«گره»، تصویری از مرگ آرام یک میراث
مستند «گره» به کارگردانی وحید صداقت، چیزی بیشتر از روایت مهاجران ایرانی در ایتالیاست.
فیلم مثل یک دفترچه حساب قدیمی باز میشود و نشان میدهد چگونه فرشی که روزگاری نماد شکوه ایران بود، در سکوت سالنهای حراج و انبارهای اروپا نفسش به شماره افتاده.
صداقت، بیسروصدا و بدون شعار دادن، سراغ آدمهایی میرود که زندگیشان را با فرش گره زدهاند؛ مهاجرانی که با تار و پود فرش نان درآوردند، رفوکارانی که پارهگی زندگی خودشان را هم با همین نخها ترمیم کردند.
حضور چهرههایی مثل طاهر صباحی، فرضالله بابایی، حسین کندری و دیگران، فیلم را از سطح یک روایت شخصی به سندی تاریخی درباره نقش مهاجران ایرانی در اقتصاد و هنر اروپا تبدیل میکند.
فیلمبرداری حرفهای و میزانسنهای دقیق، فضایی میسازد که در آن هم شکوه فرش دیده میشود و هم غبار مرگ تدریجی آن.
دوربین صداقت، بیعجله روی نقوش، روی انگشتان رفوکاران و روی چشمانی که سالها در تاریکی کارگاهها پیر شدهاند، مکث میکند.
موسیقی غمگین، گرچه گاهی کمی پررنگ میشود، اما در کل با فضای روایی اثر هماهنگ است و حس یک وداع طولانی را منتقل میکند.
«گره» نکته مهمی را صریح اما مودبانه یادآوری میکند: بازار جهانی فرش ایران سالهاست که به دست رقبایی با طرحهای ایرانی اما قیمتهای بیرحمانه گرفته شده.
فیلم این موضوع را غیرمستقیم و هوشمندانه به رخ میکشد؛ بدون آنکه به دام شعارهای نوستالژیک بیفتد.
اوج موفقیت مستند در همین است: نه فقط یک روایت هنری، بلکه پرترهای اجتماعی از مهاجرت، اقتصاد، و افول یک میراث.
فیلم نشان میدهد چطور تاریخ، بیآنکه سروصدا کند، چیزهایی را دفن میکند که گمان میکردیم جاودانهاند.
میتوانست لحن انتقادیاش تیزتر باشد، اما همین سکوت اندوهبار اثر، خودش نقدی است بر وضعیتی که در آن میراث ملی ما در ویترینهای جهان غریبه شده و آرام آرام به تاریخ میپیوندد.
«گره» نه فقط درباره فرش، بلکه درباره آدمهایی است که با همان نخها خودشان را به زندگی گره زدند و حالا گرههایشان یکی یکی باز میشود.
به همین سادگی و به همین تلخی.
«گره» به کارگردانی و تهیهکنندگی وحید صداقت، از جمله ۲۰ مستند نیمهبلند بخش مسابقه ملی نوزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» است.
نوزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» ۱۹ تا ۲۵ آذرماه امسال با دبیری محمد حمیدی مقدم در پردیس ملت برگزار میشود.
