شاید در جوامع امروزی به پدر بیشتر به چشم یک تکیه گاه نگاه کنند، اما نباید این را نادیده گرفت که بعد از مادر، پدر تنها فردی است که قدرت را از خانواده به جامعه منتقل می کند و نقش مهمی در تربیت نسل ها و فرزندان و جامعه دارد. اگر بخواهیم شخصیت های مختلفی را در ژانرهای مختلف نمایشی بررسی کنیم یکی از همین شخصیت هایی که اتفاقا مهم و تاثیرگذار است، شخصیت پدر است. شخصیتی که در زندگی واقعی به مانند ستون خانواده است.
به طور قطع و یقین یکی از شخصیت های مهم و تاثیر گذار در آثار نمایشی شخصیت پدر است. شخصیت مقدسی که در هر زمان و مکانی برای همگان ارزش بالایی دارد و با قدرت و صلابتش تعریف و به خاطر می ماند. در این سالها و از ابتدای دهه هفتاد سریال های بسیاری در تلویزیون ساخته و پخش شده اند که محوریت آنها پدران بودند، حال ممکن است این پدرها در لایه دوم قصه به تصویر کشیده باشند یا نه.
در این گزارش و به مناسبت میلاد امیرالمومنین حضرت علی (ع) و روز پدر مروری خواهیم داشت بر نقش پدر در برخی سریال های تلویزیونی و بازیگرانی که در این سالها بیشتر در قامت پدر ایفای نقش کردند و برای مخاطب در این قالب جا افتادند. همچنین در بخش دیگر الگوپذیری جامعه از ترسیم قهرمان هایی که پدر بودند را در گفت و گو با حسین سلطان محمدی منتقد سینما و تلویزیون مورد بررسی قرار دادیم.
** «پدرسالار»؛ پدری با صلابت و قوی
شاید اولین سریالی که درباره مقام پدر در تلویزیون ساخته شد، پدر سالار باشد. سریالی با بازی مرحوم محمدعلی کشاورز که اتفاقا یکی از ماندگارترین نقش های کشاورز در سالهای فعالیتش بود. در داستان این سریال مخاطب شاهد پدری بود که دوست داشت همه فرزندانش را دور خود جمع کند و همگی با هم در یک خانه زندگی کنند. فرزندان نیز به رسم ادب همیشه احترام او را نگه می داشتند تا اینکه فرزند کوچکش ازدواج کرد و حاشیه هایی برای این خانواده بوجود آمد.
اسدالله خان پدری سخت گیر و با صلابت بود که اگر اغراق نکنیم هنوز مخاطبان تلویزیون نام او را به یاد می آورند. اکبرخواجویی کارگردان این سریال تلویزیونی شمایل پدری در دهه ۷۰ را در این سریال طوری ترسیم کرده بود که صلابتش زبانزد همان سالها و بین مردم بود.
** سریال «پدر» و شمایل پدری مورد پسند جامعه
حاج علی تهرانی که از قدیمی های یکی از محله های تهران است، شمایل یک پدر ایرانی و به اصطلاح عام الگوی جوان های امروزی است. او از کودکی دست روی پای خود گذاشته و بلند شده و با همت خود به اینجا رسیده است. همه همسایه ها او را قبول دارند و سبک زندگی اش مورد پسند خیلی‌ها است. اما در این میان با ورود عروسش به خانواده شان که از خانواده غیر مذهبی است مسائل و مشکلاتی برای حاج علی بوجود می آید. مهدی سلطانی در این سریال نقش حاج علی تهرانی را ایفا کرد.
** «ستایش» یا دومین «پدر سالار»؟
ستایش هم از جمله سریال هایی است که سعید سلطانی آن را در سه فصل ساخته و بروی آنتن رفته است. در هر سه فصل این سریال، پدر خانواده فردوس محوریت داستان را بازی می کرد. داریوش ارجمند در نقش حشمت فردوس یکی از افراد سرشناس در میدان میوه و تره بار تهران بود که وضع مالی خوبی هم داشت. او دو پسر داشت که یکی خلف و دیگری ناخلف بود.
شخصیت فردوس در این سریال به گونه ای تعریف شده بود که دوست داشت حرف، حرف او باشد و استبدادی بیش از حد داشت که نبایست هیچکس روی حرفش حرفی بزند، اما این خصیصه نیز رفته رفته رنگ باخت و او متوجه شد همیشه نمی تواند همه را به کارهایی که می خواهد مجبور کند.
همچنین اختلاف میان پدر شوهر و عروس در این سریال نماد بارزی داشت که در نهایت ختم به خیر شد. داستان این سریال در میانه راه به جایی رسید که یکی از عروس ها، همسر خودش یعنی پسر حشمت فردوس را علیه پدرش به مقابله می اندازد.
** «میوه ممنوعه»؛ پدری در هیاهوی زندگی
علی نصیریان در یکی از حضورهای تلویزیونی اش نقش حاج یونس فتوحی «میوه ممنوعه» را بازی کرد. نقشی که در زمان خود در قالب پدرهای تلویزیونی ساختار شکنی داشت. حاج یونس سه فرزند بزرگ داشت و معتمد محل و کسب و کارش بود اما طی اتفاقی زندگی و ایمانش دچار تزلزل شد.
** «مادرانه» و پدری در سردرگمی زندگی
اردلان تمجید در سریال «مادرانه» یکی از پدرهایی بود که در آن سالها کمتر دیده شده بود. او به دلیل اختلافی که با همسرش داشت باعث شد دخترش از دوری مادر، گرفتار اعتیاد به مواد مخدر شود چراکه نتوانسته بود نقش پدری را برای خانواده خود به خوبی ایفا کند. مهدی سلطانی در این سریال نقش پدر را بازی کرد.
** «زیر پای مادر» و خدشه بین رابطه پدر و پسری
قصه این سریال درباره دوری یک پسر از مادرش و رسیدن به او بعد از سالها است. خلیل با بازی کامبیز دیرباز پدر اشکان و همسر آتنه است که سالها پیش همسرش او را ترک کرده و حالا بعد از سالها قرار است آتنه با پسرش رویارویی داشته باشد. در این دیدار اطرافیان در تلاشند با بدگویی از خلیل به اشکان رابطه پدر و پسری آنها که روزی زبانزد خاص و عام بود را خدشه دار کنند.
** داریوش ارجمند و ایفای الگوی سنتی از نقش پدر
یکی از بازیگرانی که در این سالها بیشتر نقش های پدرانه اش به چشم مخاطب آمده است، داریوش ارجمند است. او با بازی در سریال ستایش شمایل پدری با قدرت و صلابت را بعد از محمدعلی کشاورز به نمایش گذاشت. بعد از این سریال ارجمند با بازی در سریال یاور برای بار دوم نقش حشمت فردوس را تکرار کرد. ارجمند الگوی سنتی از یک پدر در جامعه ایرانی را در این سریال ها نشان داد.
** «مهدی سلطانی»؛ پدرهایی با موقعیت های متفاوت
مهدی سلطانی دیگر بازیگری است که نقش های پدرانه در کارنامه کاری او به شدت به چشم می خورد. ایفای نقش او در سریال های مادرانه، دیوار، پدر، افرا و پدرهای مختلفی که سلطانی در این سالها بازی کرده است، الگویی از پدر امروزی را ترسیم کرده است.
** سلطان محمدی: نقش پدر بر اساس بازنمایی تغییرات مدرن ترسیم می شود!
«حسین سلطان محمدی» منتقد سینما و تلویزیون در گفت و گو با خبرنگار رادیو و تلویزیون خبرگزاری فارس، درباره نقش پدر در سریال های تلویزیونی گفت: این روزها در سریال های تلویزیونی می خواهند نقش پدر را از مدل های سنتی خارج کنند. از این مرحله که بگذریم به مرحله تهاجم در نقش پدری می رسیم. اینها تغییراتی است که در بلند مدت متاثر از تغییرات اجتماعی در جامعه مان دیده می شود.
وی ادامه داد: در ستایش حق قانونی پدر زیر سوال برده شود و کم کم به جایی رسیدیم که نقش پدری را به جای ستون خانواده، زورگو نشان دادند و این اصلا خوب نیست. در اصل ما نیاز داریم اصول سنتی مان برقرار بماند. چون که جامعه ما با وجود همه تظاهرهای تصویری همچنان سنتی و بر مبنای جمع خانواده تعریف می شود.
وی ادامه داد: این موضوع در دوران کرونا هم بیشتر دیده شد که خانواده ها نتوانستند از دورهمی های خانوادگی شان فاصله بگیرند. جامعه ما جامعه سنتی است اما در سریال ها اصرار داریم بگوییم ابزارهای امروزی، نقش سنتی بودن خانواده ها را زیر سوال بردند و انگاره ای به جامعه تحمیل می کنند و ما را از پدر سالاری به کودک سالاری رساندند و قدردانی از مقام پدر در سریال های ما زیر سوال برده شده است.
سلطان محمدی افزود: تلویزیون هم تحت تاثیر الگوهای مدرن سریال تولید می کند و در این چرخه افتاده است در صورتیکه نیاز ما موضوع دیگری است. طبق فرموده مقام معظم رهبری درباره جهاد تبیین که می فرمایند اگر شما واقعیت را نگویید برایتان واقعیت می سازند و تحریف می کنند، اگر ما از اصول سنتی مان دفاع نکنیم به جایی می رسیم که این انگاره ها را برای ما بشکنند.
وی همچنین بیان داشت: سریال های تلویزیونی نقش پدرها و مادرها را سیبل هایی نشان می دهد که باید به آنها حمله شود و به آنها خرده گرفته شود آنهم با تجربه اندک جوانانه و دیگر ریش سفیدی و گیس سفیدی قدیم وجود ندارد. هرچه جلوتر می رویم می بینیم که نقش پدر در سریال های تلویزیونی بر اساس بازنمایی تغییرات مدرن صورت می گیرد.
وی درباره اینکه چه اتفاقی افتاده که سریال های ما به این سمت رفته که از نقش اصلی پدر سنتی فاصله گرفته است؟ گفت: کرونا زیست زندگی مردم را به هم زد و خانواده ها نقش تربیتی شان را فراموش کردند. الان در دست همه بچه ها در کشور گوشی موبایل می بینید در صورتیکه قبل از کرونا اینطور نبود. باید این را یاد بگیریم که حلقه های احترام به خانواده را حفظ کنیم و اگر دچار اختلاف شدیم با ریش سفیدی بزرگترها آنها را بپذیریم و کوتاه بیاییم.
