ما در فضای مجازی نمی‌توانیم عاشق شویم!

افشین طباطبایی جامعه‌شناس و نویسنده، در گفت‌و‌گو با ایران۲۴، درباره تغییرات فرآیند جستجوی شریک عاطفی در سال‌های اخیر با گسترش شبکه‌های اجتماعی و فرصت‌ها و تهدید‌هایی که در این زمینه به وجود آورده گفت: هر تکنولوژی که به بازار می‌آید هم فرصت درست میکند و هم تهدید. نمیتوان گفت فقط بدی دارد. ممکن است آدم‌ها امروز مثل ۵۰ سال پیش فرصت نداشته باشند در جامعه با یکدیگر آشنا شوند. ازواج‌هایی که ۵۰ سال پیش صورت می‌گرفت بیشتر بر اساس آشنایی و معرفی خانواده‌ها بود و غالبا هم ادواج‌های کوری بود و طرفین شناخت زیادی از یکدیگر نداشتند. اما تکنولوژی امروز فرصت دیگری برای انسان فراهم کرده که ما در فضای مجازی بتوانیم با آدم‌هایی آشنا شویم و بعد این آشنایی منجر به رفت و آمد اجتماعی و فیزیکی شود. فضای مجازی از این منظر می‌تواند فصت‌های بهتری را ایجاد کند. همچنین خیلی از آدم‌ها در دنیای واقعی کم رو هستند و راحت نمی‌توانند با دیگران ارتباط بگیرند، اما در فضای مجازی این مشکل را ندارند و می‌توانند با دیگران آشنا شوند. علاوه بر اینها ممکن است در دنیای واقعی با شخصی آشنا شویم و رابطه خود را با او در فضای مجازی پیش ببریم؛ این هم نکته خوبی است که بعد از آشنایی در فضای واقعی، از طریق فضای مجازی ارتباط را تقویت می‌کنیم.

وی درباره خطرات شیوه‌های جدید آشنایی زیر سایه فضای مجازی عنوان کرد: خطر اینجاست که آشنایی در فضای مجازی صرفا آشنایی مجازی است و نمی‌تواند در همین فضا ادامه داشته باشد و باید وارد فضای واقعی شود. بعد از اینکه آشنا شدیم و دیدیم اشتراکاتی داریم باید با هم رفت و آمد کنیم تا بررسی کنیم از نظر اخلاقی و توانمندی‌های روانی هم می‌توانیم در کنار هم باعث رشد یکدیگر شویم. برای خیلی‌ها این مشکل وجود دارد که در فضای مجازی می‌مانند و از وارد دنیای واقعی نمی‌شوند و این گرفتاری ایجاد می‌کند. از طرفی ممکن است با طرف آشنا شویم و بعد متوجه شویم که در فضای مجازی شخصیت و هویت واقعی خود را نشان نداده است. آدم‌ها ممکن است در این فضا خود واقعیشان نباشند مثلا عکسشان روتوش شده باشد و شبیه خود واقعیشان نباشد. این فضا می‌تواند سبب فاصله گرفتن آدم‌ها از خود واقعیشان شود و آنها را وارد دنیای دیگری کند؛ این چالش نگران کننده‌ای در این زمینه است.

طباطبایی تاکید کرد: فضای مجازی یک امکان و فرصتی است در دنیای امروز که آدم‌ها همدیگر ا ببینند و آشنا شوند و فرد مورد علاقه خود را پیدا کنند. ولی ما در فضای مجازی نمی‌توانیم عاشق شویم و روابط عاطفی و احساسی پیدا کنیم. باید از آنجا وارد فضای واقعی شویم تا این اتفاقات احساسی شکل بگیرد. تکنولوژی در این زمینه هم باعث پیشرفت است ولی خب مقدمه است.

نویسنده کتاب «معجزه» در پاسخ به این سوال که «آیا شبکه‌های اجتماعی سبب شده‌اند تا تنوع طلبی در افراد بیشتر شود؟» گفت: بله؛ صد در صد این اتفاق افتاده است. چیز‌هایی وجود داشت که قبلا افراد در مورد آنها شرم و حیا داشتند و از انجام آن امتناع می‌کردند، فضای مجازی این موضوعات را باز کرده و پرده‌های حیا را ریخته است. مثلا شاید دختری حاضر نباشد در منظرعموم لباس باز بپوشد ولی در فضای مجازی به راحتی این کار را می‌کند و عکس می‌گذارد. این فضا هم در میان مجرد‌ها و هم افراد متاهل باعث تنوع طلبی شده و شرم و حیایی که در گذشته وجود داشت را از بین برده است. یک دنیای تخیلی را نشان می‌دهد و رنگ و آبی دارد که همه آدم‌ها را جذب خودش می‌کند. خیلی از چیز‌هایی که در فضای مجازی نمایش داده می‌شود واقعی نیست. انسان هم نفس اماره دارد که او را می‌کشاند. شما بوی خوش غذا را هم که بشنوید ناخودآگاه بزاقتان ترشح می‌شود چه برسد به فضای مجازی که خیلی صریح و رک خیلی چیز‌ها را به نمایش می‌گذارد.

طباطبایی با بیان اینکه فضای مجازی و تکنولوژی‌های جدید در بالا رفتن سن ازدواج هم تاثیر زیادی داشته است، خاطرنشان کرد: در گذشته آدم‌ها وقتی به سنی می‌رسیدند دلشان می‌خواست ازدواج کنند و از نوجوانی خانوده‌ها دختر‌ها و پسر‌ها را برای ازدواج آماده می‌کردند. ولی کسانی که گرداننده رسانه‌ها و فضای مجازی هستند به خصوص برای جامعه شیعه ایران نقشه می‌کشند و می‌خواهند نسل آینده ایران تحریف شود. برای همین در فضای مجازی هم جنس بازی و دوری از ازدواج و فرزندآوری را تبلیغ می‌کنند. الان خیلی‌ها می‌گویند ما ازدواج سفید می‌خواهیم و یا بعد ازدواج بچه‌دار نمی‌شوند. زندگی همه اینها تحت تاثیر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی است. این شبکه‌های اجتماعی را چه کسانی می‌گردانند؟ پشت آن کسانی نشسته‌اند که برای برنامه ریزی نسل‌های آینده نقشه می‌کشند و می‌خواهند به این طریق انسان‌ها را برده خودشان کنند.

این جامعه‌شناس تاثیر فضای مجازی بر پیدا کردن شریک عاطفی را هم مثبت دانست و هم منفی و عنوان کرد: برای خیلی‌ها شرایط پیچیده‌تر شده و برای خیلی‌ها آسانتر شده است. به خاطر دارم در دهه هفتاد و هشتاد میلادی انجمن‌های جهانی بود که افراد عضو آن می‌شدند تا بتوانند با افراد دیگر در سراسر جهان آشنا شوند. مثلا برای یک ایرانی از رومانی دوست پیدا می‌کردند و آن دو به واسطه آن انجمن یا شرکت نامه رد و بدل می‌کردند. بعد از آمدن شبکه‌های اجتمای اینها از بین رفت. با آمدن شبکه‌های اجتماعی خیلی چیز‌ها تسهیل شد. حتی کسانی که می‌خواهند سنتی ازدواج کنند می‌توانند به کمک شبکه‌های اجتماعی همسر مناسبی پیدا کنند و قدم اول را بردارند و بعد بروند برای مراحل دیگر شناخت. اما اگر هم همه چیز افراد وابسته به شبکه‌های اجتماعی باشد، از واقعیت دور شوند و استنادشان فقط به این فضا باشد، خطر آفرین می‌شود. به نظر من این فضا یک تیغ دو لبه است؛ که باید بدانید چطور از آن استفاه کنید. با چاقوی آشپزخانه هم می‌توانید آشپزی کنید و هم می‌توانید کسی را بکشید! شبکه‌های اجتماعی هم همینطور است. آدم‌ها برای استفاده درست از این فضا احتیاج به بینش دارند. اگر عقل کافی داشته باشند و با دقت تجزیه و تحلیل داشته باشند آن وقت می‌توانند درست تصمیم بگیرند. باید بدانیم این فضا می‌تواند خیلی گول‌زننده باشد. هوش مصنوعی هم می‌تواند ما را بازی دهد. باید توانایی مقابله با هوش مصنوعی را داشته باشیم و به اطلاعات آن اکتفا نکنیم. می‌شود در گروه‌های فضای مجازی با افراد آشنا شد، اما باید این ارتباط در فضای واقعی ادامه پیدا کند.