیاید، در آن صورت سناریوی تکراری در تاریخ روسیه می‌تواند دوباره خود را نشان دهد؛ یعنی نظامیانی که از جنگ بازگشته‌اند، بار دیگر شروع به سهم‌خواهی می‌کنند و این می‌تواند موقعیت پوتین را در سیاست داخلی روسیه تضعیف کند و برنامه‌های او را برای جانشینی و انتقال قدرت با مانع جدی مواجه کند.

هر چند علائم افول رشد اقتصادی روسیه از بهار امسال روشن شده است، اما ارزیابی اروپایی‌ها و مخصوصا آمریکایی‌ها این است که فعلا روسیه در میدان دست برتر را دارد، فتح شهر پوکروفسک که به عنوان یکی از شهرهای قلعه‌ای در منطقه دنباس شناخته می‌شود، نشان داد که روسیه می‌تواند در میدان، پیشروی‌های قابل‌توجهی انجام دهد. شهر پوکروفسک مثل شهر باخموت نماد ایستادگی اوکراینی‌ها در برابر روسیه بود و با سقوط این شهر به نظر می‌رسد که ادعای مقاومت اوکراینی‌ها در برابر روسیه کار دشواری باشد.

بنابراین روسیه که در میدان نبرد دست برتر را دارد، خواهان گرفتن امتیازات آشکار و مشخص، مانند به رسمیت شناخته شدن الحاق منطقه دونباس (لوهانسک و دونتسک) به روسیه است، مساله‌ای که اروپا به‌شدت مخالف آن است. اما آمریکا در این میان خواهان صلحی است که مورد رضایت اوکراین و روسیه باشد و مقامات دولت ترامپ اعلام کردند که کاخ سفید خط قرمز روشنی ندارد و هر طرح صلحی که مورد قبول کی‌یف و مسکو باشد، کاخ سفید از آن حمایت خواهد کرد.

وضعیت اوکراین در این مثلث یعنی در مثلث آمریکا، اروپا و روسیه به‌مراتب پیچیده‌تر است، درحالی‌که زلنسکی در داخل با بحران فساد مواجه است و رئیس دفتر او مجبور به استعفا شده است، به عنوان رئیس‌جمهور در موقعیت بسیار سخت و دشواری قرار گرفته است و همان طور که خودش در ویدئویی اعلام کرد، باید بین شرافت از یک طرف و تداوم حمایت آمریکا از طرف دیگر یکی را برگزیند. بنابراین زلنسکی تلاش می‌کند میان خواسته‌های اروپا و آمریکا نوعی توازن ایجاد کند و تا جایی که می‌تواند امتیازات کمتری به روسیه بدهد. در هر صورت، به نظر می‌رسد فعلا توازنی میان خواسته‌های سه طرف اصلی یعنی اروپا، روسیه و اوکراین وجود ندارد و در چنین شرایطی تلاش‌های ترامپ برای رسیدن به یک توافق صلح نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد، کما اینکه مذاکرات پنج‌ساعته ویتکاف و کوشنر با پوتین در کاخ کرملین به نتیجه مشخصی دست نیافت.

جنگ اوکراین از آن رو مهم است که بازارهای اقتصادی و تجارت جهانی می‌توانند به‌شدت تحت‌تاثیر پایان جنگ قرار بگیرند و حساسیت بازارهای مالی و تجاری نسبت به امکان صلح در اوکراین از این منظر قابل‌درک است. اما به لحاظ سیاسی چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای پایان جنگ اوکراین، حداقل در فاصله زمانی کوتاهی که ترامپ می‌خواهد، وجود ندارد.

پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۵ آذر ۱۴۰۴