چگونه وضع اقتصادی را باید در دوران جنگ مدیریت کرد؟

به گزارش شبکه خبری ایران ۲۴, ستاد اقتصادی جنگ باید هر چه سریع تر تشکیل شود همان گونه که در دوران دفاع مقدس این اقدام به سرعت صورت گرفت از همین رو گزارش پیش رو با بررسی تجاربی چون الگوهای روسیه در جنگ اوکراین، سوئیس در جنگ جهانی دوم، و ایران دوران دفاع مقدس، چارچوبی علمی برای طراحی ستاد اقتصادی جنگ به دولتمردان پیشنهاد می دهد.

۱. تمرکز قدرت اقتصادی: درس‌هایی از روسیه و انگلستان

- مدل روسیه (۲۰۲۲): بانک مرکزی روسیه با افزایش نرخ بهره به ۲۰ درصد و اعمال کنترل‌های سرمایهای، از سقوط روبل جلوگیری کرد. این ستاد همچنین با اجبار صادرکنندگان به تبدیل درآمدهای ارزی به روبل، ذخایر ملی را تقویت کرد .  

- تجربه انگلیس در جنگ جهانی دوم: ایجاد «وزارت اقتصاد جنگ» که اختیارات کامل بر تخصیص منابع، سهمیه‌بندی کالاها، و جهت‌دهی صنایع به سمت تولیدات نظامی داشت. این نهاد با ادغام بانک مرکزی، خزانه داری و وزارت بازرگانی، تصمیم‌گیری‌ها را متمرکز کرد .  

- نکته کلیدی: ستاد موفق باید حذف موازی‌کاری‌های اداری و اختیار قانونی برای اصلاح سریع مقررات را داشته باشد.  

۲. ذخایر استراتژیک: از سهمیه‌بندی تا مدیریت بحران

- سوئیس در جنگ جهانی دوم: با وجود محاصره اقتصادی، با انبار کردن غله برای ۵ سال و سهمیه‌بندی دقیق (مثلاً ۲۵۰ گرم گوشت هفتگی برای هر شهروند)، از قحطی جلوگیری کرد. این کشور همچنین با مبادله خدمات مالی و صنعتی با متخاصمان، بیطرفی خود را حفظ نمود .  

- ایران دوران دفاع مقدس: ایجاد سامانه کوپنی برای توزیع اقلام اساسی مانند روغن، قند و بنزین، همراه با نظارت شدید بر بازار سیاه، از افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت‌ها در سال‌های اول جنگ کاست .  

- تحلیل داده‌ها: مطالعات اندیشکده کیل نشان می‌دهد کشورهایی با ذخایر غذایی ۱۲+ ماه، در جنگ‌های تمام‌عیار ۴۰% کمتر با بحران معیشتی مواجه می‌شوند .  

۳. جنگ با تورم: ابزارهای آزموده‌شده جهانی 

- کنترل قیمت‌ها: آلمان نازی در جنگ جهانی دوم با تعیین سقف قیمت برای ۲۰۰۰ قلم کالا و مجازات اعدام برای احتکار، تورم را به زیر ۱۰ درصد رساند .  

- سیاست پولی انقباضی: بانک مرکزی روسیه در ۲۰۲۲ با فروش ۲۰ درصد از ذخایر طلای خود (معادل ۱۴۰ تن)، نقدینگی مازاد را جذب و تورم ۱۲ ماهه را از ۱۷ درصد به ۶ درصد کاهش داد .  

- نقش تولید داخلی: ژاپن پس از جنگ جهانی دوم با تمرکز بر صنایع سنگین و انرژی‌های جایگزین، وابستگی به واردات را ۷۰ درصد کاهش داد .  

۴. انعطاف‌پذیری: سازگاری با تحولات ژئوپلیتیک

- راهبرد سوئد: این کشور در جنگ جهانی دوم با صادرات سنگ‌آهن به هر دو طرف درگیر(آلمان و متفقین)، هم درآمد ارزی ایجاد کرد و هم بیطرفی خود را حفظ نمود .  

- ایران و کریدورهای جایگزین: در دوران تحریم‌ها، ستاد اقتصادی جنگ با راه‌اندازی خطوط مالیاتی چابهار و استفاده از رمزارزها برای مبادلات بین‌المللی، تحریم‌های SWIFT را دور زد .  

۵. ارتباطات و روانشناسی بحران

- شفافیت اطلاعاتی: دولت انگلیس در جنگ جهانی دوم با انتشار روزانه گزارش‌های رادیویی از وضع جبهه‌ها و بازارها، اعتماد عمومی را افزایش داد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کار کاهش ۳۵ درصد موج‌های panic buying را به همراه داشت .  

-مدیریت انتظارات: در جنگ روسیه و اوکراین، اعلام عمومی تعهد به پرداخت حقوق بازنشستگان و کارمندان بدون تأخیر، از فروپاشی اجتماعی جلوگیری کرد .  

جمع‌بندی: ستاد اقتصادی ایده‌آل چه ویژگی‌هایی دارد؟

- ساختار فرماندهی متمرکز با حضور نمایندگان بانک مرکزی، وزارت صنعت، و نهادهای امنیتی.  

- ذخایر کالایی ۱۸+ ماهه برای اقلام حیاتی (گندم، دارو، سوخت).  

- ابزارهای ضدتورمی شامل بازار آزاد موازی با قیمت‌های کنترل‌شده.  

دیپلماسی اقتصادی فعال برای یافتن شرکای جایگزین.  

پیشنهاد می‌شود ستاد اقتصادی کشور با توجه به جنگ حال حاضر ترکیبی از مدل‌های روسیه (کنترل ارز)، سوئیس (ذخیره‌سازی) و ژاپن (تولیدمحوری) را الگوی خود قرار دهد.

لازم به ذکر است در تهیه این گزارش از منابع مختلفی چون گزارش‌های بانک اروپایی بازسازی و توسعه، تجربه روسیه در جنگ اوکراین، آمارهای اندیشکده کیل، و اسناد تاریخی جنگ جهانی دوم استفاده شده است.