وحیدی: انحصار یعنی شعر حداد عادل در کتب درسی با اجبار اضافه میشود/کتابهای کمک درسی رانت زیر پوستی آموزش است/ چه کسی پشت تولید و توزیع کتابهای مکمل است؟
محمد وحیدی، نایبرئیس پیشین کمیسیون آموزش مجلس، در گفتگو با شبکه خبری ایران۲۴ در پاسخ به این پرسش که دکتر بیان کردید که رانت در کتب درسی ما موجود است و این رانت به گونهای است که برای دانشآموزان تنفر ایجاد میکند و پیچیدگیهایی در کتابهای ما به وجود میآورد که حتی دانشآموزان جلوی درب مدرسه جشن پاره کردن کتاب را برگزار کردهاند، این رانت دقیقاً از چه رانتهایی است و چه مکانیزمهایی این رانت را ایجاد میکند؟ ، گفت: یکی از سوالات مهم که شاید خیلیها نخواهند وارد آن شوند یا ظرفیت پردازشش در فضای اجتماعی را ندارند، این است که ما شاهد یک بیگانگی عاطفی برای دانشآموز با کتب درسی هستیم. البته دانشآموز با معلم دشمنی ندارد، با فرایند یادگیری قطعا دشمنی ندارد و کار بیاخلاقی هم نمیکند، ولی با این کارش یک زنگ خطری را به صدا درمیآورد که آن کسانی که آن طرف ایستادهاند، در بحث تولید محتوای کتب درسی و فرصتسازی برای تقویت نظام آموزشی، باید این زنگ خطر را دریافت کنند.»
وحیدی ادامه داد: «برداشت واقعی این است که اگر ما به مؤلفین کتب درسی و مجموعه سازمان پژوهش نگاه کنیم، در آنجا فرصتهای انحصاری ایجاد شده است. حالا اگر بخواهیم از رانت اسم ببریم، این فرصتها انحصاری برای نویسندگان خاص، ناظران خاص و کسانی است که به کتب درسی مشروعیت میبخشند. برای مثال اگر الان کتاب درسی برای سالیانه ۱۸ میلیون دانشآموز چاپ و فروخته میشود و همه دانشآموزان ملزم به تهیه کتاب درسی هستند، آیا در حوزه کتابهای غیر درسی یا در حوزههای اقتصادی، اجتماعی و رمان این حجم خرید و فروش اتفاق میافتد؟ قطعاً خیر. اگر آنجا کتاب تهیه نمیشود یا به سمتش نمیروند، یک بخش اقتصادی دارد و بخش دیگر نیاز اعلامی است؛ اما در اینجا ما عملاً مجبور به تهیه کتاب درسی هستیم. از نویسندگان خاص، که اینها متخصصینی هستند که انحصار در اختیار آنهاست. وقتی این انحصار باشد و با جامعه واقعی مرتبط نباشد، همان نکتهای که فرمودید درباره پیچیدگی و فرصتهایی که در فضای آموزش و پرورش بسته میشود، رخ میدهد.»
وی در ادامه با ذکر مثال توضیح داد: «محتوای کتب درسی در تغییراتی که حتی در عناوین ایجاد شده، پیچیده است. این پیچیدگی به این معناست که معلم نمیتواند درک درست و کاملی از محتوا پیدا کند به دانشآموز هم نمیتواند آن را انتقال دهد. مثلا کتاب دینی پایه هفتم از من تا خدا تغییر کرده است. همکار فرهنگی من که معلم برجسته این حوزه است میگوید من وقتی در آزمون استخدام شرکت کردم، این سوالات از من پرسیده شد و من پاسخ دادم؛ حالا از دانشآموز ۱۲ ساله انتظار دارید آن را بفهمد؟ دانشآموز تازه دارد ذهنش انتزاعی میشود، ولی ما مفاهیم انتزاعی را میخواهیم به خوردش بدهیم.»
وی اضافه کرد: «در گذشته آموزش دین از طرف اولیا و معلم به این شکل نبود، بلکه از طریق رفتار منتقل میشد. دانشآموز پدر و مادر را با رفتار مشاهده میکرد و مفاهیم دینی منتقل میشد، نه اینکه مفاهیم ثقیل و فلسفی را به او بدهیم. دانشآموز میرود امتحان میدهد، محفوظات را ارائه میدهد، اما فردا در رفتار او چیزی نمیبینیم یا بسیار کمتر میبینیم. پس نشان میدهد اگر قرار باشد از نگرش به انگیزش و سپس به رفتار برسیم، مفاهیم کتاب درسی باید متناسب با شرایط درک دانشآموز باشد. وقتی این اتفاق نمیافتد، میگوییم عدهای انحصار دارند و فشار میآورند که چنین محتوایی تولید شود.»
وحیدی با اشاره به تغییرات در محتوای کتابها گفت: «مثلاً شعری از بزرگواری در کتاب درسی چاپ شد، سال بعد حذف شد و بعد گفتند یک عده اعتراض کردند که چرا شعر آقای دکتر حداد عادل حذف شد. حالا معلم یا مجموعه نویسندگان سازمان پژوهش به جمعبندی رسیدند که مجدداً باید باشد. بعضی محتواهای کتب درسی مبتنی بر کلیدواژههایی است که متخصصان آن رشته وارد میکنند. الان هندسه پایه دوازدهم متوسطه با دو ساعت تدریس در هفته میخواهیم مفاهیم را منتقل کنیم؛ همه معلمین متخصص میگویند این با دو ساعت منتقل نمیشود. برای اینکه فرصت از دست نرود و دانشآموز در امتحان نهایی و کنکور موفق شود، میگویند کتابهای مکمل تهیه کنید.»
وی افزود: «چه کسی توصیه کرده که این کتابهای مکمل تولید، توزیع مصرف شود؟ اگر کتاب درسی کفایت داشت، ما خودمان در زمان کنکور غیر از کتاب درسی چه چیزی میخواندیم و چه در دسترس بود؟ الان دانشآموز بدون کتاب مکمل، بدون ورود به موسسات مختلف، بدون آموزشهای متنوع معلم، بدون آموزش ضمن خدمت که اجباراً باید بگذرانند و بازآموزیهای مکرر، نمیتواند به محتوا تسلط پیدا کند. این تفاوت معنادار در سالهای اخیر اتفاق افتاده است و ما این را انحصار یا همان رانت در تولید محتوای کتابهای درسی است.»
به گزارش گروه سیاسی شبکه خبری ایران۲۴، محمد وحیدی مشاور کمیسیون آموزش در مجلس شورای اسلامی و نائب رییس پیشین همین کمیسیون رور دوشنبه هشتم دی ۱۴۰۴ با حضور در استودیوی شبکه خبری ایران۲۴ به بیان دیدگاههای خود ، چالشها و مشکلات درباره تولید محتوای کتب درسی پرداخت.